ניטאָ װער ס זאָל לאַכן!
ליג איך מיר קראַנק אינעם װײַטן שײנעם לאַנד איטאַליע, אונטער אַ
ברײטן בלױען הימל, אונטער אַ ליכטיקער װאַרעמער זון און לײַען אַ בריװל,
נאָר־װאָס פֿון דער פּאָסט: „קיִעװער װאָרט?... אַ גאַזעט... אַ ייִדישע טעגלעכע
צײַטונג אין קיִעװ...
אין יעהופּעץ אַ גאַזעט!... אױף ייִדיש!!... אױף זשאַרגאָן!!!
איז דאָס ניט קײן חלום?...
נײן. ס'איז ניט קײן חלום: ס'שטײט בפֿירוש אָפּגעדרוקט: „רעדאַקציע
קיִעװער װאָרט“. און געחתמעט „רעדאַקטאָר. און דער רעדאַקטאָר
בעט מיך שרײַבן אַ פֿעליעטאָן. זאָגט צו אַז מען װעט צאָלן, צאָלן געלט...
געלט? ― די משמעות, אַז ס'טאַקע אַן אמת.
אין יעהופּעץ אַ ייִדישע גאַזעט ― ניטאָ װער ס'זאָל לאַכן!
לאַך איך צו זיך אַלײן, ליגט אַ ייִד אײן מענטש אַלײן אין איטאַליע און
לאַכט.
פֿון װעמענס װעגן אַ גאַזעט? אַ ייִדישע גאַזעט אין יעהופּעץ? לאָמיר
אַקאָרשט אַ נעם טאָן אױף פּאַפּיר, מאַכן אַ קורצן סך־הכּל. איך קען ברוך־השם
יעהופּעץ אױסגעבונדן. דאָרט ליגן באַגראָבן די בעסטע, די גליקלעכסטע, די
אומגליקלעכסטע יאָרן פֿון מײַן לעבן.
דער חומש הײבט זיך אָן פֿון דער „ב“ ― פֿון „בראשית“, און להבֿדיל
יעהופּעץ הײבט זיך אָן אױך פֿון דער „ב“, פֿון די בראָדסקיס... נאָך זײ
גײט אַ גאַנצע רײע פֿון זאַמד־ און צוקער־ראַפֿינאַדע אַריסטאָקראַטן נאָכן
אלף־בית... נאָר אױף װיפֿל מיר דאַכט זיך קאָנען די דאָזיקע לײַט זיך באַגײן אָן
אַ ייִדישע גאַזעט. אַדרבא, איך האָב מורא, אַז פֿאַר זײ איז דאָס גאָר אַ שטיקל
חסרון, אַן אומכּבֿוד, אַ בלאַמאַזש [blamaż: חרפּה], און אפֿשר טאַקע אַ גאַנצער סקאַנדאַל:
זשאַרגאָן? ― פֿױ!...
אמת, זײ אַלײן, צװישן זיך, אַז קײנער הערט ניט, האַקט מען „זשאַרגאָן“
אױף װאָס די װעלט שטײט. אַ ייִדישן אַנעקדאָט אַז מען דערצײלט זײ,
פֿאַרצוקערט מען אים, פֿון אַ ייִדיש לידל לעקט מען די פֿינגער. און בסוד־סודות,
אַז קײנער זעט ניט, לײענט מען אַ ייִדיש ביכל און מען קאַטשעט זיך פֿאַר
|
|
nito ver s zol lakhn!
lig ikh mir krank inem vaytn sheynem land italye, unter a
breytn bloyen himl, unter a likhtiker varemer zun un layen a brivl,
nor-vos fun der post: "kiever vort?... a gazet... a yidishe teglekhe
tsaytung in kiev...
in yehupets a gazet!... oyf yidish!!... oyf zhargon!!!
iz dos nit keyn kholem?...
neyn. s'iz nit keyn kholem: s'shteyt befeyresh opgedrukt: "redaktsye
kiever vort''. un gekhasmet "redaktor. un der redaktor
bet mikh shraybn a felyeton. zogt tsu az men vet tsoln, tsoln gelt...
gelt? ― di mashmoes, az s'take an emes.
in yehupets a yidishe gazet ― nito ver s'zol lakhn!
lakh ikh tsu zikh aleyn, ligt a yid eyn mentsh aleyn in italye un
lakht.
fun vemens vegn a gazet? a yidishe gazet in yehupets? lomir
akorsht a nem ton oyf papir, makhn a kurtsn skh-hakl. ikh ken brukh-hshm
yehupets oysgebundn. dort lign bagrobn di beste, di gliklekhste, di
umgliklekhste yorn fun mayn lebn.
der khumesh heybt zikh on fun der "b'' ― fun "breyshes'', un lehavdil
yehupets heybt zikh on oykh fun der "b'', fun di brodskis... nokh zey
geyt a gantse reye fun zamd- un tsuker-rafinade aristokratn nokhn
#lf-bes... nor oyf vifl mir dakht zikh konen di dozike layt zikh bageyn on
a yidishe gazet. aderabe, ikh hob moyre, az far zey iz dos gor a shtikl
khesorn, an umkoved, a blamazh [blamaż: kharpe], un efsher take a gantser skandal:
zhargon? ― foy!...
emes, zey aleyn, tsvishn zikh, az keyner hert nit, hakt men "zhargon''
oyf vos di velt shteyt. a yidishn anekdot az men dertseylt zey,
fartsukert men im, fun a yidish lidl lekt men di finger. un bsud-soydes,
az keyner zet nit, leyent men a yidish bikhl un men katshet zikh far
|
ניטאָ װער ס זאָל לאַכן!
ליג איך מיר קראַנק אינעם װײַטן שײנעם לאַנד איטאַליע, אונטער אַ
ברײטן בלױען הימל, אונטער אַ ליכטיקער װאַרעמער זון און לײַען אַ בריװל,
נאָר־װאָס פֿון דער פּאָסט: „קיִעװער װאָרט?... אַ גאַזעט... אַ ייִדישע טעגלעכע
צײַטונג אין קיִעװ...
אין יעהופּעץ אַ גאַזעט!... אױף ייִדיש!!... אױף זשאַרגאָן!!!
איז דאָס ניט קײן חלום?...
נײן. ס'איז ניט קײן חלום: ס'שטײט בפֿירוש אָפּגעדרוקט: „<<רעדאַקציע
קיִעװער װאָרט>>“. און געחתמעט „<<רעדאַקטאָר>>. און דער רעדאַקטאָר
בעט מיך שרײַבן אַ פֿעליעטאָן. זאָגט צו אַז מען װעט צאָלן, צאָלן געלט...
געלט? ― די משמעות, אַז ס'טאַקע אַן אמת.
אין יעהופּעץ אַ ייִדישע גאַזעט ― ניטאָ װער ס'זאָל לאַכן!
לאַך איך צו זיך אַלײן, ליגט אַ ייִד אײן מענטש אַלײן אין איטאַליע און
לאַכט.
פֿון װעמענס װעגן אַ גאַזעט? אַ ייִדישע גאַזעט אין יעהופּעץ? לאָמיר
אַקאָרשט אַ נעם טאָן אױף פּאַפּיר, מאַכן אַ קורצן סך־הכּל. איך קען ברוך־השם
יעהופּעץ אױסגעבונדן. דאָרט ליגן באַגראָבן די בעסטע, די גליקלעכסטע, די
אומגליקלעכסטע יאָרן פֿון מײַן לעבן.
דער חומש הײבט זיך אָן פֿון דער „ב“ ― פֿון „בראשית“, און להבֿדיל
יעהופּעץ הײבט זיך אָן אױך פֿון דער „ב“, פֿון די <<בראָדסקיס>>... נאָך זײ
גײט אַ גאַנצע רײע פֿון זאַמד־ און צוקער־ראַפֿינאַדע אַריסטאָקראַטן נאָכן
אלף־בית... נאָר אױף װיפֿל מיר דאַכט זיך קאָנען די דאָזיקע לײַט זיך באַגײן אָן
אַ ייִדישע גאַזעט. אַדרבא, איך האָב מורא, אַז פֿאַר זײ איז דאָס גאָר אַ שטיקל
חסרון, אַן אומכּבֿוד, אַ בלאַמאַזש [blamaż: חרפּה], און אפֿשר טאַקע אַ גאַנצער סקאַנדאַל:
זשאַרגאָן? ― פֿױ!...
אמת, זײ אַלײן, צװישן זיך, אַז קײנער הערט ניט, האַקט מען „זשאַרגאָן“
אױף װאָס די װעלט שטײט. אַ ייִדישן אַנעקדאָט אַז מען דערצײלט זײ,
פֿאַרצוקערט מען אים, פֿון אַ ייִדיש לידל לעקט מען די פֿינגער. און בסוד־סודות,
אַז קײנער זעט ניט, לײענט מען אַ ייִדיש ביכל און מען קאַטשעט זיך פֿאַר
|