מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װיב שײנע"שײנדל
אין כּתרילעװקע
16
לזוגתי היקרה החכמה והצנועה שײנע־שײנדל שתחי!:
רא שית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום.
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן זוגתי היקרה, אַז דער טערק, אַחוֹץ װאָס ער האָט
זיך אַליײן אומגליקלעך געמאַכט, האָט ער מיר נאָך צעשלאָגן אַלע מײַנע גאָלי
דענע פּלאַנען. ער האָט ניט באַדאַרפֿט לאָזן זיך איבעררעדן פֿון די יונגע־לײַט
און ניט קריכן אַזױ גיך קײן אַדרינאָפּאָל און קײן קירקילעס און אין די
איבעריקע ערטער, פֿון װאַנען מען האָט אים ניט לאַנג אַרױסגערײכערט, ניט
געלאָזט אַפֿילו, װױ מען זאָגט, דעם אָרט זיך אָפּקילן. ער האָט דאָס ניט באַדאַרפֿט,
װאָרעם הלװאַי איך זאָל ליגן זאָגן ― עס װעט אים גלאַט ניט אָפּלױפֿן, אין די
הױכע פֿענצטער זיצט מען שױן און מען טראַכט און מען עצהט זיך און מען
זוכט אַ מבוא, ױ אַרום מען זאָל אים אױף אַ לײַטישן אופֿן אָפּציִען און פֿאַרי
טרײַבן צוריק אין זײַן אַלטער הײם?..:
אמת, שטאַרק פֿאַראיבל האָבן אױף אים קאָן מען אױך ניט. דער יצר־הרע
פֿון נקמה איז גרױס. אַז מ'זעט דײַן האָב־און־גוטס װאַלגערט זיך, װױײ נאָך
אַ פּאָגראָם, אין אַלע גאַסן, הפֿקר, און פֿרעמדע טײלן זיך דערמיט... און דאָ האָט
גאָט געהאָלפֿן, די פּאָגראָמשטשיקעס אַלײן האָבן זיך צעאַמפּערט, ניט געקאָנט
אײַנטײלן זיך, האָבן זײ זיך צעהרגעט און צעיאָשעט אײנס דאָס אַנדערע ―
װען נאָך קאָן זײַן אַזאַ שעת־הכּושר. ױ זאָגט די מאַמע דײַנע: אַ כּשרער טאָפּ
מיט אַ כּשרן לעפֿל.. טאָר מען אָבער ניט פֿאַרגעסן, אַז כאָטש דער שׂונא איו
אַ צעקלאַפּטער, שטײען הינטער זײַנע פֿלײצעס שטיגוטערעס, אַזעלכע גרױסע
בערן, װי די ענגלענדער למשל מיט די קעסטלדיקע הױזן, אָדער דער דײַטש
מיט די געזונטע פּיסקעס, װאָס זײ לױנט זיך ניט בשום־אופֿן, אַז דער צעפּאָני
ראַמעװעטער טערק זאָל אױפּשטײן תּחית־המתים, אָפּנעמען צוריק אַלצדינג און
זיך שטעלן אױף די פֿיס אַזױ אַז ער זאָל טאַקע קאָנען זאָגן נאָכדעם חדש ימינו
182
|
|
mnHm-mendl fun vuarshe tsu zayn vib sheyne"sheyndl
in KTrilevke
16
lzugosi hikrh hkhokhme uhtsnueh sheyne-sheyndl shTHi!:
r# shiT bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum.
hshiT"b zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit
bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn
vehasheynes zay oysn zugosi hikrh, az der terk, aHu^oyts vos er hot
zikh alyeyn umgliklekh gemakht, hot er mir nokh tseshlogn ale mayne goli
dene planen. er hot nit badarft lozn zikh iberredn fun di yunge-layt
un nit krikhn azoy gikh keyn adrinopol un keyn kirkiles un in di
iberike erter, fun vanen men hot im nit lang aroysgereykhert, nit
gelozt afile, voy men zogt, dem ort zikh opkiln. er hot dos nit badarft,
vorem halevay ikh zol lign zogn ― es vet im glat nit oployfn, in di
hoykhe fentster zitst men shoyn un men trakht un men etsht zikh un men
zukht a mbu#, oy arum men zol im oyf a laytishn oyfn optsien un fari
traybn tsurik in zayn alter heym?..:
emes, shtark faribl hobn oyf im kon men oykh nit. der itsr-hre
fun nekome iz groys. az m'zet dayn hob-un-guts valgert zikh, voyey nokh
a pogrom, in ale gasn, hefker, un fremde teyln zikh dermit... un do hot
got geholfn, di pogromshtshikes aleyn hobn zikh tseampert, nit gekont
aynteyln zikh, hobn zey zikh tsehrget un tseyoshet eyns dos andere ―
ven nokh kon zayn aza shashakoysher. oy zogt di mame dayne: a kosherer top
mit a koshern lefl.. tor men ober nit fargesn, az khotsh der soyne yu
a tseklapter, shteyen hinter zayne fleytses shtiguteres, azelkhe groyse
bern, vi di englender lemoshl mit di kestldike hoyzn, oder der daytsh
mit di gezunte piskes, vos zey loynt zikh nit bshum-ufn, az der tseponi
rameveter terk zol oypshteyn tkhieshameysem, opnemen tsurik altsding un
zikh shteln oyf di fis azoy az er zol take konen zogn nokhdem Hdsh iminu
182
|
מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װיב שײנע"שײנדל
אין כּתרילעװקע
16
לזוגתי היקרה החכמה והצנועה שײנע־שײנדל שתחי!:
רא שית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום.
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן זוגתי היקרה, אַז דער טערק, אַחוֹץ װאָס ער האָט
זיך אַליײן אומגליקלעך געמאַכט, האָט ער מיר נאָך צעשלאָגן אַלע מײַנע גאָלי
דענע פּלאַנען. ער האָט ניט באַדאַרפֿט לאָזן זיך איבעררעדן פֿון די יונגע־לײַט
און ניט קריכן אַזױ גיך קײן אַדרינאָפּאָל און קײן קירקילעס און אין די
איבעריקע ערטער, פֿון װאַנען מען האָט אים ניט לאַנג אַרױסגערײכערט, ניט
געלאָזט אַפֿילו, װױ מען זאָגט, דעם אָרט זיך אָפּקילן. ער האָט דאָס ניט באַדאַרפֿט,
װאָרעם הלװאַי איך זאָל ליגן זאָגן ― עס װעט אים גלאַט ניט אָפּלױפֿן, אין די
הױכע פֿענצטער זיצט מען שױן און מען טראַכט און מען עצהט זיך און מען
זוכט אַ מבוא, ױ אַרום מען זאָל אים אױף אַ לײַטישן אופֿן אָפּציִען און פֿאַרי
טרײַבן צוריק אין זײַן אַלטער הײם?..:
אמת, שטאַרק פֿאַראיבל האָבן אױף אים קאָן מען אױך ניט. דער יצר־הרע
פֿון נקמה איז גרױס. אַז מ'זעט דײַן האָב־און־גוטס װאַלגערט זיך, װױײ נאָך
אַ פּאָגראָם, אין אַלע גאַסן, הפֿקר, און פֿרעמדע טײלן זיך דערמיט... און דאָ האָט
גאָט געהאָלפֿן, די פּאָגראָמשטשיקעס אַלײן האָבן זיך צעאַמפּערט, ניט געקאָנט
אײַנטײלן זיך, האָבן זײ זיך צעהרגעט און צעיאָשעט אײנס דאָס אַנדערע ―
װען נאָך קאָן זײַן אַזאַ שעת־הכּושר. ױ זאָגט די מאַמע דײַנע: אַ כּשרער טאָפּ
מיט אַ כּשרן לעפֿל.. טאָר מען אָבער ניט פֿאַרגעסן, אַז כאָטש דער שׂונא איו
אַ צעקלאַפּטער, שטײען הינטער זײַנע פֿלײצעס שטיגוטערעס, אַזעלכע גרױסע
בערן, װי די ענגלענדער למשל מיט די קעסטלדיקע הױזן, אָדער דער דײַטש
מיט די געזונטע פּיסקעס, װאָס זײ לױנט זיך ניט בשום־אופֿן, אַז דער צעפּאָני
ראַמעװעטער טערק זאָל אױפּשטײן תּחית־המתים, אָפּנעמען צוריק אַלצדינג און
זיך שטעלן אױף די פֿיס אַזױ אַז ער זאָל טאַקע קאָנען זאָגן נאָכדעם חדש ימינו
182
|