מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
12
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שינע־שײנדל שתחי!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. הש"י
זאָל העלפֿן מען זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז ס'איז געהאַנגען אױיף אַ האָר.
אין דער צײַט וען איך האָב דיר געשריבן מײַן פֿריִערדיקן בריװ איז געוען
אַ גרױסע אַסיפֿה בײַ די סערבן. אױף דער דאָזיקער אַסיפֿה איז געװען איף
אַ װאָגשאָל ― אָדער אַהער, אָדער אַהין. בײַ די סערבן, װי אין אַלע מלוכות,
דאַרפֿסטו װיסן, כאָטש ס'איז אַ מלוכהלע אַ קלײנס, זענען פֿאַראַן פֿון דעסטװעגן
כּיתּות. װאָס אײנע זאָגט, זאָגט די אַנדערע קאַפּױער. זאָגט דער שלום, זאָגט
דער אַנדערער מלחמה. און צום מײנסטן, ױ איך האָב מיך צוגעקוקט זינט
איך רײַב מיך אַרום פּאָליטיקע, זענען אומעטום די מלכים רודף־שלומניקעס
און די בני־מלכים ― פֿאַר מלחמה. יונגע־לײַט, פֿאַרשטײסטו מיך, רײַסן זיך,
װילן זיך אױספֿײַנען. װאָס מײנסטו איז בײַ פֿראַנץ־יוספֿן? פֿראַנץײוסף חלילה
זאָל ניט זײַן, װאָלט דער בן־מלך, פֿראַנץ־פֿערדינאַנד, שױן לאַנג פֿאַרקאָכט אַ
קאַשע. און אַזױ איז אױך בײַ װילהעלם דעם צױיטן. איך האָב צו אים גאָרניט,
לאָז ער זיך עלטערן בשלום. נאָר איך זאָג עס נאַפּשיקלאַד, לאָז ער נאָר פּרוּװן
צומאַכן מיט אַן אױג, װעסטו זען אַז זײַן בן־מלך װעט דיר באַלד
אַרױסשפּרינגען מיט אַ מלחמה. װעסטו דאָך פֿרעגן, װי באַלד אַזױ זענען מיר דאָך
ניט זיכער מיטן לעבן? איז דער תּירוץ: ס'איז דאָ אַ גאָט אױיף דער ועלט,
אַ שומר־ישׂראל, פֿאַרלענגערט ער די יאָרן פֿון די מלכים אַזױ לאַנג, ביז די
בני־מלכים, אַז זײ גײען אַרױף אױף דער שטול געװעלטיקן, וערן זײ שױן
אַלײן טאַטעס און האָבן שױן אַלײן בני־מלכים. דו פֿאַרשטײסט, צִי נײן?
דער טאַטע דער מלך איז אַ רודף־שלומניק און זײַן זון אַ יונקער. און אָט
אַזױ דרײט זיך דאָס רעדל פֿון קדמונים און עס װעט זיך מסתּמא נאָך לאַנג"
לאַנג אַזױ דרײעןײ
44
|
|
mnHm-mendl fun varshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in KTrilevke
12
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores shine-sheyndl shTHi!
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum. hsh"i
zol helfn men zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit bsures
toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn.
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az s'iz gehangen oyif a hor.
in der tsayt uen ikh hob dir geshribn mayn frierdikn briv iz geuen
a groyse asife bay di serbn. oyf der doziker asife iz geven if
a vogshol ― oder aher, oder ahin. bay di serbn, vi in ale melukhes,
darfstu visn, khotsh s'iz a mlukhhle a kleyns, zenen faran fun destvegn
kites. vos eyne zogt, zogt di andere kapoyer. zogt der sholem, zogt
der anderer milkhome. un tsum meynstn, oy ikh hob mikh tsugekukt zint
ikh rayb mikh arum politike, zenen umetum di melokhem rudf-shlumnikes
un di bneymalokhem ― far milkhome. yunge-layt, farshteystu mikh, raysn zikh,
viln zikh oysfaynen. vos meynstu iz bay frants-yusfn? franCeyusf kholile
zol nit zayn, volt der bn-mlkh, frants-ferdinand, shoyn lang farkokht a
kashe. un azoy iz oykh bay vilhelm dem tsoyitn. ikh hob tsu im gornit,
loz er zikh eltern hasholem. nor ikh zog es napshiklad, loz er nor pruvn
tsumakhn mit an oyg, vestu zen az zayn bn-mlkh vet dir bald
aroysshpringen mit a milkhome. vestu dokh fregn, vi bald azoy zenen mir dokh
nit zikher mitn lebn? iz der teyrets: s'iz do a got oyif der uelt,
a shumr-yisroel, farlengert er di yorn fun di melokhem azoy lang, biz di
bneymalokhem, az zey geyen aroyf oyf der shtul geveltikn, uern zey shoyn
aleyn tates un hobn shoyn aleyn bneymalokhem. du farshteyst, ts�i neyn?
der tate der meylekh iz a rudf-shlumnik un zayn zun a yunker. un ot
azoy dreyt zikh dos redl fun kadmoynem un es vet zikh mistome nokh lang"
lang azoy dreyeNey
44
|
מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
12
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שינע־שײנדל שתחי!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. הש"י
זאָל העלפֿן מען זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז ס'איז געהאַנגען אױיף אַ האָר.
אין דער צײַט וען איך האָב דיר געשריבן מײַן פֿריִערדיקן בריװ איז געוען
אַ גרױסע אַסיפֿה בײַ די סערבן. אױף דער דאָזיקער אַסיפֿה איז געװען איף
אַ װאָגשאָל ― אָדער אַהער, אָדער אַהין. בײַ די סערבן, װי אין אַלע מלוכות,
דאַרפֿסטו װיסן, כאָטש ס'איז אַ מלוכהלע אַ קלײנס, זענען פֿאַראַן פֿון דעסטװעגן
כּיתּות. װאָס אײנע זאָגט, זאָגט די אַנדערע קאַפּױער. זאָגט דער שלום, זאָגט
דער אַנדערער מלחמה. און צום מײנסטן, ױ איך האָב מיך צוגעקוקט זינט
איך רײַב מיך אַרום פּאָליטיקע, זענען אומעטום די מלכים רודף־שלומניקעס
און די בני־מלכים ― פֿאַר מלחמה. יונגע־לײַט, פֿאַרשטײסטו מיך, רײַסן זיך,
װילן זיך אױספֿײַנען. װאָס מײנסטו איז בײַ פֿראַנץ־יוספֿן? פֿראַנץײוסף חלילה
זאָל ניט זײַן, װאָלט דער בן־מלך, פֿראַנץ־פֿערדינאַנד, שױן לאַנג פֿאַרקאָכט אַ
קאַשע. און אַזױ איז אױך בײַ װילהעלם דעם צױיטן. איך האָב צו אים גאָרניט,
לאָז ער זיך עלטערן בשלום. נאָר איך זאָג עס נאַפּשיקלאַד, לאָז ער נאָר פּרוּװן
צומאַכן מיט אַן אױג, װעסטו זען אַז זײַן בן־מלך װעט דיר באַלד
אַרױסשפּרינגען מיט אַ מלחמה. װעסטו דאָך פֿרעגן, װי באַלד אַזױ זענען מיר דאָך
ניט זיכער מיטן לעבן? איז דער תּירוץ: ס'איז דאָ אַ גאָט אױיף דער ועלט,
אַ שומר־ישׂראל, פֿאַרלענגערט ער די יאָרן פֿון די מלכים אַזױ לאַנג, ביז די
בני־מלכים, אַז זײ גײען אַרױף אױף דער שטול געװעלטיקן, וערן זײ שױן
אַלײן טאַטעס און האָבן שױן אַלײן בני־מלכים. דו פֿאַרשטײסט, צִי נײן?
דער טאַטע דער מלך איז אַ רודף־שלומניק און זײַן זון אַ יונקער. און אָט
אַזױ דרײט זיך דאָס רעדל פֿון קדמונים און עס װעט זיך מסתּמא נאָך לאַנג"
לאַנג אַזױ דרײעןײ
44
|