דאָס נײ־געבױרענע אָדער ראַסל: אַ סיפֿור־המעשׂה
1.
אונדזער משפּחה איז אַ גרױסע משפּחה, אַ גרױסע און אַ באַרימטע.
מיט װאָס, װילט איר װיסן, איז זי באַרימט?“ „מיט אירע נגידים־קולאַקעס,
מיוחסים־פֿרומאַקעס, חסידים־צבֿועקעס, שיכּורים־הוליאַקעס, גנבֿים־באָסיאַקעס...“
אַזױ האָט געזאָגט אױף איר טאַקע אײנער פֿון אונדזער משפּחה, אַ שרײַבער
איז ער, אַ לץ, אַ פֿאַרשלעפּטע קרענק און אַ גראַמזאָגער. נאָר װײס איך װאָס
אַ גראַמזאָגער קאָן זאָגן! איך געדענק, אַז אונדזער שטוב האָט זיך גערעכנט פֿאַר
אַ פֿרומע שטוב, אַ כּשרע שטוב, אַן ערלעכע שטוב. מילא פֿון דאַװענען, װאַשן זיך,
בענטשן ― פֿון דעם שמועסט מען ניט. גאָט זאָל היטן אימעצער זאָל אױסרעדן
בײַם טיש אַ הױך װאָרט, אַ לאַך טאָן, גײן ניט אַהין װוּ מען דאַרף, רעדן ניט מיט
דעם װאָס מען דאַרף! מישן זיך אין שטובזאַכן, אַרײַנקוקן אין בעל־הבתּישקײט,
אַרײַנשמעקן אין קיך אַרײַן ― חיות ניט זיכער! ― מיט אײן װאָרט, שטרענג
און מיט דרך־ארץ און מיט מורא: „װאָס גאָט הײסט, װאָס טאַטע־מאַמע הײסן,
װאָס אַלע גוטע פֿרומע לײַט הײסן...“
און שטעלט אײַך פֿאָר ― אַזאַ אומגליק, אַזאַ בזיון! ― אונדזער ראַסל,
אונדזער שװעסטער ראַסל, מען זאָל באַהיט און באַשירעמט װערן, אַ מײדל שױן
צו לײַטן, אַ שטילע, אַ פֿרומע, אַ כּשרע, איז פּלוצלונג... מען װײסט ניט פֿון
װאַנען און װי אַזױ, ניט דאָ געדאַכט, ניט פֿאַר אײַך געדאַכט, זי איז פֿאַרשלאַפֿט
געװאָרן... דאָס הײסט, זי איז געװען געזונט און שטאַרק אױף אַלע אבֿרים, נאָר
עפּעס אַ מרה־שחורה איז אױף איר אָנגעפֿאַלן, ניט געקענט קײן אָרט געפֿינען,
ניט זיצן, ניט ליגן, ניט גײן, ניט שטײן. „װאָס איז דיר?“ ― איך װײס ניט!
„װאָס טוט דיר װײ?“ ― גאָרניט!...
איז מען אַװעקגעפֿאָרן מיט איר צום גדול־הדור, צום בעל־מופֿת, אים
אַנידערגעלײגט אַ פּדיון, דערצײלט אים, אַז זי עסט ניט, זי שלאָפֿט ניט, זי רוט ניט ―
אױס מענטש! האָט איר דער גדול־הדור, דער בעל־מופֿת, געשענקט אַ שמירה,
געגעבן מיטלען, מבֿטיח אי″ה אַ רפֿואה־שלמה.
|
|
dos ney-geboyrene oder rasl: a sifur-hmayse
1.
undzer mishpokhe iz a groyse mishpokhe, a groyse un a barimte.
mit vos, vilt ir visn, iz zi barimt?'' "mit ire ngidim-kulakes,
meyukhesim-frumakes, Hsidim-tsvuakes, shikerim-hulyakes, ganefim-bosyakes...''
azoy hot gezogt oyf ir take eyner fun undzer mishpokhe, a shrayber
iz er, a lets, a farshlepte krenk un a gramzoger. nor veys ikh vos
a gramzoger kon zogn! ikh gedenk, az undzer shtub hot zikh gerekhnt far
a frume shtub, a koshere shtub, an erlekhe shtub. meyle fun davenen, vashn zikh,
bentshn ― fun dem shmuest men nit. got zol hitn imetser zol oysredn
baym tish a hoykh vort, a lakh ton, geyn nit ahin vu men darf, redn nit mit
dem vos men darf! mishn zikh in shtubzakhn, araynkukn in bel-hbateyshkayt,
araynshmekn in kikh arayn ― khiyes nit zikher! ― mit eyn vort, shtreng
un mit drkh-#rts un mit moyre: "vos got heyst, vos tate-mame heysn,
vos ale gute frume layt heysn...''
un shtelt aykh for ― aza umglik, aza bizoyen! ― undzer rasl,
undzer shvester rasl, men zol bahit un bashiremt vern, a meydl shoyn
tsu laytn, a shtile, a frume, a koshere, iz plutslung... men veyst nit fun
vanen un vi azoy, nit do gedakht, nit far aykh gedakht, zi iz farshlaft
gevorn... dos heyst, zi iz geven gezunt un shtark oyf ale eyvrem, nor
epes a moreshkhoyre iz oyf ir ongefaln, nit gekent keyn ort gefinen,
nit zitsn, nit lign, nit geyn, nit shteyn. "vos iz dir?'' ― ikh veys nit!
"vos tut dir vey?'' ― gornit!...
iz men avekgeforn mit ir tsum gdul-hdur, tsum balmoyfes, im
anidergeleygt a pidyen, dertseylt im, az zi est nit, zi shloft nit, zi rut
nit ―
oys mentsh! hot ir der gdul-hdur, der balmoyfes, geshenkt a shmire,
gegebn mitlen, mavtiyekh i″ha rfu#h-shlmh.
|
דאָס נײ־געבױרענע אָדער ראַסל: אַ סיפֿור־המעשׂה
1.
אונדזער משפּחה איז אַ גרױסע משפּחה, אַ גרױסע און אַ באַרימטע.
מיט װאָס, װילט איר װיסן, איז זי באַרימט?“ „מיט אירע נגידים־קולאַקעס,
מיוחסים־פֿרומאַקעס, חסידים־צבֿועקעס, שיכּורים־הוליאַקעס, גנבֿים־באָסיאַקעס...“
אַזױ האָט געזאָגט אױף איר טאַקע אײנער פֿון אונדזער משפּחה, אַ שרײַבער
איז ער, אַ לץ, אַ פֿאַרשלעפּטע קרענק און אַ גראַמזאָגער. נאָר װײס איך װאָס
אַ גראַמזאָגער קאָן זאָגן! איך געדענק, אַז אונדזער שטוב האָט זיך גערעכנט פֿאַר
אַ פֿרומע שטוב, אַ כּשרע שטוב, אַן ערלעכע שטוב. מילא פֿון דאַװענען, װאַשן זיך,
בענטשן ― פֿון דעם שמועסט מען ניט. גאָט זאָל היטן אימעצער זאָל אױסרעדן
בײַם טיש אַ הױך װאָרט, אַ לאַך טאָן, גײן ניט אַהין װוּ מען דאַרף, רעדן ניט מיט
דעם װאָס מען דאַרף! מישן זיך אין שטובזאַכן, אַרײַנקוקן אין בעל־הבתּישקײט,
אַרײַנשמעקן אין קיך אַרײַן ― חיות ניט זיכער! ― מיט אײן װאָרט, שטרענג
און מיט דרך־ארץ און מיט מורא: „װאָס גאָט הײסט, װאָס טאַטע־מאַמע הײסן,
װאָס אַלע גוטע פֿרומע לײַט הײסן...“
און שטעלט אײַך פֿאָר ― אַזאַ אומגליק, אַזאַ בזיון! ― אונדזער <<ראַסל>>,
אונדזער שװעסטער ראַסל, מען זאָל באַהיט און באַשירעמט װערן, אַ מײדל שױן
צו לײַטן, אַ שטילע, אַ פֿרומע, אַ כּשרע, איז פּלוצלונג... מען װײסט ניט פֿון
װאַנען און װי אַזױ, ניט דאָ געדאַכט, ניט פֿאַר אײַך געדאַכט, זי איז פֿאַרשלאַפֿט
געװאָרן... דאָס הײסט, זי איז געװען געזונט און שטאַרק אױף אַלע אבֿרים, נאָר
עפּעס אַ מרה־שחורה איז אױף איר אָנגעפֿאַלן, ניט געקענט קײן אָרט געפֿינען,
ניט זיצן, ניט ליגן, ניט גײן, ניט שטײן. „װאָס איז דיר?“ ― איך װײס ניט!
„װאָס טוט דיר װײ?“ ― גאָרניט!...
איז מען אַװעקגעפֿאָרן מיט איר צום גדול־הדור, צום בעל־מופֿת, אים
אַנידערגעלײגט אַ פּדיון, דערצײלט אים, אַז זי עסט ניט, זי שלאָפֿט ניט, זי רוט ניט ―
אױס מענטש! האָט איר דער גדול־הדור, דער בעל־מופֿת, געשענקט אַ שמירה,
געגעבן מיטלען, מבֿטיח אי″ה אַ רפֿואה־שלמה.
|