מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
13
לזוגתי היקרה החכמה והצנועה מרת שײנעישיעדל שתחי'!
ר אשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוך'השם בקו החײם והשלום.
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל הערן נאָר גוטס מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות
בתּוך כּלל־דישראל ― אָמן,
זה שנית זײַ װיסן, זוגתי היקרה, אַז דײַן מנחם־מענדל איז טאַקע אַ שטיק
נבֿיא. אַזױ ױ איך האָב דיר נביִות געזאָגט, אַזױ איז דאָס מקוים געװאָרן כּמעט
איטלעכעס װאָרט. נישט מער, דער ,פּיטש־פּאַטש* איז געקומען אַ ביסל צו פֿרי, גאָר
אומגעריכט און די אָרעמע קרובֿים האָבן זיך אָנגעכאַפּט פֿאַר די גאָרגלען איבער
דער רײַכער ירושה נאָך אײדער מ'האָט זי גענומען אױסטײלן די חלקים. מ'האָט
ניט געקאָנט דערװאַרטן זיך אַפֿילו אױף דרך:ארץ, כאָטש פֿון יוצא װעגן, ביז
מ'װעט קומען צו פֿאָרן אױף דער אײַנלאַדונג קײן פּײטערבאַרג, כאָטש אָפּשטעקן
זיך אײנס דאָס אַנדערע דעם ערשטן שלום־עליכם און ― אַהאַ, מ'האָט זיך שױן
צעדמט און סע יאָשעט בלוט פֿון אַלע זײַטן ― פֿון די באָלגאַרן און פֿון די סערבן
און פֿון די גרעקן ― ברידער, גװאַלד געשריִען, אײגענע ברידער!. עס איז אַ
חרפּה, אַ בושה, זאָג איך דיר, זוגתי היקרה, עס פֿלאַמט דאָס פּנים, אַז מען לײענט
די דעפּעשן, װאָס פֿליִען פֿון סאָפֿיע און פֿון בעלגאָראָד, װױ אַזױ אײנער לײגט
אַרױף אױף דעם אַנדערן די באָד און ױ אַזױ יעדער טענהט: אַז ער איז נעבעך
גאָט די נשמה שולדיק, גאָרניט אין זינען געהאַט זיך שלאָגן, נאָר אַז מען צװינגט
אים, װאָס זאָל ער נעבעך טאָן? און ױ אַזױ יעדער באַרימט זיך פֿון דעסטװעגן
און קװעלט אָן און שװערט זיך, אַז דער צװײטער צד האָט געפּטרט פֿופֿצן טױזנט
מענטשן, און דער צװײטער צד לײקנט שטײן און בײן און כאַפּט די ערד, אַז דער
ערשטער צד לײַגט ױ אַ הונט, דאָס האָט ער גאָר, דער ערשטער צד טאַקע,
פֿאַרלױרן פֿינף און צװאַנציק טױזנט מאַן אַחוץ געפֿאַנגענע ― און דאָס איז צױשן
אײגענע, צװישן ברידער און צװישן שותּפֿים, װאָס זענען ערשט נעכטן געגאַנגען
האַנט בײַ האַנט, מלחמה געהאַלטן פֿון גאָטס װעגן, געשלאָגן זיך מיט אַ פֿרעמדער
נאמנה! מען האָט דען אין זינען געהאַט אַן אַנדער זאַך אַחוץ באַפֿרײַען די אָרעמע
153
|
|
mnHm-mendl fun varshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in KTrilevke
13
lzugosi hikrh hkhokhme uhtsnueh mores sheyneyshyedl shTHi'!
r #shiT bin ikh dir moydiye, az ikh bin borekh'hashem bku hakhayem uhshlum.
hshiT"b zol helfn m'zol hern nor guts mit bsures toyves yeshues unHmuT
btokh klal-dishr#l ― omeyn,
zh sheynes zay visn, zugosi hikrh, az dayn mnHm-mendl iz take a shtik
novi. azoy oy ikh hob dir nbiuT gezogt, azoy iz dos mekuyem gevorn kemat
itlekhes vort. nisht mer, der ,pitsh-patsh* iz gekumen a bisl tsu fri, gor
umgerikht un di oreme kroyvem hobn zikh ongekhapt far di gorglen iber
der raykher yerushe nokh eyder m'hot zi genumen oysteyln di khalokem. m'hot
nit gekont dervartn zikh afile oyf derekh:erets, khotsh fun yoytsi vegn, biz
m'vet kumen tsu forn oyf der aynladung keyn peyterbarg, khotsh opshtekn
zikh eyns dos andere dem ershtn shlum-elikhm un ― aha, m'hot zikh shoyn
tsedmt un se yoshet blut fun ale zaytn ― fun di bolgarn un fun di serbn
un fun di grekn ― brider, gvald geshrien, eygene brider!. es iz a
kharpe, a bushe, zog ikh dir, zugosi hikrh, es flamt dos ponem, az men leyent
di depeshn, vos flien fun sofye un fun belgorod, voy azoy eyner leygt
aroyf oyf dem andern di bod un oy azoy yeder tenht: az er iz nebekh
got di neshome shuldik, gornit in zinen gehat zikh shlogn, nor az men tsvingt
im, vos zol er nebekh ton? un oy azoy yeder barimt zikh fun destvegn
un kvelt on un shvert zikh, az der tsveyter tsad hot geptrt fuftsn toyznt
mentshn, un der tsveyter tsad leyknt shteyn un beyn un khapt di erd, az der
ershter tsad laygt oya hunt, dos hot er gor, der ershter tsad take,
farloyrn finf un tsvantsik toyznt man akhuts gefangene ― un dos iz tsoyshn
eygene, tsvishn brider un tsvishn shutfem, vos zenen ersht nekhtn gegangen
hant bay hant, milkhome gehaltn fun gots vegn, geshlogn zikh mit a fremder
n#mnh! men hot den in zinen gehat an ander zakh akhuts bafrayen di oreme
153
|
מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
13
לזוגתי היקרה החכמה והצנועה מרת שײנעישיעדל שתחי'!
ר אשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוך'השם בקו החײם והשלום.
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל הערן נאָר גוטס מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות
בתּוך כּלל־דישראל ― אָמן,
זה שנית זײַ װיסן, זוגתי היקרה, אַז דײַן מנחם־מענדל איז טאַקע אַ שטיק
נבֿיא. אַזױ ױ איך האָב דיר נביִות געזאָגט, אַזױ איז דאָס מקוים געװאָרן כּמעט
איטלעכעס װאָרט. נישט מער, דער ,פּיטש־פּאַטש* איז געקומען אַ ביסל צו פֿרי, גאָר
אומגעריכט און די אָרעמע קרובֿים האָבן זיך אָנגעכאַפּט פֿאַר די גאָרגלען איבער
דער רײַכער ירושה נאָך אײדער מ'האָט זי גענומען אױסטײלן די חלקים. מ'האָט
ניט געקאָנט דערװאַרטן זיך אַפֿילו אױף דרך:ארץ, כאָטש פֿון יוצא װעגן, ביז
מ'װעט קומען צו פֿאָרן אױף דער אײַנלאַדונג קײן פּײטערבאַרג, כאָטש אָפּשטעקן
זיך אײנס דאָס אַנדערע דעם ערשטן שלום־עליכם און ― אַהאַ, מ'האָט זיך שױן
צעדמט און סע יאָשעט בלוט פֿון אַלע זײַטן ― פֿון די באָלגאַרן און פֿון די סערבן
און פֿון די גרעקן ― ברידער, גװאַלד געשריִען, אײגענע ברידער!. עס איז אַ
חרפּה, אַ בושה, זאָג איך דיר, זוגתי היקרה, עס פֿלאַמט דאָס פּנים, אַז מען לײענט
די דעפּעשן, װאָס פֿליִען פֿון סאָפֿיע און פֿון בעלגאָראָד, װױ אַזױ אײנער לײגט
אַרױף אױף דעם אַנדערן די באָד און ױ אַזױ יעדער טענהט: אַז ער איז נעבעך
גאָט די נשמה שולדיק, גאָרניט אין זינען געהאַט זיך שלאָגן, נאָר אַז מען צװינגט
אים, װאָס זאָל ער נעבעך טאָן? און ױ אַזױ יעדער באַרימט זיך פֿון דעסטװעגן
און קװעלט אָן און שװערט זיך, אַז דער צװײטער צד האָט געפּטרט פֿופֿצן טױזנט
מענטשן, און דער צװײטער צד לײקנט שטײן און בײן און כאַפּט די ערד, אַז דער
ערשטער צד לײַגט ױ אַ הונט, דאָס האָט ער גאָר, דער ערשטער צד טאַקע,
פֿאַרלױרן פֿינף און צװאַנציק טױזנט מאַן אַחוץ געפֿאַנגענע ― און דאָס איז צױשן
אײגענע, צװישן ברידער און צװישן שותּפֿים, װאָס זענען ערשט נעכטן געגאַנגען
האַנט בײַ האַנט, מלחמה געהאַלטן פֿון גאָטס װעגן, געשלאָגן זיך מיט אַ פֿרעמדער
נאמנה! מען האָט דען אין זינען געהאַט אַן אַנדער זאַך אַחוץ באַפֿרײַען די אָרעמע
153
|