מנחם"מענדל פֿון װאדרשע צו זײַן װניב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
14
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי!
דראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השית"ב
זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
והשנית זײַ װיסן אַז דײַנע בריו, װאָס שרײַבסט מיר ועגן אונדזערע
עמיגראַנטן, װאָס װערן אױסגעריטן איבער די אַגענטן אױף דער זײַט גרענעץ
און אױף יענער זײַט גרענעץ, האָבן געטאָן אַ גרױסע טובֿה פֿאַרן כּלל, װאָרעם
איך װעל זײ אַרײַנשטעלן אַזױ װי זײ שטײען און גײיען אין יענעם ספֿר, װאָס
איך קלױב מיך אַרױסצוגעבן אין זעקס מיליאָן ביכלעך און צעטײלן זײ אומזיסט
אין בכּליתּפֿוצות־:ישׂראל, געלט אוֹיף אַרוסצוגעבן דאָס ביכל, האָב איך דיר
שױן געשריבן אַז איך װעל האָבן זײוחותר דורך די אַנאָנסן, װאָס איך װעל צונױם"
נעמען. עטלעכע צענדליק אַנאָנסן האָבן איך שױן, נאָר דאָס זענען נאָך לעת־עתּה
אַנאָנסן געביטענע, דאָס הײסט אַנאָנסן פֿאַר אַנאָנסן. דהײַנו? דו גיסט אַרױס אַ
ביכל און איך גיב אַרױס אַ ביכל, װילסטו אַז איך זאָל אַנאָנסירן דײַן ביכל, און
איך װיל אַז דו זאָלטט אַנאָנסירן מײַן ביכל. װאָס זשע טוען מיר? בײַטן מיר זיך,
מײַן ביכל אַנאָנסירט דײַן ביגל און דײַן ביכל אַנאָנסירט מײַן ביכל. דאָס איז
אַזױי פּראָסט, ױ אַ בײגל אַ גראָשן. נישט מער, פֿון די ביכלדיקע אַנאָנסן פֿאַלט
קײן מזומנים ניט אַרײַן. דערפֿאַר אָבער ציֶען זײ צו אַ סך זײַטיקע אַנאָנסן, װאָס
קאָנען שױן אַרײַנברענגען געלט אױך, און אַ סך. למשל, פֿון די שיפֿס־קאָמפֿאַניעס
אַלײין קאָן אַרײַנפֿאַלן אַ שײנע קאָפּיקע, ― לאָזן זײ נאָר דערשמעקן אַז דאָס
ביכל, װאָס איך װיל אַרױסגעבן, שמועסט װעגן ייִדישע עמיגראַציע און זײ דרוקן
זיך זעקס מיליאָן ביכלעך. און װי באַלד ס'װעלן אַרײַנפֿאַלן די ערשטע עטלעכע
גילדן, אַזױ באַשטעל איך עטלעכע שליחים־קאָמיװאָיאַשערן, זי זאָלן זיך לאָזן
איבער דער ועלט זאַמלען אַנאָנסן,
הקיצור, װױ דו זעסט, זוגתי היקרה, בין איך מיט מײַן ביכל כּמעט אַזױ ױ
פֿאַרטיק און איך עוסק מיך איצט אין מײַן צױיטער קאָמבינאַציע, װאָס איך
163
|
|
Menakhem"mendl fun v#drshe tsu zayn vnib sheyne-sheyndl
in fTrilevke
14
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi!
dreyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum. hshiT"b
zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit bsures
toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn.
vehasheynes zay visn az dayne bryu, vos shraybst mir uegn undzere
emigrantn, vos vern oysgeritn iber di agentn oyf der zayt grenets
un oyf yener zayt grenets, hobn geton a groyse toyve farn klal, vorem
ikh vel zey araynshteln azoy vi zey shteyen un geyyen in yenem seyfer, vos
ikh kloyb mikh aroystsugebn in zeks milyon bikhlekh un tseteyln zey umzist
in bKlitfutses-:yisroel, gelt u^oyif arustsugebn dos bikhl, hob ikh dir
shoyn geshribn az ikh vel hobn zeyuHuTr durkh di anonsn, vos ikh vel tsunoym"
nemen. etlekhe tsendlik anonsn hobn ikh shoyn, nor dos zenen nokh lesate
anonsn gebitene, dos heyst anonsn far anonsn. dehayne? du gist aroys a
bikhl un ikh gib aroys a bikhl, vilstu az ikh zol anonsirn dayn bikhl, un
ikh vil az du zoltt anonsirn mayn bikhl. vos zhe tuen mir? baytn mir zikh,
mayn bikhl anonsirt dayn bigl un dayn bikhl anonsirt mayn bikhl. dos iz
azoyi prost, oya beygl a groshn. nisht mer, fun di bikhldike anonsn falt
keyn mezumonem nit arayn. derfar ober tsi�en zey tsu a sakh zaytike anonsn, vos
konen shoyn araynbrengen gelt oykh, un a sakh. lemoshl, fun di shifs-komfanyes
aleyin kon araynfaln a sheyne kopike, ― lozn zey nor dershmekn az dos
bikhl, vos ikh vil aroysgebn, shmuest vegn yidishe emigratsye un zey drukn
zikh zeks milyon bikhlekh. un vi bald s'veln araynfaln di ershte etlekhe
gildn, azoy bashtel ikh etlekhe sheliyekhim-komivoyashern, zi zoln zikh lozn
iber der uelt zamlen anonsn,
hakitser, voy du zest, zugosi hikrh, bin ikh mit mayn bikhl kemat azoy oy
fartik un ikh oysek mikh itst in mayn tsoyiter kombinatsye, vos ikh
163
|
מנחם"מענדל פֿון װאדרשע צו זײַן װניב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
14
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי!
דראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השית"ב
זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
והשנית זײַ װיסן אַז דײַנע בריו, װאָס שרײַבסט מיר ועגן אונדזערע
עמיגראַנטן, װאָס װערן אױסגעריטן איבער די אַגענטן אױף דער זײַט גרענעץ
און אױף יענער זײַט גרענעץ, האָבן געטאָן אַ גרױסע טובֿה פֿאַרן כּלל, װאָרעם
איך װעל זײ אַרײַנשטעלן אַזױ װי זײ שטײען און גײיען אין יענעם ספֿר, װאָס
איך קלױב מיך אַרױסצוגעבן אין זעקס מיליאָן ביכלעך און צעטײלן זײ אומזיסט
אין בכּליתּפֿוצות־:ישׂראל, געלט אוֹיף אַרוסצוגעבן דאָס ביכל, האָב איך דיר
שױן געשריבן אַז איך װעל האָבן זײוחותר דורך די אַנאָנסן, װאָס איך װעל צונױם"
נעמען. עטלעכע צענדליק אַנאָנסן האָבן איך שױן, נאָר דאָס זענען נאָך לעת־עתּה
אַנאָנסן געביטענע, דאָס הײסט אַנאָנסן פֿאַר אַנאָנסן. דהײַנו? דו גיסט אַרױס אַ
ביכל און איך גיב אַרױס אַ ביכל, װילסטו אַז איך זאָל אַנאָנסירן דײַן ביכל, און
איך װיל אַז דו זאָלטט אַנאָנסירן מײַן ביכל. װאָס זשע טוען מיר? בײַטן מיר זיך,
מײַן ביכל אַנאָנסירט דײַן ביגל און דײַן ביכל אַנאָנסירט מײַן ביכל. דאָס איז
אַזױי פּראָסט, ױ אַ בײגל אַ גראָשן. נישט מער, פֿון די ביכלדיקע אַנאָנסן פֿאַלט
קײן מזומנים ניט אַרײַן. דערפֿאַר אָבער ציֶען זײ צו אַ סך זײַטיקע אַנאָנסן, װאָס
קאָנען שױן אַרײַנברענגען געלט אױך, און אַ סך. למשל, פֿון די שיפֿס־קאָמפֿאַניעס
אַלײין קאָן אַרײַנפֿאַלן אַ שײנע קאָפּיקע, ― לאָזן זײ נאָר דערשמעקן אַז דאָס
ביכל, װאָס איך װיל אַרױסגעבן, שמועסט װעגן ייִדישע עמיגראַציע און זײ דרוקן
זיך זעקס מיליאָן ביכלעך. און װי באַלד ס'װעלן אַרײַנפֿאַלן די ערשטע עטלעכע
גילדן, אַזױ באַשטעל איך עטלעכע שליחים־קאָמיװאָיאַשערן, זי זאָלן זיך לאָזן
איבער דער ועלט זאַמלען אַנאָנסן,
הקיצור, װױ דו זעסט, זוגתי היקרה, בין איך מיט מײַן ביכל כּמעט אַזױ ױ
פֿאַרטיק און איך עוסק מיך איצט אין מײַן צױיטער קאָמבינאַציע, װאָס איך
163
|