330 שלום עליכם
שטעלן. דערמיט האָט זיך אָבער זײַן ערשטער אַרױספֿאָר נאָך ניט געענ־
דיקט. דאָס רעכטע בינטל צרות, װאָס איז אים באַשערט געװען אױסצו־
שטײן אין זײַן ערשטער גרױסער נסיעה, הײבט זיך ערשט אָן.
75
פּראָטעקציעס
דער בעל־אַכסניה שמועסט פֿון פּראָטעקציעס ― ער מאַכט אַ װיזיט דעם קיִעװער
ראַבינער ― מע שיקט אים אָפּ צום „אוטשאָנע יעװרײ“ באַם גענעראַל גובערנאַ־
טאָר ― אַ צעטראָגענער נפֿש ― ער באַקומט אַ פּראָטעקציע צום באַרימטן
אַדװאָקאַט קופּערניק
אַ פֿרעמדער מענטש אין אַ גרױסער שטאָט איז אין אַ װאַלד. אין
ערגעץ פֿילט איר זיך ניט אַזױ עלנט, װי אין אַ װאַלד. קײנמאָל אין ער־
געץ ניט האָט זיך דער העלד פֿון די דאָזיקע באַשרײַבונגען ניט געפֿילט
אַזױ עלנט, װי ער האָט זיך געפֿילט אין יענער צײַט אין קיִעװ. די מענטשן
פֿון דער דאָזיקער גרױסער שײנער שטאָט האָבן זיך װי צונױפֿגערעדט,
אַז מע זאָל פֿאַר דעם יונגן אורח נישט אַרױסבאַװײַזן קײן סימן פֿון
גאַסטפֿרײַנטלעכקײט, קײן װאַרעמע מינע. אַלע פּנימער זײַנען אָנגעכמו־
רעט. אַלע טירן זײַנען פֿאַר אים געשלאָסן. און װאָלטן כאָטש די אַלע
מענטשן, װאָס שװיבלען און װימלען פֿאַר די אױגן, ניט געװען אָנגע־
פּעלצט װי מאַגנאַטן און ניט געפֿלױגן אַף די גרױסאַרטיקע שליטעלעך
מיט ברענענדיקע פֿערדלעך־ריסאַקעס! און װאָלטן כאָטש די הײַזער ניט
געװען אױסגעפּוצט מיט אַזאַ שיק און מיט אַזאַ גלאַנץ! און װאָלטן
כאָטש די שװײצאַרן מיט די לאַקײען, װאָס באַ דער טיר, ניט קוקן אַזױ
פֿרעך און ניט לאַכן אײַך גלײַך אין פּנים אַרײַן! אַלצדינג װאָלט ער אײַך
מוחל געװען, נאָר אַבי מע זאָל ניט לאַכן פֿון אים. און װי אַף צו־
להכעיס, האָט זיך אים אױסגעװיזן, אַז אַלע מאַכן פֿון אים חוזק. אַלע ―
אַפֿילו דער בעל־הבית פֿון דער אַכסניה, רב אַלטער קאַניעװער, װאָס איז
שױן געװען באַ אונדז באַשריבן אױבן. אַ ייִד, װאָס צוליב דעם, װאָס
זײַנע געסט האָבן ניט קײן „פּראַװאָזשיטעלסטװע“ און טאָרן ניט זײַן אין
דעם הײליקן קיִעװ, איז ער אַ חשובֿ באַ „נאַטשאַלסטװע“.
אַ טבֿע האָט אָט דער ייִד, אַז ער רעדט צו אײַך, קוקט ער אײַך ניט
אין די אױגן אַרײַן, נאָר ערגעץ װײַט אַהין, און אַ גרינג שמײכעלע שפּילט
באַ אים אונטער די גרױע װאָנצעס. מיטן יונגן אורח רעדט ער ניט אַף
„איר“ און ניט אַף „דו“, נאָר ער דרײט זיך קונציק, װי אַן אַקראָבאַט,
|
|
330 sholem aleykhem
shteln. dermit hot zikh ober zayn ershter aroysfor nokh nit geen-
dikt. dos rekhte bintl tsores, vos iz im bashert geven oystsu-
shteyn in zayn ershter groyser nesiye, heybt zikh ersht on.
75
protektsyes
der bel-akhsnih shmuest fun protektsyes ― er makht a vizit dem kiever
rabiner ― me shikt im op tsum "utshone yevrey'' bam general guberna-
tor ― a tsetrogener nefesh ― er bakumt a protektsye tsum barimtn
advokat kupernik
a fremder mentsh in a groyser shtot iz in a vald. in
ergets filt ir zikh nit azoy elnt, vi in a vald. keynmol in er-
gets nit hot zikh der held fun di dozike bashraybungen nit gefilt
azoy elnt, vi er hot zikh gefilt in yener tsayt in kiev. di mentshn
fun der doziker groyser sheyner shtot hobn zikh vi tsunoyfgeredt,
az me zol far dem yungn oyrekh nisht aroysbavayzn keyn simen fun
gastfrayntlekhkayt, keyn vareme mine. ale penemer zaynen ongekhmu-
ret. ale tirn zaynen far im geshlosn. un voltn khotsh di ale
mentshn, vos shviblen un vimlen far di oygn, nit geven onge-
peltst vi magnatn un nit gefloygn af di groysartike shlitelekh
mit brenendike ferdlekh-risakes! un voltn khotsh di hayzer nit
geven oysgeputst mit aza shik un mit aza glants! un voltn
khotsh di shveytsarn mit di lakeyen, vos ba der tir, nit kukn azoy
frekh un nit lakhn aykh glaykh in ponem arayn! altsding volt er aykh
moykhl geven, nor abi me zol nit lakhn fun im. un vi af tsu-
lehakhes, hot zikh im oysgevizn, az ale makhn fun im khoyzek. ale ―
afile der balebos fun der akhsnih, reb alter kanyever, vos iz
shoyn geven ba undz bashribn oybn. a yid, vos tsulib dem, vos
zayne gest hobn nit keyn "pravozhitelstve'' un torn nit zayn in
dem heylikn kiev, iz er a khoshev ba "natshalstve''.
a teve hot ot der yid, az er redt tsu aykh, kukt er aykh nit
in di oygn arayn, nor ergets vayt ahin, un a gring shmeykhele shpilt
ba im unter di groye vontses. mitn yungn oyrekh redt er nit af
"ir'' un nit af "du'', nor er dreyt zikh kuntsik, vi an akrobat,
|
330 שלום עליכם
שטעלן. דערמיט האָט זיך אָבער זײַן ערשטער אַרױספֿאָר נאָך ניט
געענדיקט. דאָס רעכטע בינטל צרות, װאָס איז אים באַשערט געװען
אױסצושטײן אין זײַן ערשטער גרױסער נסיעה, הײבט זיך ערשט אָן.
75
פּראָטעקציעס
דער בעל־אַכסניה שמועסט פֿון פּראָטעקציעס ― ער מאַכט אַ װיזיט דעם קיִעװער
ראַבינער ― מע שיקט אים אָפּ צום „אוטשאָנע יעװרײ“ באַם גענעראַל
גובערנאַטאָר ― אַ צעטראָגענער נפֿש ― ער באַקומט אַ פּראָטעקציע צום באַרימטן
אַדװאָקאַט קופּערניק
אַ פֿרעמדער מענטש אין אַ גרױסער שטאָט איז אין אַ װאַלד. אין
ערגעץ פֿילט איר זיך ניט אַזױ עלנט, װי אין אַ װאַלד. קײנמאָל אין
ערגעץ ניט האָט זיך דער העלד פֿון די דאָזיקע באַשרײַבונגען ניט געפֿילט
אַזױ עלנט, װי ער האָט זיך געפֿילט אין יענער צײַט אין קיִעװ. די מענטשן
פֿון דער דאָזיקער גרױסער שײנער שטאָט האָבן זיך װי צונױפֿגערעדט,
אַז מע זאָל פֿאַר דעם יונגן אורח נישט אַרױסבאַװײַזן קײן סימן פֿון
גאַסטפֿרײַנטלעכקײט, קײן װאַרעמע מינע. אַלע פּנימער זײַנען
אָנגעכמורעט. אַלע טירן זײַנען פֿאַר אים געשלאָסן. און װאָלטן כאָטש די אַלע
מענטשן, װאָס שװיבלען און װימלען פֿאַר די אױגן, ניט געװען
אָנגעפּעלצט װי מאַגנאַטן און ניט געפֿלױגן אַף די גרױסאַרטיקע שליטעלעך
מיט ברענענדיקע פֿערדלעך־ריסאַקעס! און װאָלטן כאָטש די הײַזער ניט
געװען אױסגעפּוצט מיט אַזאַ שיק און מיט אַזאַ גלאַנץ! און װאָלטן
כאָטש די שװײצאַרן מיט די לאַקײען, װאָס באַ דער טיר, ניט קוקן אַזױ
פֿרעך און ניט לאַכן אײַך גלײַך אין פּנים אַרײַן! אַלצדינג װאָלט ער אײַך
מוחל געװען, נאָר אַבי מע זאָל ניט לאַכן פֿון אים. און װי אַף
צולהכעיס, האָט זיך אים אױסגעװיזן, אַז אַלע מאַכן פֿון אים חוזק. אַלע ―
אַפֿילו דער בעל־הבית פֿון דער אַכסניה, רב אַלטער קאַניעװער, װאָס איז
שױן געװען באַ אונדז באַשריבן אױבן. אַ ייִד, װאָס צוליב דעם, װאָס
זײַנע געסט האָבן ניט קײן „פּראַװאָזשיטעלסטװע“ און טאָרן ניט זײַן אין
דעם הײליקן קיִעװ, איז ער אַ חשובֿ באַ „נאַטשאַלסטװע“.
אַ טבֿע האָט אָט דער ייִד, אַז ער רעדט צו אײַך, קוקט ער אײַך ניט
אין די אױגן אַרײַן, נאָר ערגעץ װײַט אַהין, און אַ גרינג שמײכעלע שפּילט
באַ אים אונטער די גרױע װאָנצעס. מיטן יונגן אורח רעדט ער ניט אַף
„איר“ און ניט אַף „דו“, נאָר ער דרײט זיך קונציק, װי אַן אַקראָבאַט,
|