מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
4
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקו החײם והשלום.
השם־יתברך זאָל העלפֿן מזאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן,
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז איך האָף צו השם־יתברך, אַז איך װעל
אין מײַן איצטיקער נײַער פּרנסה מאַכן ניט שלעכט, אָבער טאַקע גאָרניט שלעכט!
דהײַנו: אַלע זענען מודה, אַז אין עניני הפּאָליטיקע האָב איך קײן עין הרע אַ
קוק. איך האָב באַלד געזאָגט, אַז דער קאָמאַנדיר פֿון סקעטאָריע, אָט דער סער"
פּאַשאַ, האָט פֿאַר זײַן שטיקל אַרבעט, װאָס ער האָט איבערגעגעבן דאָס שטעטל
צום מלך מאָנטענעגערע קײן מזומן ניט גענומען. דאָס װאָלט שױן געװען צו
גראָב. און אַגבֿ איז ער, זאָגט מען, אַלײן אַן אַדיר. מטמא געװען האָט מען אים
מיט שװה־כּסף. אַ סימן האָסטו ― ס'איז דאָ אַ ידיעה, אַז אָט דער סער־פּאַשאַ
האָט זיך געקרױנט אַלס מלך איבער אַלבאַניע. דאָס הײסט דער בעל־הבית איבערן
דאָזיקן מדינהלע בלײַבט טאַקע ױ פֿריִער דער טערק, און ער, אָט דער פּאַשאַ
הײסט עס, רעכנט זיך שנײלמלך ― אױך נישקשהדיק פֿון אַ שטרײימל! א
כאָטש אַפֿילו, צװױשן אונדז רעדנדיק. איז דאָס דאָזיקע שטעטעלע, סקעטאָריע
הײסט עס, ניט גרעסער פֿון אײַער כּתרילעװקע, פֿון דעסטװעגן זאָלסטו זען, װי
דער זקן נעבעך, פֿראַנץײוסף הײסט עס, לײגט איַן די װעלט! הלװאַי איך זאָל
ליגן זאָגן, נאָר איך האָב מורא דער אַלטער זאָל חלילה ניט אָפּזאָגן זיך פֿון דער
מלוכה, װי ער האָט עס שױן עטלעכע מאָל געסטראַשעט, ― און דאָס װאָלט
געװען אַן עבֿירה פֿאַר גאָט! דו װײסט גאָר ניט, װאָס פֿאַר אַ דימענט אַ מלך
דאָס איז. אַן אמתער אוחב־ישׂראל! ייִדן האַלטן פֿון אים אַן עולם־ומלואױ
האָבן אים ליב, שײן צו זאָגן, דאָס חיות! קאונדזער פֿראַנץ־יספֿל* רופֿן זײ אים,
פֿאַר אַ פּאָר יאָר איז דער דאָזיקער קײסער דורכגעפֿאָרן גאַליציע, געװען אין
לעמבעריק. זאָלסטו הערן װאָס דאָרט האָט זיך אָפּגעטאָן! אױף די הענט האָבן
אים די דאָרטיקע ייִדן געטראָגן מיט ספֿרי־תּורות געטאַנצט אין די גאָסן! אַ
62
|
|
mnHm-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in KTrilevke
4
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
r#shi T bin ikh dir moydiye, az ikh bin bruXihshm bku hakhayem uhshlum.
hshm-yisborekh zol helfn mzol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts
mit bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn,
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az ikh hof tsu hshm-yisborekh, az ikh vel
in mayn itstiker nayer parnose makhn nit shlekht, ober take gornit shlekht!
dehayne: ale zenen moyde, az in enini hpolitike hob ikh keyn eyn hore a
kuk. ikh hob bald gezogt, az der komandir fun sketorye, ot der ser"
pasha, hot far zayn shtikl arbet, vos er hot ibergegebn dos shtetl
tsum meylekh montenegere keyn mezumen nit genumen. dos volt shoyn geven tsu
grob. un agev iz er, zogt men, aleyn an adir. metame geven hot men im
mit shovekesef. a simen hostu ― s'iz do a yediye, az ot der ser-pasha
hot zikh gekroynt als meylekh iber albanye. dos heyst der balebos ibern
dozikn mdinhle blaybt take oy frier der terk, un er, ot der pasha
heyst es, rekhnt zikh shneylmlkh ― oykh nishkshhdik fun a shtreyiml! #
khotsh afile, tsvoyshn undz redndik. iz dos dozike shtetele, sketorye
heyst es, nit greser fun ayer KTrilevke, fun destvegn zolstu zen, vi
der zokn nebekh, franCeyusf heyst es, leygt i�n di velt! halevay ikh zol
lign zogn, nor ikh hob moyre der alter zol kholile nit opzogn zikh fun der
melukhe, vi er hot es shoyn etlekhe mol gestrashet, ― un dos volt
geven an aveyre far got! du veyst gor nit, vos far a diment a meylekh
dos iz. an emeser uHb-yisroel! yidn haltn fun im an eulm-umlu#oy
hobn im lib, sheyn tsu zogn, dos khiyes! k#undzer frants-isfl* rufn zey im,
far a por yor iz der doziker keyser durkhgeforn galitsye, geven in
lemberik. zolstu hern vos dort hot zikh opgeton! oyf di hent hobn
im di dortike yidn getrogn mit sfri-toyres getantst in di gosn! a
62
|
מנחם־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
4
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשי ת בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ברוךיהשם בקו החײם והשלום.
השם־יתברך זאָל העלפֿן מזאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן,
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז איך האָף צו השם־יתברך, אַז איך װעל
אין מײַן איצטיקער נײַער פּרנסה מאַכן ניט שלעכט, אָבער טאַקע גאָרניט שלעכט!
דהײַנו: אַלע זענען מודה, אַז אין עניני הפּאָליטיקע האָב איך קײן עין הרע אַ
קוק. איך האָב באַלד געזאָגט, אַז דער קאָמאַנדיר פֿון סקעטאָריע, אָט דער סער"
פּאַשאַ, האָט פֿאַר זײַן שטיקל אַרבעט, װאָס ער האָט איבערגעגעבן דאָס שטעטל
צום מלך מאָנטענעגערע קײן מזומן ניט גענומען. דאָס װאָלט שױן געװען צו
גראָב. און אַגבֿ איז ער, זאָגט מען, אַלײן אַן אַדיר. מטמא געװען האָט מען אים
מיט שװה־כּסף. אַ סימן האָסטו ― ס'איז דאָ אַ ידיעה, אַז אָט דער סער־פּאַשאַ
האָט זיך געקרױנט אַלס מלך איבער אַלבאַניע. דאָס הײסט דער בעל־הבית איבערן
דאָזיקן מדינהלע בלײַבט טאַקע ױ פֿריִער דער טערק, און ער, אָט דער פּאַשאַ
הײסט עס, רעכנט זיך שנײלמלך ― אױך נישקשהדיק פֿון אַ שטרײימל! א
כאָטש אַפֿילו, צװױשן אונדז רעדנדיק. איז דאָס דאָזיקע שטעטעלע, סקעטאָריע
הײסט עס, ניט גרעסער פֿון אײַער כּתרילעװקע, פֿון דעסטװעגן זאָלסטו זען, װי
דער זקן נעבעך, פֿראַנץײוסף הײסט עס, לײגט איַן די װעלט! הלװאַי איך זאָל
ליגן זאָגן, נאָר איך האָב מורא דער אַלטער זאָל חלילה ניט אָפּזאָגן זיך פֿון דער
מלוכה, װי ער האָט עס שױן עטלעכע מאָל געסטראַשעט, ― און דאָס װאָלט
געװען אַן עבֿירה פֿאַר גאָט! דו װײסט גאָר ניט, װאָס פֿאַר אַ דימענט אַ מלך
דאָס איז. אַן אמתער אוחב־ישׂראל! ייִדן האַלטן פֿון אים אַן עולם־ומלואױ
האָבן אים ליב, שײן צו זאָגן, דאָס חיות! קאונדזער פֿראַנץ־יספֿל* רופֿן זײ אים,
פֿאַר אַ פּאָר יאָר איז דער דאָזיקער קײסער דורכגעפֿאָרן גאַליציע, געװען אין
לעמבעריק. זאָלסטו הערן װאָס דאָרט האָט זיך אָפּגעטאָן! אױף די הענט האָבן
אים די דאָרטיקע ייִדן געטראָגן מיט ספֿרי־תּורות געטאַנצט אין די גאָסן! אַ
62
|