פֿונעם יאַריד 319
דאָס באַקאַנטע באַראַניעפּאָליע, דער װאַלד, דער לאַן, די „קלאַדבישטשע“,
דו װינטמילן, װאָס זעען־אױס פֿון דער װײַטן װי ריזן, װאָס מאַכן מיט די
הענט: „אַהערצוצו! אַהערצוצו!“... נאָך עטלעכע מינוט ― און אָט איז
שױן דעך הױף. די גרױסע װײַסע שטוב מיט די צװײ גאַניקעס. נײן. עס
איז אַ ספֿק, אױב עס קאָן זײַן אַ גרעסערע שׂמחה, װען אַן אײגן קינד קומט
אַ באַפֿרײַטער אַהײם צו די פֿאָטער און מוטער. דער העלד האָט געהאַט צו
דערצײלן און צו דערצײלן נסים ונפֿלאָות פֿונעם „פּריזיװ“ ― יציאת־
מצרים! נאָר דאָס סאַמע װיכטיקסטע, װי ער האָט זיך געהאַט געגרײט, האָט
ער נ י ט דערצײלט, און די קאָרטן האָט ער פֿאַרן אַלטן לאָיעװ נ י ט
אױפֿגעדעקט... דאָס האָט ער אָפּגעלײגט אַף מאָרגן, אַף שפּעטער... און דער־
װײַל איז פֿאַרבײַגעגאַנגען אַ טאָג און אַ טאָג, אַ װאָך און אַ װאָך. ביז עס
איז געקומען אַ קאַטאַסטראָפֿע גאָר אומגעריכט, דורך אַ זײַטיקן פּאַרשױן,
װאָס האָט דעם אַלטן געעפֿנט די אױגן אַף דעם ראָמאַן...
דאָס איז געװען אַ ייִדענע אַ חכמה מיט אַ װײַטן קוק, דעם אַלטנס
אַ קרובֿה פֿון באַרדיטשעװ, מיטן נאָמען טױבע. מיר רופֿן זי די „מומע
טױבע פֿון באַרדיטשעװ“. אַז איר װעט זיך באַקענען מיט איר, װעט איר
זען, אַז דער נאָמען פּאַסט איר. נאָר װעגן איר ― אַ באַזונדער קאַפּיטל.
73
די מומע טױבע פֿון באַרדיטשעװ
די מומע טױבע קוקט־נאָך די יונגעלײַט. ― דער אַלטער לאָיעװ װערט געװאָר
פֿונעם סוד ― די קאַטאַסטראָפֿע ― דער העלד לאָזט זיך אין דער װעלט אַרײַן
אַ באַלײדיקטער ― מע כאַפּט־איבער זײַנע בריװ, און ער בלאָנדזעט אין דער פֿינצ־
טערער נאַכט
אין דער אמתן האָט זי דאָרט קײנעם ניט אָנגעקערט קײן מומע. סך־
הכּל איז זי געװען דעם אַלטן לאָיעװס אַ קוזינע. נאָר, װי געזאָגט, דער נאָמען
„מומע“ האָט איר געפּאַסט צום פּנים. אַ ייִדענע ניט קײן שײנע, מיט אַ ראַ־
בעטינע געפּינטלט פּנים און מיט אַ לאַנגער נאָז ,האָט זי פֿאַרמאָגט אַ פּאָר
זײער קלוגע אױגן, װאָס אַז זײ קוקן אַף אײַך, נעמען זײ אײַך דורך און
דורך. באַ איר מאַן, זאָגט מען, גײט זי אין ספּאָדיק, פֿירט אַלע געשעפֿטן,
איז גאַנץ רײַך. און געקומען איז זי אַהער צוגאַסט נאָך אַ סך יאָרן, װאָס מע
האָט זיך נישט געזען.
פֿאַרשטײט זיך, אַז פֿאַר אַזאַ מומע, װאָס איז געקומען אַזש פֿון באַר־
דיטשעװ, האָט דאָס פּריצישע לעבן אין דאָרף אױסגעזען גענוג נײַ און װילד,
|
|
funem yarid 319
dos bakante baranyepolye, der vald, der lan, di "kladbishtshe'',
du vintmiln, vos zeen-oys fun der vaytn vi rizn, vos makhn mit di
hent: "ahertsutsu! ahertsutsu!''... nokh etlekhe minut ― un ot iz
shoyn dekh hoyf. di groyse vayse shtub mit di tsvey ganikes. neyn. es
iz a sofek, oyb es kon zayn a gresere shimkhe, ven an eygn kind kumt
a bafrayter aheym tsu di foter un muter. der held hot gehat tsu
dertseyln un tsu dertseyln nisem unflouT funem "priziv'' ― yetsiyas-
mitsrayem! nor dos same vikhtikste, vi er hot zikh gehat gegreyt, hot
er nit dertseylt, un di kortn hot er farn altn loyev ni t
oyfgedekt... dos hot er opgeleygt af morgn, af shpeter... un der-
vayl iz farbaygegangen a tog un a tog, a vokh un a vokh. biz es
iz gekumen a katastrofe gor umgerikht, durkh a zaytikn parshoyn,
vos hot dem altn geefnt di oygn af dem roman...
dos iz geven a yidene a khokhme mit a vaytn kuk, dem altns
a kroyve fun barditshev, mitn nomen toybe. mir rufn zi di "mume
toybe fun barditshev''. az ir vet zikh bakenen mit ir, vet ir
zen, az der nomen past ir. nor vegn ir ― a bazunder kapitl.
73
di mume toybe fun barditshev
di mume toybe kukt-nokh di yungelayt. ― der alter loyev vert gevor
funem sod ― di katastrofe ― der held lozt zikh in der velt arayn
a baleydikter ― me khapt-iber zayne briv, un er blondzet in der fints-
terer nakht
in der emesn hot zi dort keynem nit ongekert keyn mume. skh-
hakl iz zi geven dem altn loyevs a kuzine. nor, vi gezogt, der nomen
"mume'' hot ir gepast tsum ponem. a yidene nit keyn sheyne, mit a ra-
betine gepintlt ponem un mit a langer noz ,hot zi farmogt a por
zeyer kluge oygn, vos az zey kukn af aykh, nemen zey aykh durkh un
durkh. ba ir man, zogt men, geyt zi in spodik, firt ale gesheftn,
iz gants raykh. un gekumen iz zi aher tsugast nokh a sakh yorn, vos me
hot zikh nisht gezen.
farshteyt zikh, az far aza mume, vos iz gekumen azh fun bar-
ditshev, hot dos pritsishe lebn in dorf oysgezen genug nay un vild,
|
פֿונעם יאַריד 319
דאָס באַקאַנטע באַראַניעפּאָליע, דער װאַלד, דער לאַן, די „קלאַדבישטשע“,
דו װינטמילן, װאָס זעען־אױס פֿון דער װײַטן װי ריזן, װאָס מאַכן מיט די
הענט: „אַהערצוצו! אַהערצוצו!“... נאָך עטלעכע מינוט ― און אָט איז
שױן דעך הױף. די גרױסע װײַסע שטוב מיט די צװײ גאַניקעס. נײן. עס
איז אַ ספֿק, אױב עס קאָן זײַן אַ גרעסערע שׂמחה, װען אַן אײגן קינד קומט
אַ באַפֿרײַטער אַהײם צו די פֿאָטער און מוטער. דער העלד האָט געהאַט צו
דערצײלן און צו דערצײלן נסים ונפֿלאָות פֿונעם „פּריזיװ“ ―
יציאתמצרים! נאָר דאָס סאַמע װיכטיקסטע, װי ער האָט זיך געהאַט געגרײט, האָט
ער נ י ט דערצײלט, און די קאָרטן האָט ער פֿאַרן אַלטן לאָיעװ נ י ט
אױפֿגעדעקט... דאָס האָט ער אָפּגעלײגט אַף מאָרגן, אַף שפּעטער... און
דערװײַל איז פֿאַרבײַגעגאַנגען אַ טאָג און אַ טאָג, אַ װאָך און אַ װאָך. ביז עס
איז געקומען אַ קאַטאַסטראָפֿע גאָר אומגעריכט, דורך אַ זײַטיקן פּאַרשױן,
װאָס האָט דעם אַלטן געעפֿנט די אױגן אַף דעם ראָמאַן...
דאָס איז געװען אַ ייִדענע אַ חכמה מיט אַ װײַטן קוק, דעם אַלטנס
אַ קרובֿה פֿון באַרדיטשעװ, מיטן נאָמען טױבע. מיר רופֿן זי די „מומע
טױבע פֿון באַרדיטשעװ“. אַז איר װעט זיך באַקענען מיט איר, װעט איר
זען, אַז דער נאָמען פּאַסט איר. נאָר װעגן איר ― אַ באַזונדער קאַפּיטל.
73
די מומע טױבע פֿון באַרדיטשעװ
די מומע טױבע קוקט־נאָך די יונגעלײַט. ― דער אַלטער לאָיעװ װערט געװאָר
פֿונעם סוד ― די קאַטאַסטראָפֿע ― דער העלד לאָזט זיך אין דער װעלט אַרײַן
אַ באַלײדיקטער ― מע כאַפּט־איבער זײַנע בריװ, און ער בלאָנדזעט אין דער
פֿינצטערער נאַכט
אין דער אמתן האָט זי דאָרט קײנעם ניט אָנגעקערט קײן מומע.
סךהכּל איז זי געװען דעם אַלטן לאָיעװס אַ קוזינע. נאָר, װי געזאָגט, דער נאָמען
„מומע“ האָט איר געפּאַסט צום פּנים. אַ ייִדענע ניט קײן שײנע, מיט אַ
ראַבעטינע געפּינטלט פּנים און מיט אַ לאַנגער נאָז ,האָט זי פֿאַרמאָגט אַ פּאָר
זײער קלוגע אױגן, װאָס אַז זײ קוקן אַף אײַך, נעמען זײ אײַך דורך און
דורך. באַ איר מאַן, זאָגט מען, גײט זי אין ספּאָדיק, פֿירט אַלע געשעפֿטן,
איז גאַנץ רײַך. און געקומען איז זי אַהער צוגאַסט נאָך אַ סך יאָרן, װאָס מע
האָט זיך נישט געזען.
פֿאַרשטײט זיך, אַז פֿאַר אַזאַ מומע, װאָס איז געקומען אַזש פֿון
באַרדיטשעװ, האָט דאָס פּריצישע לעבן אין דאָרף אױסגעזען גענוג נײַ און װילד,
|