מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
10
לזוגתי היקרה הצנועה החכמה מרת שינע־שײנדל שתחי,
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום.
השםיתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות ― אָמן.
וה שנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז אין דער דומע מיש איך מיך ניט,
פֿון דעפּוטאַטן האַלט איך ניט און פּוסטע גלעקער האָב איך פֿײַנט. איך גי
מיט דעם גאַנג, אַז ס'איז ניט נאָר אַרױסגעװאָרפֿן די טירחה פֿון די גוטע
מענטשן, װאָס װילן אונדז אַ טובֿה טאָן און פֿאַרענטפֿערן, אַז מיר זענען ניט
אַזױ װי מען זאָגט אױף אונדז ― איך האַלט, אַז פֿאַר אונדז איז עס אַדרבה,
נאָך די גרעסטע רעה. װען איך, למשל, בין אַ דעפּוטאַט פֿון די דעפּוטאַטן אין
דומע, װאָלט איך געזאָגט פּורישקעװיטשן מיט מאַרקאָװון מיט זאַמיסלאָוסקין,
זײ זאָלן דװקא רעדן צעזעצטערהײט, און אַז זײ װאָלטן אױפֿגעהערט צו רעדן
װאָלט איך ערשט דעמאָלט מיר אױפֿגעשטאַנען און קאַלט צו זײ אַזױ געזאָגט
― שױן? איר האָט שױן אין גאַנצן אָפּגעזאָגט? מעג איך אפֿשר אױך
רעדן אַ װאָרט? אױב אַזױ, דאַרף איך אײַך זאָגן, מורי ורבותי, אַז איר זענט
פֿולקאָם גערעכט אַרום און אַרום. לאָמיר זיך אַקאָרשט אױסרעכענען אַקוראַט,
אַ פֿונקט נאָך אַ פּונקט, װעט איר זען, אַז איך גיב אײַך נאָך איף אַלצדינג;
( איר טענהט, אַז מע באַדאַרף אַרױסיאָגן פֿון דאָרף, װאָרעם מיר זענען צו אַ
ניכטער פֿאָלק. אמת ױציב, ונכון וקײם ױשר! מיר זענען אַ ניכטער פֿאָלק.
שױן צו ניכטער! אָט נעמט אַ דאָרף פֿון דרײַ טױיזנט איװאַנעס, זיצט דאָרט
אײן יענקל, איז ער אַ ניכטערער. שטענדיק ניכטער! מע זאָל עס אים זען, כאָטש
אײן מאָל אין אַ יובל, ער זאָל זיך װאַלגערן פֿון די פֿיס, אָנרירן עמעצן מיט
אַ קרום װאָרט. פֿון נעמען אַ האַק און פּלעטן יענעם דעם מוח איבער אַ גאָרניט
מיט אַ ניט ― רעדט מען שױן ניט. פֿאַרשטײט זיך אַז אַזעלכעס איז מסוכּן
װי קאָן מען אים לאָזן זיצן? 2( איר טענהט, אַז מ'באַדאַרף צונעמען בײַ אונדז
װוּ ס'איז נאָר פֿאַראַן ערגעץ אַ שטיקל פּרנסה, װאָרעם מיר זענען צו אַ קלוג
124
|
|
mnHm-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in KTrilevke
10
lzugosi hikrh htsnueh hkhokhme mores shine-sheyndl shTHi,
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum.
hshmyisborekh zol helfn m'zol horkhn eyns fun dos andere nor guts mit bsures
toyves yeshues unHmuT ― omeyn.
uh sheynes zay oysn, zugosi hikrh, az in der dume mish ikh mikh nit,
fun deputatn halt ikh nit un puste gleker hob ikh faynt. ikh gi
mit dem gang, az s'iz nit nor aroysgevorfn di tirkhe fun di gute
mentshn, vos viln undz a toyve ton un farentfern, az mir zenen nit
azoy vi men zogt oyf undz ― ikh halt, az far undz iz es adrbh,
nokh di greste roe. ven ikh, lemoshl, bin a deputat fun di deputatn in
dume, volt ikh gezogt purishkevitshn mit markovun mit zamislouskin,
zey zoln davke redn tsezetsterhayt, un az zey voltn oyfgehert tsu redn
volt ikh ersht demolt mir oyfgeshtanen un kalt tsu zey azoy gezogt
― shoyn? ir hot shoyn in gantsn opgezogt? meg ikh efsher oykh
redn a vort? oyb azoy, darf ikh aykh zogn, muri uraboysay, az ir zent
fulkom gerekht arum un arum. lomir zikh akorsht oysrekhenen akurat,
a funkt nokh a punkt, vet ir zen, az ikh gib aykh nokh if altsding;
( ir tenht, az me badarf aroysyogn fun dorf, vorem mir zenen tsu a
nikhter folk. emes oytsib, unkhun ukeym oyshr! mir zenen a nikhter folk.
shoyn tsu nikhter! ot nemt a dorf fun dray toyiznt ivanes, zitst dort
eyn yenkl, iz er a nikhterer. shtendik nikhter! me zol es im zen, khotsh
eyn mol in a yubl, er zol zikh valgern fun di fis, onrirn emetsn mit
a krum vort. fun nemen a hak un pletn yenem dem moyekh iber a gornit
mit a nit ― redt men shoyn nit. farshteyt zikh az azelkhes iz mesukn
vi kon men im lozn zitsn? 2( ir tenht, az m'badarf tsunemen bay undz
vu s'iz nor faran ergets a shtikl parnose, vorem mir zenen tsu a klug
124
|
מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
10
לזוגתי היקרה הצנועה החכמה מרת שינע־שײנדל שתחי,
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום.
השםיתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט בשׂורות
טובֿות ישועות ונחמות ― אָמן.
וה שנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז אין דער דומע מיש איך מיך ניט,
פֿון דעפּוטאַטן האַלט איך ניט און פּוסטע גלעקער האָב איך פֿײַנט. איך גי
מיט דעם גאַנג, אַז ס'איז ניט נאָר אַרױסגעװאָרפֿן די טירחה פֿון די גוטע
מענטשן, װאָס װילן אונדז אַ טובֿה טאָן און פֿאַרענטפֿערן, אַז מיר זענען ניט
אַזױ װי מען זאָגט אױף אונדז ― איך האַלט, אַז פֿאַר אונדז איז עס אַדרבה,
נאָך די גרעסטע רעה. װען איך, למשל, בין אַ דעפּוטאַט פֿון די דעפּוטאַטן אין
דומע, װאָלט איך געזאָגט פּורישקעװיטשן מיט מאַרקאָװון מיט זאַמיסלאָוסקין,
זײ זאָלן דװקא רעדן צעזעצטערהײט, און אַז זײ װאָלטן אױפֿגעהערט צו רעדן
װאָלט איך ערשט דעמאָלט מיר אױפֿגעשטאַנען און קאַלט צו זײ אַזױ געזאָגט
― שױן? איר האָט שױן אין גאַנצן אָפּגעזאָגט? מעג איך אפֿשר אױך
רעדן אַ װאָרט? אױב אַזױ, דאַרף איך אײַך זאָגן, מורי ורבותי, אַז איר זענט
פֿולקאָם גערעכט אַרום און אַרום. לאָמיר זיך אַקאָרשט אױסרעכענען אַקוראַט,
אַ פֿונקט נאָך אַ פּונקט, װעט איר זען, אַז איך גיב אײַך נאָך איף אַלצדינג;
( איר טענהט, אַז מע באַדאַרף אַרױסיאָגן פֿון דאָרף, װאָרעם מיר זענען צו אַ
ניכטער פֿאָלק. אמת ױציב, ונכון וקײם ױשר! מיר זענען אַ ניכטער פֿאָלק.
שױן צו ניכטער! אָט נעמט אַ דאָרף פֿון דרײַ טױיזנט איװאַנעס, זיצט דאָרט
אײן יענקל, איז ער אַ ניכטערער. שטענדיק ניכטער! מע זאָל עס אים זען, כאָטש
אײן מאָל אין אַ יובל, ער זאָל זיך װאַלגערן פֿון די פֿיס, אָנרירן עמעצן מיט
אַ קרום װאָרט. פֿון נעמען אַ האַק און פּלעטן יענעם דעם מוח איבער אַ גאָרניט
מיט אַ ניט ― רעדט מען שױן ניט. פֿאַרשטײט זיך אַז אַזעלכעס איז מסוכּן
װי קאָן מען אים לאָזן זיצן? 2( איר טענהט, אַז מ'באַדאַרף צונעמען בײַ אונדז
װוּ ס'איז נאָר פֿאַראַן ערגעץ אַ שטיקל פּרנסה, װאָרעם מיר זענען צו אַ קלוג
124
|