דער בעזעם און די באַרשט: אַ מעשׂה פֿונעם חדר אין צװײ טײלן, ספּעציעל געשריבן לכּבֿוד דעם „בעזעם“
ערשטער טײל: אַ באַרשט אַנשטאָט בעזעם
דער רבי נפֿתּלי זאָל מאַריך־ימים־ושנים זײַן ― ער לעבט נאָך ― איז
געװען אַ מענטשל פֿון דער אַלטער װעלט. ער האָט געװוּסט, אַז אַ שטוב דאַרף
האָבן אַ בעזעם, פּונקט אַזױ װי דער געװיסער חלק פֿון אַ חדר־ייִנגל דאַרף האָבן
אַ קאַנטשיק, אָדער פּונקט אַזױ װי אַ הונט להבֿדיל דאַרף האָבן אַ שטעקן, װי אַ
קאָפּ ― אַ יאַרמלקע, אַ טעפּל ― אַ פּאָקרישקע, װי אַ ייִד ― געלט, װי פֿיש ―
כרײן, װי אַ קאָזאַק ― אַ טרונק בראָנפֿן, װי דער „ערשטער בעזעם“ ― אַ
פֿעליעטאָן פֿון שלום־עליכם... עס קאָן אַנדערש ניט זײַן און עס דאַרף
אַנדערש ניט זײַן און עס װעט אַנדערש ניט זײַן! אַזױ האָט געפּסקנט דער רבי
נפֿתּלי. נאָר גײ מאַך מיט אַ ייִדענע! די רביצין ראַצל האָט זיך אײַנגעשפּאַרט ―
זי װיל אַ באַרשט! הײַנט איז אַ מאָדע ― אַ באַרשט. אַלע שכנהטעס האָבן
בערשט, װיל זי אױך אַ באַרשט! אַרױפֿגעפֿירט דערױף האָבן זי (איך מוז אײַך
אױסזאָגן דעם גאַנצן אמת) מיר, װײַסע־חבֿרהניקעס, די חדר־ייִנגלעך. דער בעזעם
האָט זיך אונדז שױן צו שטאַרק צוגעגעסן. צו אָפֿט האָט דער רבי געצױגן פֿון
דאָרטן ריטלעך פֿון אונדזער כּבֿוד װעגן. קורץ ― דאָס האָבן מיר זי
אונטערגעדרודלט, אַלע מאָל שטילערהײט, דער רבי זאָל ניט הערן: „רביצין! װאָס
טױג אײַך דער בעזעם? דער בעזעם ― פֿע! אַ באַרשט! װאַרפֿט אַרױס דעם
בעזעם און קױפֿט אַ באַרשט!...“ אַזױ לאַנג אַזױ ברײט ביז די רביצין האָט זיך
גענומען צום רבין, עסן און טאָטשען, פֿידלען און זידלען, װי אַ װײַב קען. דער
רבי האָט זיך געפּרוּװט מיט גוטן, געפּרוּװט מיט בײזן ― עס העלפֿט ניט.
― ייִדענע! ― האָט ער איר געזאָגט, ― באַרעכן זיך װאָס דו טוסט. נעמסט
אַזאַ גאָלד, אַזאַ בריליאַנט און בײַטסט אים אױס אױף דער רוח װײסט װאָס!
פֿון אַ בעזעם האָסטו נוצן, פֿון אַ באַרשט װעסטו האָבן צרות. ראשית, װילסטו
אױסקערן די שטוב, ― טונקסטו אײַן דעם בעזעם אין אַ פּאָמױניצע און פֿאַרטיק.
אַ באַרשט װעט זיך ניט לאָזן טונקען אין קײן פּאָמױניצע. װילסט אַרױסטרײַבן
|
|
der bezem un di barsht: a mayse funem kheyder in tsvey teyln, spetsyel
geshribn lekoved dem "bezem''
ershter teyl: a barsht anshtot bezem
der rebi Naftoli zol marikh-imim-ushnim zayn ― er lebt nokh ― iz
geven a mentshl fun der alter velt. er hot gevust, az a shtub darf
hobn a bezem, punkt azoy vi der geviser kheylek fun a kheyder-yingl darf hobn
a kantshik, oder punkt azoy vi a hunt lehavdil darf hobn a shtekn, vi a
kop ― a yarmlke, a tepl ― a pokrishke, vi a yid ― gelt, vi fish ―
khreyn, vi a kozak ― a trunk bronfn, vi der "ershter bezem'' ― a
felyeton fun shlum-elikhm... es kon andersh nit zayn un es darf
andersh nit zayn un es vet andersh nit zayn! azoy hot gepsknt der rebi
Naftoli. nor gey makh mit a yidene! di rebitsin ratsl hot zikh ayngeshpart ―
zi vil a barsht! haynt iz a mode ― a barsht. ale shkhnhtes hobn
bersht, vil zi oykh a barsht! aroyfgefirt deroyf hobn zi (ikh muz aykh
oyszogn dem gantsn emes) mir, vayse-khevrenikes, di kheyder-yinglekh. der bezem
hot zikh undz shoyn tsu shtark tsugegesn. tsu oft hot der rebi getsoygn fun
dortn ritlekh fun undzer koved vegn. kurts ― dos hobn mir zi
untergedrudlt, ale mol shtilerhayt, der rebi zol nit hern: "rebitsin! vos
toyg aykh der bezem? der bezem ― fe! a barsht! varft aroys dem
bezem un koyft a barsht!...'' azoy lang azoy breyt biz di rebitsin hot zikh
genumen tsum rebn, esn un totshen, fidlen un zidlen, vi a vayb ken. der
rebi hot zikh gepruvt mit gutn, gepruvt mit beyzn ― es helft nit.
― yidene! ― hot er ir gezogt, ― barekhn zikh vos du tust. nemst
aza gold, aza brilyant un baytst im oys oyf der ruekh veyst vos!
fun a bezem hostu nutsn, fun a barsht vestu hobn tsores. reyshes, vilstu
oyskern di shtub, ― tunkstu ayn dem bezem in a pomoynitse un fartik.
a barsht vet zikh nit lozn tunken in keyn pomoynitse. vilst aroystraybn
|
דער בעזעם און די באַרשט: אַ מעשׂה פֿונעם חדר אין צװײ טײלן, ספּעציעל געשריבן לכּבֿוד דעם „בעזעם“
ערשטער טײל: אַ באַרשט אַנשטאָט בעזעם
דער רבי נפֿתּלי זאָל מאַריך־ימים־ושנים זײַן ― ער לעבט נאָך ― איז
געװען אַ מענטשל פֿון דער אַלטער װעלט. ער האָט געװוּסט, אַז אַ שטוב דאַרף
האָבן אַ בעזעם, פּונקט אַזױ װי דער געװיסער חלק פֿון אַ חדר־ייִנגל דאַרף האָבן
אַ קאַנטשיק, אָדער פּונקט אַזױ װי אַ הונט להבֿדיל דאַרף האָבן אַ שטעקן, װי אַ
קאָפּ ― אַ יאַרמלקע, אַ טעפּל ― אַ פּאָקרישקע, װי אַ ייִד ― געלט, װי פֿיש ―
כרײן, װי אַ קאָזאַק ― אַ טרונק בראָנפֿן, װי דער „ערשטער בעזעם“ ― אַ
פֿעליעטאָן פֿון שלום־עליכם... עס קאָן אַנדערש ניט זײַן און עס <<דאַרף>>
אַנדערש ניט זײַן און עס <<װעט>> אַנדערש ניט זײַן! אַזױ האָט געפּסקנט דער רבי
נפֿתּלי. נאָר גײ מאַך מיט אַ ייִדענע! די רביצין ראַצל האָט זיך אײַנגעשפּאַרט ―
זי װיל אַ באַרשט! הײַנט איז אַ מאָדע ― אַ באַרשט. אַלע שכנהטעס האָבן
בערשט, װיל זי אױך אַ באַרשט! אַרױפֿגעפֿירט דערױף האָבן זי (איך מוז אײַך
אױסזאָגן דעם גאַנצן אמת) מיר, װײַסע־חבֿרהניקעס, די חדר־ייִנגלעך. דער בעזעם
האָט זיך אונדז שױן צו שטאַרק צוגעגעסן. צו אָפֿט האָט דער רבי געצױגן פֿון
דאָרטן ריטלעך פֿון אונדזער כּבֿוד װעגן. קורץ ― דאָס האָבן <<מיר>> זי
אונטערגעדרודלט, אַלע מאָל שטילערהײט, דער רבי זאָל ניט הערן: „רביצין! װאָס
טױג אײַך דער בעזעם? דער בעזעם ― פֿע! אַ באַרשט! װאַרפֿט אַרױס דעם
בעזעם און קױפֿט אַ באַרשט!...“ אַזױ לאַנג אַזױ ברײט ביז די רביצין האָט זיך
גענומען צום רבין, עסן און טאָטשען, פֿידלען און זידלען, װי אַ װײַב קען. דער
רבי האָט זיך געפּרוּװט מיט גוטן, געפּרוּװט מיט בײזן ― עס העלפֿט ניט.
― ייִדענע! ― האָט ער איר געזאָגט, ― באַרעכן זיך װאָס דו טוסט. נעמסט
אַזאַ גאָלד, אַזאַ בריליאַנט און בײַטסט אים אױס אױף דער רוח װײסט װאָס!
פֿון אַ בעזעם האָסטו נוצן, פֿון אַ באַרשט װעסטו האָבן צרות. ראשית, װילסטו
אױסקערן די שטוב, ― טונקסטו אײַן דעם בעזעם אין אַ פּאָמױניצע און פֿאַרטיק.
אַ באַרשט װעט זיך ניט לאָזן טונקען אין קײן פּאָמױניצע. װילסט אַרױסטרײַבן
|