268 שלום עליכם
אים באַהאַלטן, אַ בערגל ערד האָט מען אַפֿן פֿרישן קבֿר אָנגעשאָטן. און מען
איז זיך צעגאַנגען. קײנער האָט נישט געװײנט. קײנער האָט קײן הספּד
נישט געמאַכט, קײן קדיש נישט געזאָגט, קײן שבֿעה ניט געזעסן. די ער־
שטע צײַט האָט מען נאָך פֿון אים אין „קלוב“ אַ פּאָר מאָל גערעדט. דער־
נאָך האָט מען אױפֿגעהערט פֿון אים צו רײדן ― און פֿאַרגעסן.
גאָר אין גיכן נאָך דעם איז פֿאַרשװוּנדן געװאָרן אױך בנימינזאָן דער
משורר. אַ שטיק צײַט האָט מען ניט געװוּסט, װוּ ער איז אַהינגעקומען.
דערנאָך האָט מען זיך דערװוּסט, אַז ער איז אין קיִעװ. אין אַ צײַט אַרום
האָט זיך דער נאָמען בנימינזאָן געלאָזט הערן אין דער גרױסער „מלחמה“,
װאָס ס'איז אױסגעבראָכן צװישן די „חכמי קיִעװ“, מיט װעלכע מיר װעלן
זיך נאָך באַגעגענען אין די װײַטערדיקע קאַפּיטלעך. זײַן נאָמען האָט זיך
געלאָזט הערן אינאײנעם מיט די נעמען פֿון משה־אַהרן שאַצקיס, יצחק־
יעקבֿ װײַסבערג, דובזעװיטש, דאַרעװסקי. און גאָר־גאָר שפּעטער איז אַרױס
אַ סלוך, אַז בנימינזאָן איז מגולגל געװאָרן אין אַמעריקע און אַז ער איז
דאָרטן אַ רעװערענט און איז, זעלבסטפֿאַרשטענדלעך, אָלל־רײַט.
און אָט אַזױ איז נתפּרדה החבֿילה געװאָרן. צעשלאָגן געװאָרן די
כּנופֿיה, צעשטערט געװאָרן די זעלטענע גוטפֿרײַנטשאַפֿט. אױס אידיליע.
62
אַ האַלב יאָר נע־ונד
עלנט און פֿאַריתומט ― „דער ייִד פֿון די שמױסן“. ― ער לאָזט זיך אַװעק אין
דער װעלט אַרײַן זוכן גליק ― ניט אײביק איז מען אַ גאַסט ― קאָנקורענץ מיט
מײדלשע שרײַבערס און קלײנשטעטלדיקע קנאה־שׂנאה ― אַבֿרהם דער כּלי־זמר. ―
אַ מין סטעמפּעניו ― ער אַנטלױפֿט פֿון דער „װעלט“ צוריק אַהײם
פֿאַרלױרן אַזעלכע צװײ נאָענטע גוטע פֿרײַנט, װי דער קאָלעקטאָר און
בנימינזאָן, האָט דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע זיך קײן אָרט
נישט געקאָנט געפֿינען. ער האָט זיך געפֿילט פֿאַריתומט. נאָך מער עלנט
האָט ער זיך דערפֿילט, װען זײַן אײנציקער איבערגעבליבענער חבֿר אליע
איז אױך אַװעקגעפֿאָרן קײן זשיטאָמיר. דאָ האָט זיך, ניט װילנדיק, צוגע־
מישט אױך אַ געפֿיל פֿון קנאה. ער האָט געװוּסט גאַנץ גוט, אַז ס'איז אַ
מיאוסע מדה, נישט קײן רײן געפֿיל. נאָר װאָס האָט ער געקאָנט טאָן, אַז
עס האָט אים פֿאָרט פֿאַרדראָסן ― פֿאַר װאָס קומט זײַן חבֿר אַזאַ גליק
און אים ניט? מיט װאָס איז ער שולדיק, װאָס ער האָט זיך געכאַפּט גע־
בױרן װערן מיט אַ פּאָר חדשים פֿריִער? איבער אַזאַ נאַרישקײט זאָל ער
פֿאַרלירן זײַן קאַריערע? פֿאַרשפּילן דאָס גאַנצע לעבן? ער האָט באַהאַלטן
|
|
268 sholem aleykhem
im bahaltn, a bergl erd hot men afn frishn keyver ongeshotn. un men
iz zikh tsegangen. keyner hot nisht geveynt. keyner hot keyn hesped
nisht gemakht, keyn kadesh nisht gezogt, keyn shheveh nit gezesn. di er-
shte tsayt hot men nokh fun im in "klub'' a por mol geredt. der-
nokh hot men oyfgehert fun im tsu reydn ― un fargesn.
gor in gikhn nokh dem iz farshvundn gevorn oykh bniminzon der
meshoyrer. a shtik tsayt hot men nit gevust, vu er iz ahingekumen.
dernokh hot men zikh dervust, az er iz in kiev. in a tsayt arum
hot zikh der nomen bniminzon gelozt hern in der groyser "milkhome'',
vos s'iz oysgebrokhn tsvishn di "khokhemi kiev'', mit velkhe mir veln
zikh nokh bagegenen in di vayterdike kapitlekh. zayn nomen hot zikh
gelozt hern in#eynem mit di nemen fun mshh-ahrn shatskis, Yitskhok-
Yankev vaysberg, dubzevitsh, darevski. un gor-gor shpeter iz aroys
a slukh, az bniminzon iz megulgl gevorn in amerike un az er iz
dortn a reverent un iz, zelbstfarshtendlekh, oll-rayt.
un ot azoy iz nTprdh hHBilh gevorn. tseshlogn gevorn di
Knufih, tseshtert gevorn di zeltene gutfrayntshaft. oys idilye.
62
a halb yor navenad
elnt un faryosemt ― "der yid fun di shmoysn''. ― er lozt zikh avek in
der velt arayn zukhn glik ― nit eybik iz men a gast ― konkurents mit
meydlshe shraybers un kleynshtetldike kn#h-Qn#h ― eyvrom der kley-zmr. ―
a min stempenyu ― er antloyft fun der "velt'' tsurik aheym
farloyrn azelkhe tsvey noente gute fraynt, vi der kolektor un
bniminzon, hot der held fun der doziker byografye zikh keyn ort
nisht gekont gefinen. er hot zikh gefilt faryosemt. nokh mer elnt
hot er zikh derfilt, ven zayn eyntsiker ibergeblibener khaver #lye
iz oykh avekgeforn keyn zhitomir. do hot zikh, nit vilndik, tsuge-
misht oykh a gefil fun kn#h. er hot gevust gants gut, az s'iz a
mi#use mdh, nisht keyn reyn gefil. nor vos hot er gekont ton, az
es hot im fort fardrosn ― far vos kumt zayn khaver aza glik
un im nit? mit vos iz er shuldik, vos er hot zikh gekhapt ge-
boyrn vern mit a por khadoshem frier? iber aza narishkayt zol er
farlirn zayn karyere? farshpiln dos gantse lebn? er hot bahaltn
|
268 שלום עליכם
אים באַהאַלטן, אַ בערגל ערד האָט מען אַפֿן פֿרישן קבֿר אָנגעשאָטן. און מען
איז זיך צעגאַנגען. קײנער האָט נישט געװײנט. קײנער האָט קײן הספּד
נישט געמאַכט, קײן קדיש נישט געזאָגט, קײן שבֿעה ניט געזעסן. די
ערשטע צײַט האָט מען נאָך פֿון אים אין „קלוב“ אַ פּאָר מאָל גערעדט.
דערנאָך האָט מען אױפֿגעהערט פֿון אים צו רײדן ― און פֿאַרגעסן.
גאָר אין גיכן נאָך דעם איז פֿאַרשװוּנדן געװאָרן אױך בנימינזאָן דער
משורר. אַ שטיק צײַט האָט מען ניט געװוּסט, װוּ ער איז אַהינגעקומען.
דערנאָך האָט מען זיך דערװוּסט, אַז ער איז אין קיִעװ. אין אַ צײַט אַרום
האָט זיך דער נאָמען בנימינזאָן געלאָזט הערן אין דער גרױסער „מלחמה“,
װאָס ס'איז אױסגעבראָכן צװישן די „חכמי קיִעװ“, מיט װעלכע מיר װעלן
זיך נאָך באַגעגענען אין די װײַטערדיקע קאַפּיטלעך. זײַן נאָמען האָט זיך
געלאָזט הערן אינאײנעם מיט די נעמען פֿון משה־אַהרן שאַצקיס,
יצחקיעקבֿ װײַסבערג, דובזעװיטש, דאַרעװסקי. און גאָר־גאָר שפּעטער איז אַרױס
אַ סלוך, אַז בנימינזאָן איז מגולגל געװאָרן אין אַמעריקע און אַז ער איז
דאָרטן אַ רעװערענט און איז, זעלבסטפֿאַרשטענדלעך, אָלל־רײַט.
און אָט אַזױ איז נתפּרדה החבֿילה געװאָרן. צעשלאָגן געװאָרן די
כּנופֿיה, צעשטערט געװאָרן די זעלטענע גוטפֿרײַנטשאַפֿט. אױס אידיליע.
62
אַ האַלב יאָר נע־ונד
עלנט און פֿאַריתומט ― „דער ייִד פֿון די שמױסן“. ― ער לאָזט זיך אַװעק אין
דער װעלט אַרײַן זוכן גליק ― ניט אײביק איז מען אַ גאַסט ― קאָנקורענץ מיט
מײדלשע שרײַבערס און קלײנשטעטלדיקע קנאה־שׂנאה ― אַבֿרהם דער כּלי־זמר. ―
אַ מין סטעמפּעניו ― ער אַנטלױפֿט פֿון דער „װעלט“ צוריק אַהײם
פֿאַרלױרן אַזעלכע צװײ נאָענטע גוטע פֿרײַנט, װי דער קאָלעקטאָר און
בנימינזאָן, האָט דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע זיך קײן אָרט
נישט געקאָנט געפֿינען. ער האָט זיך געפֿילט פֿאַריתומט. נאָך מער עלנט
האָט ער זיך דערפֿילט, װען זײַן אײנציקער איבערגעבליבענער חבֿר אליע
איז אױך אַװעקגעפֿאָרן קײן זשיטאָמיר. דאָ האָט זיך, ניט װילנדיק,
צוגעמישט אױך אַ געפֿיל פֿון קנאה. ער האָט געװוּסט גאַנץ גוט, אַז ס'איז אַ
מיאוסע מדה, נישט קײן רײן געפֿיל. נאָר װאָס האָט ער געקאָנט טאָן, אַז
עס האָט אים פֿאָרט פֿאַרדראָסן ― פֿאַר װאָס קומט זײַן חבֿר אַזאַ גליק
און אים ניט? מיט װאָס איז ער שולדיק, װאָס ער האָט זיך געכאַפּט
געבױרן װערן מיט אַ פּאָר חדשים פֿריִער? איבער אַזאַ נאַרישקײט זאָל ער
פֿאַרלירן זײַן קאַריערע? פֿאַרשפּילן דאָס גאַנצע לעבן? ער האָט באַהאַלטן
|