מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
5
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע"שײנדל שתחי'!
ר א שי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוך'השם בקו החײם והשלום.
השם"יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּלל־ישׂראל ― אָמן,
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז ער איז אַ חכם. איך מין טאַקע
דעם מלך פֿון מאָנטענעגערע מײן איך, װאָס ער האָט זיך באַצײַטנס אונטער"
געגעבן. אַ מענטשן אַז עס שפּילט דאָס גליק, איז דיר קײן קאַטאָװעס ניט! פֿריִער
איז ער געװען בײַ זיך דאַכט זיך געדולדיק, געלאָזט װיסן דער גאַנצער װעלט
אַז לא מיט אַן אַלף ― ער טרעט ניט אָפּ פֿון דער אײַנגענומענער שטאָט,
סײַדן, האָט ער געזאָגט, מ'שװעט אים אין לײַלעכער אַרױסטראָגן. איצט, אַז ער
האָט דערזען, אַז פֿראַנץ־יוסף האָט געגעבן אַ רוק צו צו דער גרענעץ אַ פּאָר מאָל
הונדערט טױזנט חײל, און אַז װיקטאָר עמנואל, כאָטש ער איז אַן אײגענער,
אַן אײדעם הײסט עס, האָט זיך אױך צוגעגרײט אין װעג מיט אַ דרײיסיק טױזנט
סאָלדאַטלעך, און אַז מיר אין פּײטערבאַרג זיצן אױך ניט צונױפֿגעלײגט די
הענט, װאָרעם;מיר" האָבן אים גלײַיך געגעבן אַ װונק, אַז ס'איז דבֿרים בטלים,
אַז אױף;אונדז" האָט עֶר זיך ניט װאָס צו פֿאַרלאָזץ ― האָט ער פֿאַרשטאַנען
אַז צע טאָבי גע רב אליקום און איז באַלד געװאָרן װײך אַזױי ױ פּוטער און
האָט שױן אָנגעהױבן רעדן אַנדערע דיבורים און שמועסן גאָר מיט אַן אַנדער
לשון:;עס שטײט אים ניט אָן ― זאָגט ער אין זײַן ערשטער דעפֿעשע צום
ענגלענדער ― אַז אַ גרױסער און אַ שטאַרקער )דאָס מײנט ער דעם אַלטן
פֿראַנץיוסף( זאָל מיט גװאַלד צװינגען אים, דעם קלײניטשקן אָרעמען מלך פֿון מאָנ"
טענעגערע, מה אַנו מה חײנו"... הערסט װערטער? בין איך ניט גערעכט געוען.
אַז איך האָב דיר געשריבן, אַז פֿאַר די ,הױכע פֿענצטער* האָט מען דרך־ארץ?
דאָס אײגענע איז געװען אױך מיטן שנײלמלך פֿון אַלבאַניע. אָנגעגורט די
לענדן אין װעג אַרײַן האָט דער זקן פֿראַנץײוסף און דער איטאַליענישער
װיקטאָר עמנואל געלאָזט װיסן, אַז ניט צוליב דער שטאָט סקעטאָריע רוקן זײ
72
|
|
mnHm-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in fTrilevke
5
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne"sheyndl shTHi'!
r# shi T bin ikh dir moydiye, az ikh bin borekh'hashem bku hakhayem uhshlum.
hashem"yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts
mit bsures toyves yeshues unHmuT btokh Kll-yisroel ― omeyn,
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az er iz a khokhem. ikh min take
dem meylekh fun montenegere meyn ikh, vos er hot zikh batsaytns unter"
gegebn. a mentshn az es shpilt dos glik, iz dir keyn katoves nit! frier
iz er geven bay zikh dakht zikh geduldik, gelozt visn der gantser velt
az loy mit an alef ― er tret nit op fun der ayngenumener shtot,
saydn, hot er gezogt, m'shvet im in laylekher aroystrogn. itst, az er
hot derzen, az frants-yusf hot gegebn a ruk tsu tsu der grenets a por mol
hundert toyznt khayel, un az viktor emnu#l, khotsh er iz an eygener,
an eydem heyst es, hot zikh oykh tsugegreyt in veg mit a dreyisik toyznt
soldatlekh, un az mir in peyterbarg zitsn oykh nit tsunoyfgeleygt di
hent, vorem;mir" hobn im glayikh gegebn a vunk, az s'iz dvorem btlim,
az oyf;undz" hot e�r zikh nit vos tsu farlozts ― hot er farshtanen
az tse tobi ge reb #likum un iz bald gevorn veykh azoyi oy puter un
hot shoyn ongehoybn redn andere diburem un shmuesn gor mit an ander
loshn:;es shteyt im nit on ― zogt er in zayn ershter defeshe tsum
englender ― az a groyser un a shtarker )dos meynt er dem altn
franCyusf( zol mit gvald tsvingen im, dem kleynitshkn oremen meylekh fun mon"
tenegere, mh anu mh Heynu"... herst verter? bin ikh nit gerekht geuen.
az ikh hob dir geshribn, az far di ,hoykhe fentster* hot men drkh-#rts?
dos eygene iz geven oykh mitn shneylmlkh fun albanye. ongegurt di
lendn in veg arayn hot der zokn franCeyusf un der italyenisher
viktor emnu#l gelozt visn, az nit tsulib der shtot sketorye rukn zey
72
|
מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
5
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע"שײנדל שתחי'!
ר א שי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוך'השם בקו החײם והשלום.
השם"יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּלל־ישׂראל ― אָמן,
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז ער איז אַ חכם. איך מין טאַקע
דעם מלך פֿון מאָנטענעגערע מײן איך, װאָס ער האָט זיך באַצײַטנס אונטער"
געגעבן. אַ מענטשן אַז עס שפּילט דאָס גליק, איז דיר קײן קאַטאָװעס ניט! פֿריִער
איז ער געװען בײַ זיך דאַכט זיך געדולדיק, געלאָזט װיסן דער גאַנצער װעלט
אַז לא מיט אַן אַלף ― ער טרעט ניט אָפּ פֿון דער אײַנגענומענער שטאָט,
סײַדן, האָט ער געזאָגט, מ'שװעט אים אין לײַלעכער אַרױסטראָגן. איצט, אַז ער
האָט דערזען, אַז פֿראַנץ־יוסף האָט געגעבן אַ רוק צו צו דער גרענעץ אַ פּאָר מאָל
הונדערט טױזנט חײל, און אַז װיקטאָר עמנואל, כאָטש ער איז אַן אײגענער,
אַן אײדעם הײסט עס, האָט זיך אױך צוגעגרײט אין װעג מיט אַ דרײיסיק טױזנט
סאָלדאַטלעך, און אַז מיר אין פּײטערבאַרג זיצן אױך ניט צונױפֿגעלײגט די
הענט, װאָרעם;מיר" האָבן אים גלײַיך געגעבן אַ װונק, אַז ס'איז דבֿרים בטלים,
אַז אױף;אונדז" האָט עֶר זיך ניט װאָס צו פֿאַרלאָזץ ― האָט ער פֿאַרשטאַנען
אַז צע טאָבי גע רב אליקום און איז באַלד געװאָרן װײך אַזױי ױ פּוטער און
האָט שױן אָנגעהױבן רעדן אַנדערע דיבורים און שמועסן גאָר מיט אַן אַנדער
לשון:;עס שטײט אים ניט אָן ― זאָגט ער אין זײַן ערשטער דעפֿעשע צום
ענגלענדער ― אַז אַ גרױסער און אַ שטאַרקער )דאָס מײנט ער דעם אַלטן
פֿראַנץיוסף( זאָל מיט גװאַלד צװינגען אים, דעם קלײניטשקן אָרעמען מלך פֿון מאָנ"
טענעגערע, מה אַנו מה חײנו"... הערסט װערטער? בין איך ניט גערעכט געוען.
אַז איך האָב דיר געשריבן, אַז פֿאַר די ,הױכע פֿענצטער* האָט מען דרך־ארץ?
דאָס אײגענע איז געװען אױך מיטן שנײלמלך פֿון אַלבאַניע. אָנגעגורט די
לענדן אין װעג אַרײַן האָט דער זקן פֿראַנץײוסף און דער איטאַליענישער
װיקטאָר עמנואל געלאָזט װיסן, אַז ניט צוליב דער שטאָט סקעטאָריע רוקן זײ
72
|