מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
15
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע"שײנדל שתחי'!
רא שית קום איך דיר צו מעלדן אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום,
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז עס האָט נאָך ניט קײן סוף. איך
מײן דאָס די געשלעגערײַען װאָס אױף די באַלקאָנען. מ'הערט מער ניט, נאָר;
;עי בראַטצי, דאַװאַי דראַטסאַ?!.. מען הערט ױ עס טרעשטשען בײנער, מען
זעט װױ עס יאָשעט בלוט, און די װעלט? ― גאָרניט! ― די װעלט קוקט צו, װי
אױף אַ קאָמעדיע, און פּאַטשט בראַװאָ! פּונקט װי בײַ אונדז אין װאַרשע אױפֿן
געשלעג פֿון די גיבורים, װאָס מען רופֿט זײ קאָטלעטן?. פֿאַראַן צװישן זײ אײנער
אַן אַטלעט אַ גװאַרדיאָן, װילדמאַן הײסט ער, כשמו כּןדהוא ― ער איז אַ װילדער
גבֿר, כאָטש ער איז טאַקע משלנו, אַ ייִד איז ער. פֿון די גיבורידישראל קומט ער
אַרױס, פֿונעם שבֿט יהודה, זאָגט מען. נאַכט און נאַכט שפּילט ער אין טעאַטער,
באַװײַזט זײַן גבֿורה, לײגט אַװעק די גױיִשע גיבורים אײנציקװײַז, אַזױ װי די
לעמעלעך, און װאַרשעװער ײַדן, זאָלסטו זען אַ ביסל ױ זײ קװעלן אָן. קלײַבן
תּענוג, פּאַטשן בראַװאָ און װערן ברײטער ױ לענגער! איך שטעל מיר פֿאָר
װאָס װאָלט געװען, מען זאָל נעמען, למשל, אָט דעם װילדן גבֿר בעת ער איז גוט
צעהיצט און אַנשטאָט דעם װאָס ער באַװײַזט זײַנע קונצן אױף דער בימה, זאָל
מען אים אַרױסלאָזן אַ נאַקעטן אױפֿן וװואַרשעװער פּובליקום, סאַמע בעת ער האַלט
אין רעכטן שלאָגן, און אַ זאָג טאָן:;קלאַפּ, ברודער װילדמאַן, װי גאָט איז דיר
ליב 1 ― ױי־װײ, װאָס פֿאַר אַ חורבּן דער װאָלט אָנגעמאַכט אין װאַרשע 54
אַזױ זענען די באַלקאַנער;ברידער" אױך. נישט מער, דער חילוק איז װאָס אונד"
זער װאַרשעװער העלד איז אַ ייִד און שלאָגט זיך נעבעך צוליב פּרנסה, דעריבער
איז דאָס ניט אַזױ מסוכּן. בײַ מיר איז צו גלײבן, אַז דער דאָזיקער גיבור פֿון
די גיבורי־ישׂראל, אַז ער דערזעט בלוט פֿון אַ צעשניטענעם פֿינגער, קאָן ער
פֿאַלן חלשות. אַזאַ פּאַרשױן, אַז מען זאָגט אים;סטאָפּ", בלײַבט ער שטײן. און
122
|
|
mnHm-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in KTrilevke
15
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne"sheyndl shTHi'!
r# shiT kum ikh dir tsu meldn az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum,
hshiT"b zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit
bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az es hot nokh nit keyn suf. ikh
meyn dos di geshlegerayen vos oyf di balkonen. m'hert mer nit, nor;
;ey brattsi, davay dratsa?!.. men hert oy es treshtshen beyner, men
zet voy es yoshet blut, un di velt? ― gornit! ― di velt kukt tsu, vi
oyf a komedye, un patsht bravo! punkt vi bay undz in varshe oyfn
geshleg fun di geboyrem, vos men ruft zey kotletn?. faran tsvishn zey eyner
an atlet a gvardyon, vildman heyst er, khshmu KNdhu ― er iz a vilder
gvar, khotsh er iz take mshlnu, a yid iz er. fun di giburidishr#l kumt er
aroys, funem shevet Yehude, zogt men. nakht un nakht shpilt er in teater,
bavayzt zayn gvure, leygt avek di goyishe geboyrem eyntsikvayz, azoy vi di
lemelekh, un varshever yi�Dan, zolstu zen a bisl oy zey kveln on. klaybn
tayneg, patshn bravo un vern breyter oy lenger! ikh shtel mir for
vos volt geven, men zol nemen, lemoshl, ot dem vildn gvar beys er iz gut
tsehitst un anshtot dem vos er bavayzt zayne kuntsn oyf der bime, zol
men im aroyslozn a naketn oyfn uvuarshever publikum, same beys er halt
in rekhtn shlogn, un a zog ton:;klap, bruder vildman, vi got iz dir
lib 1 ― oyi-vey, vos far a Hurb�n der volt ongemakht in varshe 54
azoy zenen di balkaner;brider" oykh. nisht mer, der khilek iz vos und"
zer varshever held iz a yid un shlogt zikh nebekh tsulib parnose, deriber
iz dos nit azoy mesukn. bay mir iz tsu gleybn, az der doziker giber fun
di giburi-yisroel, az er derzet blut fun a tseshnitenem finger, kon er
faln khaloshes. aza parshoyn, az men zogt im;stop", blaybt er shteyn. un
122
|
מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
15
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע"שײנדל שתחי'!
רא שית קום איך דיר צו מעלדן אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום,
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז עס האָט נאָך ניט קײן סוף. איך
מײן דאָס די געשלעגערײַען װאָס אױף די באַלקאָנען. מ'הערט מער ניט, נאָר;
;עי בראַטצי, דאַװאַי דראַטסאַ?!.. מען הערט ױ עס טרעשטשען בײנער, מען
זעט װױ עס יאָשעט בלוט, און די װעלט? ― גאָרניט! ― די װעלט קוקט צו, װי
אױף אַ קאָמעדיע, און פּאַטשט בראַװאָ! פּונקט װי בײַ אונדז אין װאַרשע אױפֿן
געשלעג פֿון די גיבורים, װאָס מען רופֿט זײ קאָטלעטן?. פֿאַראַן צװישן זײ אײנער
אַן אַטלעט אַ גװאַרדיאָן, װילדמאַן הײסט ער, כשמו כּןדהוא ― ער איז אַ װילדער
גבֿר, כאָטש ער איז טאַקע משלנו, אַ ייִד איז ער. פֿון די גיבורידישראל קומט ער
אַרױס, פֿונעם שבֿט יהודה, זאָגט מען. נאַכט און נאַכט שפּילט ער אין טעאַטער,
באַװײַזט זײַן גבֿורה, לײגט אַװעק די גױיִשע גיבורים אײנציקװײַז, אַזױ װי די
לעמעלעך, און װאַרשעװער ײַדן, זאָלסטו זען אַ ביסל ױ זײ קװעלן אָן. קלײַבן
תּענוג, פּאַטשן בראַװאָ און װערן ברײטער ױ לענגער! איך שטעל מיר פֿאָר
װאָס װאָלט געװען, מען זאָל נעמען, למשל, אָט דעם װילדן גבֿר בעת ער איז גוט
צעהיצט און אַנשטאָט דעם װאָס ער באַװײַזט זײַנע קונצן אױף דער בימה, זאָל
מען אים אַרױסלאָזן אַ נאַקעטן אױפֿן וװואַרשעװער פּובליקום, סאַמע בעת ער האַלט
אין רעכטן שלאָגן, און אַ זאָג טאָן:;קלאַפּ, ברודער װילדמאַן, װי גאָט איז דיר
ליב 1 ― ױי־װײ, װאָס פֿאַר אַ חורבּן דער װאָלט אָנגעמאַכט אין װאַרשע 54
אַזױ זענען די באַלקאַנער;ברידער" אױך. נישט מער, דער חילוק איז װאָס אונד"
זער װאַרשעװער העלד איז אַ ייִד און שלאָגט זיך נעבעך צוליב פּרנסה, דעריבער
איז דאָס ניט אַזױ מסוכּן. בײַ מיר איז צו גלײבן, אַז דער דאָזיקער גיבור פֿון
די גיבורי־ישׂראל, אַז ער דערזעט בלוט פֿון אַ צעשניטענעם פֿינגער, קאָן ער
פֿאַלן חלשות. אַזאַ פּאַרשױן, אַז מען זאָגט אים;סטאָפּ", בלײַבט ער שטײן. און
122
|