מנחט־מענדל פֿון װואַרשע צו זײן װוײַיב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
21
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השם"
יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן נאָר גוטס מיט בשׂורות טובֿות, ישועות
ונחמות בתּוך כּלל ישׂראל ― אָמן,
והשנית זײַ װיסן זוגתי היקרה, אַז איך האָב שױן אַן אױסלענדערשן אַ
גובערנאַטאָרסקי פּאַס ― אַזױ גרינג קומט אָן אַ ייִדן אַ גובערנאַטאָרסקי פּאַס?
― און אסײרצה־השם גאָר אָן אַ שום תּירוץ לא יִוחר ױ מאָרגן פֿאַר נאַכט
אָדער אױפֿן ערגסטן פֿאַל איבער מאָרגן אין דער פֿרי ― אױב ס'װעט ניט זײַן
חלילה עפּעס אַן איבערשלאָג, פֿאָר איך אַרױס גלײַך קײן װין אױפֿן קאָנגרעס,
איך שטעל מיר פֿאָר, װאָס װעט זיך דאָרט טאָן, אַז די ציוניסטן װעלן געװױר
װערן פֿון מײַן פּלאַן אױף נעמען ארץײשראל אין דער אַרענדע. ביז אַהער האָט
יעדער ציוניסט געמײנט, אַז דערמיט װאָס ער איז אַ ציוניסט מאַכט ער
גליקלעך דאָס ייִדישע פֿאָלק, און אַז ער האָט אײַנגעצאָלט אַ שקל אָדער געקױפֿט
אַן אַקציע, איז ער שױן יוצא. און װער שמועסט, אַז אײנער זאָגט צו פֿאָרן קײן
ארץײשראל און קױפֿן דאָרט אַ שטיקל ערד ― קאָן מען זיך שױן פֿון אַזעלכע
גאָרניט אױסצאָלן! װיפֿל דו זאָלסט ניט שרײַבן פֿון אים אױף די גאַזעטן איז
אים ױנציק. ער װאָלט װעלן, אַז אַלע ייִדן פֿון דער גאַנצער װעלט זאָלן אים
אונטערטראָגן אַ גאָלדענעם מענדאַל פֿון אַ פּוד אײַזן. װאָרעם אַ קלײניקײט, אַ
ײַד איז זיך מפֿקיר, װאַרפֿט אַװעק אַ לאַנד, װוּ מען האָט אים אַזױ ליב, מען
קײנלט אים און מען יאַכלט אים און מען גיט אים אַלע פּראַװעס, אים און זײַנע
קינדער און זײַנע קינדסקינדער ― קומט אים ניט קײן קניפ אין בעקל! ―
נײן, זוגתי היקרה, לאָז נאָר דורכגײן מיַן פּלאַן װועגן נעמען ארץײשראל אין
דער אַרענדע, װעסטו זען אַז אַלע ייִדן װעלן װערן ציוניסטן און אַלע װעלן
פֿאָרן קײן ארץ־ישׂראל, סײַדן שױן טאַקע אַן אמתער שׂונאײשראל, אָדער אַ
קאַליקע װאָס קאָן זיך ניט רירן פֿונעם אָרט, אָדער גאָר אַ משומד. װאָרעם
באַרעכן זיך אַלײן, ער װעט זיך דאָס אָפּזאָגן, אַ שטײגער, פֿון אַזאַ זאַך? מען
230
|
|
mnHt-mendl fun vuarshe tsu zayen vuayib sheyne-sheyndl
in KTrilevke
21
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum. hashem"
yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn nor guts mit bsures toyves, yeshues
unHmuT btokh klal yisroel ― omeyn,
vehasheynes zay visn zugosi hikrh, az ikh hob shoyn an oyslendershn a
gubernatorski pas ― azoy gring kumt on a yidn a gubernatorski pas?
― un #seyrtsh-hshm gor on a shum teyrets loy iuHr oy morgn far nakht
oder oyfn ergstn fal iber morgn in der fri ― oyb s'vet nit zayn
kholile epes an ibershlog, for ikh aroys glaykh keyn vin oyfn kongres,
ikh shtel mir for, vos vet zikh dort ton, az di tsyunistn veln gevoyr
vern fun mayn plan oyf nemen #rCeyshr#l in der arende. biz aher hot
yeder tsyunist gemeynt, az dermit vos er iz a tsyunist makht er
gliklekh dos yidishe folk, un az er hot ayngetsolt a shekel oder gekoyft
an aktsye, iz er shoyn yoytsi. un ver shmuest, az eyner zogt tsu forn keyn
#rCeyshr#l un koyfn dort a shtikl erd ― kon men zikh shoyn fun azelkhe
gornit oystsoln! vifl du zolst nit shraybn fun im oyf di gazetn iz
im oyntsik. er volt veln, az ale yidn fun der gantser velt zoln im
untertrogn a goldenem mendal fun a pud ayzn. vorem a kleynikayt, a
yi�d iz zikh mafker, varft avek a land, vu men hot im azoy lib, men
keynlt im un men yakhlt im un men git im ale praves, im un zayne
kinder un zayne kindskinder ― kumt im nit keyn knip in bekl! ―
neyn, zugosi hikrh, loz nor durkhgeyn mi�n plan vuegn nemen #rCeyshr#l in
der arende, vestu zen az ale yidn veln vern tsyunistn un ale veln
forn keyn #rts-yisroel, saydn shoyn take an emeser soyneeyshr#l, oder a
kalike vos kon zikh nit rirn funem ort, oder gor a meshumed. vorem
barekhn zikh aleyn, er vet zikh dos opzogn, a shteyger, fun aza zakh? men
230
|
מנחט־מענדל פֿון װואַרשע צו זײן װוײַיב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
21
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השם"
יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן נאָר גוטס מיט בשׂורות טובֿות, ישועות
ונחמות בתּוך כּלל ישׂראל ― אָמן,
והשנית זײַ װיסן זוגתי היקרה, אַז איך האָב שױן אַן אױסלענדערשן אַ
גובערנאַטאָרסקי פּאַס ― אַזױ גרינג קומט אָן אַ ייִדן אַ גובערנאַטאָרסקי פּאַס?
― און אסײרצה־השם גאָר אָן אַ שום תּירוץ לא יִוחר ױ מאָרגן פֿאַר נאַכט
אָדער אױפֿן ערגסטן פֿאַל איבער מאָרגן אין דער פֿרי ― אױב ס'װעט ניט זײַן
חלילה עפּעס אַן איבערשלאָג, פֿאָר איך אַרױס גלײַך קײן װין אױפֿן קאָנגרעס,
איך שטעל מיר פֿאָר, װאָס װעט זיך דאָרט טאָן, אַז די ציוניסטן װעלן געװױר
װערן פֿון מײַן פּלאַן אױף נעמען ארץײשראל אין דער אַרענדע. ביז אַהער האָט
יעדער ציוניסט געמײנט, אַז דערמיט װאָס ער איז אַ ציוניסט מאַכט ער
גליקלעך דאָס ייִדישע פֿאָלק, און אַז ער האָט אײַנגעצאָלט אַ שקל אָדער געקױפֿט
אַן אַקציע, איז ער שױן יוצא. און װער שמועסט, אַז אײנער זאָגט צו פֿאָרן קײן
ארץײשראל און קױפֿן דאָרט אַ שטיקל ערד ― קאָן מען זיך שױן פֿון אַזעלכע
גאָרניט אױסצאָלן! װיפֿל דו זאָלסט ניט שרײַבן פֿון אים אױף די גאַזעטן איז
אים ױנציק. ער װאָלט װעלן, אַז אַלע ייִדן פֿון דער גאַנצער װעלט זאָלן אים
אונטערטראָגן אַ גאָלדענעם מענדאַל פֿון אַ פּוד אײַזן. װאָרעם אַ קלײניקײט, אַ
ײַד איז זיך מפֿקיר, װאַרפֿט אַװעק אַ לאַנד, װוּ מען האָט אים אַזױ ליב, מען
קײנלט אים און מען יאַכלט אים און מען גיט אים אַלע פּראַװעס, אים און זײַנע
קינדער און זײַנע קינדסקינדער ― קומט אים ניט קײן קניפ אין בעקל! ―
נײן, זוגתי היקרה, לאָז נאָר דורכגײן מיַן פּלאַן װועגן נעמען ארץײשראל אין
דער אַרענדע, װעסטו זען אַז אַלע ייִדן װעלן װערן ציוניסטן און אַלע װעלן
פֿאָרן קײן ארץ־ישׂראל, סײַדן שױן טאַקע אַן אמתער שׂונאײשראל, אָדער אַ
קאַליקע װאָס קאָן זיך ניט רירן פֿונעם אָרט, אָדער גאָר אַ משומד. װאָרעם
באַרעכן זיך אַלײן, ער װעט זיך דאָס אָפּזאָגן, אַ שטײגער, פֿון אַזאַ זאַך? מען
230
|