פֿונעם יאַריד 259
צו רײַבן זיך אָן זײַנע פֿיס און צו מורליקען, קוקן װי אַ זינדיקער מענטש
און װאַרטן, מע זאָל איר עפּעס צוּװאַרפֿן.
― צער בעלי־חײם! ― זאָגט דער קאָלעקטאָר מיט אַ זיפֿץ. טוט בני־
מינזאָן אַ שלונג, אַ קוק אַף אַלע דרײַ און זאָגט, אַז ער האָט דערױף אַ
שיר, הײסט ער: „ורחמיו על כּל מעשיו“. און ניט געװאַרט ביז מע װעט
אים בעטן, פֿאַרגלאַנצט ער די אױגן אַרױף און זאָגט דעם שיר.
60
די צעשטערטע האָפֿענונגען
די עקזאַמענעס אַף דער נאָז ― ער בױט לופֿטשלעסער מיט זײַן חבֿר אלי דאָדיעס ―
„למנצח על השלישית“ ― ער שרײַבט אַ מליצה־בריװ צו ח″י גורלאַנד ― דער
„קלוב“ אין דער „טאַבאַטשנע“ ― ח″י גורלאַנד ענטפֿערט מיט אַ בריװ, און די
לופֿטשלעסער צעפֿאַלן זיך
די צײַט איז געגאַנגען. קינדער װאַקסן. עס קומט־אָן דער זומער, דער
לעצטער זומער, װאָס מע דאַרף ענדיקן דעם קורס. די עקזאַמענעס זײַנען
אַף דער נאָז. אָט נאָך אַ װאָך, נאָך צװײ ― װערט מען פּטור פֿון דער
„אױעזדנע“, װאָס האָט זיך שױן צוגעגעסן. דער העלד פֿון דער דאָזיקער
ביאָגראַפֿיע האָט קײנמאָל ניט געפֿילט קײן באַזונדערע סימפּאַטיע צו די
קלאַסן. קײן קװאַל אַף צו שעפּן פֿון דאָרטן חכמה און װיסנשאַפֿט איז זי
פֿאַר אים קײנמאָל ניט געװען. דאָס ביסל, װאָס ער האָט יאָ גענאַשט, איז
דאָס געװען גיכער פֿון דעם בױם, װאָס האָט געהײסן אין יענער צײַט
„השׂכּלה“. ביכער, רוסישע און העברעיִשע, בלעטער, צײַטונגען, זשור־
נאַלן ― דאָס זײַנען געװען די פּירות, װאָס ער האָט געגעסן מיטן פֿולן
מױל. אַ סך האָט אים מיטגעהאָלפֿן דער „קלוב“, די דעמאָלטיקע פּערע־
יאַסלאַװער אינטעליגענץ, מיטן קאָלעקטאָר, מיט בנימינזאָן און מיט די
געראָטענע אײדעמס בראָש, און דער אידעאַל איז געװען ― אַרנאָלד פֿון
די פּידװאָרקעס מיט זײַן גרױסער ביבליאָטעק.
דאָס אײנציקע, װאָס אים האָט געבונדן מיט דער „אױעזדנע“, איז
געװען זײַן חבֿר אליע דאָדיעס, װעלכן ער האָט באמת ליב געהאַט פֿאַר זײַן
לעבעדיקן כאַראַקטער און פֿאַר זײַן קאָנען נאָכמאַכן און איבערקרימען
אַלע לערערס, װי אַן אמתער אַקטיאָר, אַ קאָמיקער. בײדע אינצװײען האָבן
זײ איבערגעקערט די װעלט, בײדע אינאײנעם האָבן זײ געלײענט ביכער,
געלעבט אַ גוטן טאָג, געװען אָפּגעטײלט פֿון אַלע איבעריקע חבֿרים,
צום מײנסטן פֿאַרשטאָפּטע קעפּ, פֿלעקער. אין דער צײַט, װען יענע האָבן
זיך געגרײט צו די עקזאַמענעס, געפֿיבערט, מורא געהאַט פֿאַר אַ דורכ־
|
|
funem yarid 259
tsu raybn zikh on zayne fis un tsu murliken, kukn vi a zindiker mentsh
un vartn, me zol ir epes tsuvarfn.
― tsar baley-Heym! ― zogt der kolektor mit a zifts. tut bni-
minzon a shlung, a kuk af ale dray un zogt, az er hot deroyf a
shir, heyst er: "urHmyu el kol meshyu''. un nit gevart biz me vet
im betn, farglantst er di oygn aroyf un zogt dem shir.
60
di tseshterte hofenungen
di ekzamenes af der noz ― er boyt luftshleser mit zayn khaver Eili dodyes ―
"lmenatseyekh el hshlishiT'' ― er shraybt a mlitsh-briv tsu H″i gurland ― der
"klub'' in der "tabatshne'' ― H″i gurland entfert mit a briv, un
di
luftshleser tsefaln zikh
di tsayt iz gegangen. kinder vaksn. es kumt-on der zumer, der
letster zumer, vos me darf endikn dem kurs. di ekzamenes zaynen
af der noz. ot nokh a vokh, nokh tsvey ― vert men poter fun der
"oyezdne'', vos hot zikh shoyn tsugegesn. der held fun der doziker
byografye hot keynmol nit gefilt keyn bazundere simpatye tsu di
klasn. keyn kval af tsu shepn fun dortn khokhme un visnshaft iz zi
far im keynmol nit geven. dos bisl, vos er hot yo genasht, iz
dos geven gikher fun dem boym, vos hot geheysn in yener tsayt
"haskole''. bikher, rusishe un hebreishe, bleter, tsaytungen, zhur-
naln ― dos zaynen geven di peyres, vos er hot gegesn mitn fuln
moyl. a sakh hot im mitgeholfn der "klub'', di demoltike pere-
yaslaver inteligents, mitn kolektor, mit bniminzon un mit di
gerotene eydems berosh, un der ideal iz geven ― arnold fun
di pidvorkes mit zayn groyser biblyotek.
dos eyntsike, vos im hot gebundn mit der "oyezdne'', iz
geven zayn khaver #lye dodyes, velkhn er hot beemes lib gehat far zayn
lebedikn kharakter un far zayn konen nokhmakhn un iberkrimen
ale lerers, vi an emeser aktyor, a komiker. beyde intsveyen hobn
zey ibergekert di velt, beyde in#eynem hobn zey geleyent bikher,
gelebt a gutn tog, geven opgeteylt fun ale iberike khaveyrem,
tsum meynstn farshtopte kep, fleker. in der tsayt, ven yene hobn
zikh gegreyt tsu di ekzamenes, gefibert, moyre gehat far a durkh-
|
פֿונעם יאַריד 259
צו רײַבן זיך אָן זײַנע פֿיס און צו מורליקען, קוקן װי אַ זינדיקער מענטש
און װאַרטן, מע זאָל איר עפּעס צוּװאַרפֿן.
― צער בעלי־חײם! ― זאָגט דער קאָלעקטאָר מיט אַ זיפֿץ. טוט
בנימינזאָן אַ שלונג, אַ קוק אַף אַלע דרײַ און זאָגט, אַז ער האָט דערױף אַ
שיר, הײסט ער: „ורחמיו על כּל מעשיו“. און ניט געװאַרט ביז מע װעט
אים בעטן, פֿאַרגלאַנצט ער די אױגן אַרױף און זאָגט דעם שיר.
60
די צעשטערטע האָפֿענונגען
די עקזאַמענעס אַף דער נאָז ― ער בױט לופֿטשלעסער מיט זײַן חבֿר אלי דאָדיעס ―
„למנצח על השלישית“ ― ער שרײַבט אַ מליצה־בריװ צו ח″י גורלאַנד ― דער
„קלוב“ אין דער „טאַבאַטשנע“ ― ח″י גורלאַנד ענטפֿערט מיט אַ בריװ, און די
לופֿטשלעסער צעפֿאַלן זיך
די צײַט איז געגאַנגען. קינדער װאַקסן. עס קומט־אָן דער זומער, דער
לעצטער זומער, װאָס מע דאַרף ענדיקן דעם קורס. די עקזאַמענעס זײַנען
אַף דער נאָז. אָט נאָך אַ װאָך, נאָך צװײ ― װערט מען פּטור פֿון דער
„אױעזדנע“, װאָס האָט זיך שױן צוגעגעסן. דער העלד פֿון דער דאָזיקער
ביאָגראַפֿיע האָט קײנמאָל ניט געפֿילט קײן באַזונדערע סימפּאַטיע צו די
קלאַסן. קײן קװאַל אַף צו שעפּן פֿון דאָרטן חכמה און װיסנשאַפֿט איז זי
פֿאַר אים קײנמאָל ניט געװען. דאָס ביסל, װאָס ער האָט יאָ גענאַשט, איז
דאָס געװען גיכער פֿון דעם בױם, װאָס האָט געהײסן אין יענער צײַט
„השׂכּלה“. ביכער, רוסישע און העברעיִשע, בלעטער, צײַטונגען,
זשורנאַלן ― דאָס זײַנען געװען די פּירות, װאָס ער האָט געגעסן מיטן פֿולן
מױל. אַ סך האָט אים מיטגעהאָלפֿן דער „קלוב“, די דעמאָלטיקע
פּערעיאַסלאַװער אינטעליגענץ, מיטן קאָלעקטאָר, מיט בנימינזאָן און מיט די
געראָטענע אײדעמס בראָש, און דער אידעאַל איז געװען ― אַרנאָלד פֿון
די פּידװאָרקעס מיט זײַן גרױסער ביבליאָטעק.
דאָס אײנציקע, װאָס אים האָט געבונדן מיט דער „אױעזדנע“, איז
געװען זײַן חבֿר אליע דאָדיעס, װעלכן ער האָט באמת ליב געהאַט פֿאַר זײַן
לעבעדיקן כאַראַקטער און פֿאַר זײַן קאָנען נאָכמאַכן און איבערקרימען
אַלע לערערס, װי אַן אמתער אַקטיאָר, אַ קאָמיקער. בײדע אינצװײען האָבן
זײ איבערגעקערט די װעלט, בײדע אינאײנעם האָבן זײ געלײענט ביכער,
געלעבט אַ גוטן טאָג, געװען אָפּגעטײלט פֿון אַלע איבעריקע חבֿרים,
צום מײנסטן פֿאַרשטאָפּטע קעפּ, פֿלעקער. אין דער צײַט, װען יענע האָבן
זיך געגרײט צו די עקזאַמענעס, געפֿיבערט, מורא געהאַט פֿאַר אַ
|