פֿונעם יאַריד 291
נעם זײגער און בעט דעם אַלטן, ער זאָל אָפּלײגן אָט אָ יענעם זילבערנעם
זײגער אַף אַ זײַט. ער װעט נאָך אפֿשר הײַנט אַרײַנקומען צו אים נאָכאַ־
מאָל. עס דאַרף אים אָנקומען געלט מיט דער פּאָסט. ער זאָל נאָר קײן
פֿאַריבל ניט האָבן, װאָס טאָמער האָט ער באַ אים צוגענומען צײַט. זאָגט
דער אַלטער, אַז עס מאַכט ניט אױס, נאָר נאָך זײַן בלאַס פּנים, נאָך
זײַן בײזן קוק און נאָכן ציטערן פֿון זײַנע אַלטע פֿינגער איז צו זען,
אַז עס מאַכט שױן דװקא יאָ אױס... דער בחור ― קױם װאָס ער טרעפֿט
צו דער טיר. מיט אַ פֿאַרחלשט האַרץ לאָזט ער זיך אַװעק צו בערל דעם
רױטן אַף דער סטאַנציע און בעט גאָט, ער זאָל כאָטש ניט באַגעגענען
זיך מיטן רױטן בעל־הבית. „װאָרעם אָט דער רױטער ייִד ― טראַכט זיך
דער בחור אין האַרצן ― איז דער אײנציקער, װאָס שטױסט זיך, אַז ער
הונגערט“...
67
אַ מלאך פֿון גאָט אינעם געשטאַלט פֿון אַ מענטשן
ער פֿאַרקלײַבט זיך אין בית־המדרש פֿון שטעטל און װײנט זיך גוט אױס ―
אַ מלאך פֿון גאָט באַװײַזט זיך, און דאָס מזל טוט אים אַ שײַן ― ער װערט
אײַנגעלאַדן אַלס לערער אין אַ דאָרף און װײס ניט, אַז דערמיט איז אים פֿאַר־
זיגלט געװאָרן דאָס גליק אַף זײַן גאַנצן לעבן
דאָס צװײטע הױז פֿון בערל דעם רױטנס אַכסניה איז געװען דאָס
בית־המדרש פֿונעם שטעטל. אַהין האָט זיך דער העלד פֿון דער ביאָגראַפֿיע
פֿאַרקליבן אַף מאָרגן אינדערפֿרי און, ניט האָבנדיק װאָס צו טאָן, האָט ער
אַװעקגעשטעלט זיך דאַװנען. און געדאַװנט האָט ער ביחידות, אײנער
אַלײן. װאָרעם דאָס ביסל ייִדן, װאָס אין שטעטל ט., האָבן זיך געפֿעדערט
גאַנץ פֿרי, אָפּגעדאַװנט מיט אַ מנין און צעגאַנגען זיך זוכן פּרנסה, װי
דער שטײגער איז. געבליבן איז נאָר דער שמשׂ, אַ ייִד אַ שוסטער. נאָר
װײַל ער האָט װינציק אַרבעט, איז ער אין אײנװעגס אױך אַ שמשׂ אין שול.
דערזען אַ פֿרעמדן בחור מיט אַ תּפֿילין־זעקל, איז דער שמשׂ־שוסטער צו־
געגאַנגען צו אים און אַ פֿרעג געגעבן, צי האָט ער ניט קײן יאָרצײַט? אױב
אַ יאָרצײַט, װעט ער אַ לױף טאָן צונױפֿשלעפּן אַ מנין.
― נײן, נישט קײן יאָרצײַט, נאָר איך װיל גלאַט אַזױ דאַװנען, ―
האָט אים דער בחור באַרויִקט, און באַקומען אַן ענטפֿער פֿונעם שמשׂ:
― געזונטערהײט. אָט האָט איך אַ סידור, ― זאָגט צו אים דער
שמשׂ, לאָזט אים אַלײן און פֿאַרקלײַבט זיך אין פּאָליש און זעצט זיך
אַװעק פֿאַרריכטן אַן אַלטע פּאָר שיך.
|
|
funem yarid 291
nem zeyger un bet dem altn, er zol opleygn ot o yenem zilbernem
zeyger af a zayt. er vet nokh efsher haynt araynkumen tsu im nokha-
mol. es darf im onkumen gelt mit der post. er zol nor keyn
faribl nit hobn, vos tomer hot er ba im tsugenumen tsayt. zogt
der alter, az es makht nit oys, nor nokh zayn blas ponem, nokh
zayn beyzn kuk un nokhn tsitern fun zayne alte finger iz tsu zen,
az es makht shoyn davke yo oys... der bokher ― koym vos er treft
tsu der tir. mit a farkhalesht harts lozt er zikh avek tsu berl dem
roytn af der stantsye un bet got, er zol khotsh nit bagegenen
zikh mitn roytn balebos. "vorem ot der royter yid ― trakht zikh
der bokher in hartsn ― iz der eyntsiker, vos shtoyst zikh, az er
hungert''...
67
a malekh fun got inem geshtalt fun a mentshn
er farklaybt zikh in bes-hamedresh fun shtetl un veynt zikh gut oys ―
a malekh fun got bavayzt zikh, un dos mazl tut im a shayn ― er vert
ayngeladn als lerer in a dorf un veys nit, az dermit iz im far-
ziglt gevorn dos glik af zayn gantsn lebn
dos tsveyte hoyz fun berl dem roytns akhsnih iz geven dos
bes-hamedresh funem shtetl. ahin hot zikh der held fun der byografye
farklibn af morgn inderfri un, nit hobndik vos tsu ton, hot er
avekgeshtelt zikh davnen. un gedavnt hot er byekhides, eyner
aleyn. vorem dos bisl yidn, vos in shtetl t., hobn zikh gefedert
gants fri, opgedavnt mit a minyen un tsegangen zikh zukhn parnose, vi
der shteyger iz. geblibn iz nor der shames, a yid a shuster. nor
vayl er hot vintsik arbet, iz er in eynvegs oykh a shames in shul.
derzen a fremdn bokher mit a Wfilin-zekl, iz der shames-shuster tsu-
gegangen tsu im un a freg gegebn, tsi hot er nit keyn yortsayt? oyb
a yortsayt, vet er a loyf ton tsunoyfshlepn a minyen.
― neyn, nisht keyn yortsayt, nor ikh vil glat azoy davnen, ―
hot im der bokher baruikt, un bakumen an entfer funem shames:
― gezunterhayt. ot hot ikh a sider, ― zogt tsu im der
shames, lozt im aleyn un farklaybt zikh in polish un zetst zikh
avek farrikhtn an alte por shikh.
|
פֿונעם יאַריד 291
נעם זײגער און בעט דעם אַלטן, ער זאָל אָפּלײגן אָט אָ יענעם זילבערנעם
זײגער אַף אַ זײַט. ער װעט נאָך אפֿשר הײַנט אַרײַנקומען צו אים
נאָכאַמאָל. עס דאַרף אים אָנקומען געלט מיט דער פּאָסט. ער זאָל נאָר קײן
פֿאַריבל ניט האָבן, װאָס טאָמער האָט ער באַ אים צוגענומען צײַט. זאָגט
דער אַלטער, אַז עס מאַכט ניט אױס, נאָר נאָך זײַן בלאַס פּנים, נאָך
זײַן בײזן קוק און נאָכן ציטערן פֿון זײַנע אַלטע פֿינגער איז צו זען,
אַז עס מאַכט שױן דװקא יאָ אױס... דער בחור ― קױם װאָס ער טרעפֿט
צו דער טיר. מיט אַ פֿאַרחלשט האַרץ לאָזט ער זיך אַװעק צו בערל דעם
רױטן אַף דער סטאַנציע און בעט גאָט, ער זאָל כאָטש ניט באַגעגענען
זיך מיטן רױטן בעל־הבית. „װאָרעם אָט דער רױטער ייִד ― טראַכט זיך
דער בחור אין האַרצן ― איז דער אײנציקער, װאָס שטױסט זיך, אַז ער
הונגערט“...
67
אַ מלאך פֿון גאָט אינעם געשטאַלט פֿון אַ מענטשן
ער פֿאַרקלײַבט זיך אין בית־המדרש פֿון שטעטל און װײנט זיך גוט אױס ―
אַ מלאך פֿון גאָט באַװײַזט זיך, און דאָס מזל טוט אים אַ שײַן ― ער װערט
אײַנגעלאַדן אַלס לערער אין אַ דאָרף און װײס ניט, אַז דערמיט איז אים
פֿאַרזיגלט געװאָרן דאָס גליק אַף זײַן גאַנצן לעבן
דאָס צװײטע הױז פֿון בערל דעם רױטנס אַכסניה איז געװען דאָס
בית־המדרש פֿונעם שטעטל. אַהין האָט זיך דער העלד פֿון דער ביאָגראַפֿיע
פֿאַרקליבן אַף מאָרגן אינדערפֿרי און, ניט האָבנדיק װאָס צו טאָן, האָט ער
אַװעקגעשטעלט זיך דאַװנען. און געדאַװנט האָט ער ביחידות, אײנער
אַלײן. װאָרעם דאָס ביסל ייִדן, װאָס אין שטעטל ט., האָבן זיך געפֿעדערט
גאַנץ פֿרי, אָפּגעדאַװנט מיט אַ מנין און צעגאַנגען זיך זוכן פּרנסה, װי
דער שטײגער איז. געבליבן איז נאָר דער שמשׂ, אַ ייִד אַ שוסטער. נאָר
װײַל ער האָט װינציק אַרבעט, איז ער אין אײנװעגס אױך אַ שמשׂ אין שול.
דערזען אַ פֿרעמדן בחור מיט אַ תּפֿילין־זעקל, איז דער שמשׂ־שוסטער
צוגעגאַנגען צו אים און אַ פֿרעג געגעבן, צי האָט ער ניט קײן יאָרצײַט? אױב
אַ יאָרצײַט, װעט ער אַ לױף טאָן צונױפֿשלעפּן אַ מנין.
― נײן, נישט קײן יאָרצײַט, נאָר איך װיל גלאַט אַזױ דאַװנען, ―
האָט אים דער בחור באַרויִקט, און באַקומען אַן ענטפֿער פֿונעם שמשׂ:
― געזונטערהײט. אָט האָט איך אַ סידור, ― זאָגט צו אים דער
שמשׂ, לאָזט אים אַלײן און פֿאַרקלײַבט זיך אין פּאָליש און זעצט זיך
אַװעק פֿאַרריכטן אַן אַלטע פּאָר שיך.
|