236 שלום עליכם
האַנט אַרײַן אַ געל שטיקל פּאַפּיר, צונױפֿגעלײגט אין פֿירן, אָן אַ
קאָנװערט, נאָר מיט טריװאַקס פֿאַרזיגלט און צוגעקװעטשט מיט אַ מטבע.
דאָס איז געװען דאָס לאַנג־דערװאַרט בריװל פֿונעם חזנס מײדל,
געשריבן מיט דינע לאַנגע אותיות, װאָס האָבן דערמאָנט אירע דינע לאַנגע
פֿינגער. דאָרט איז געשטאַנען, אַז זי האָט זײַן בריװ מיט טרערן אין די
אױגן געלײענט עטלעכע מאָל, און עס טוט איר באַנג, װאָס זי קאָן ניט
אַזױ שרײַבן, װי ער. „זי זאָל האָבן פֿליגל, װאָלט זי צו אים געפֿלױגן. זי
זאָל קאָנען שװימען, װאָלט זי אַלע ימים איבערגעשװוּמען, אַבי צו אים
צו קומען. און אױב ער מײנט, אַז זי קאָן יאָ שלאָפֿן רויִק, האָט ער אַ
טעות. און זי קוקט שױן אַרױס אױף דעם שׂימחת־תּורה מיט אַלע אױגן,
װאָרעם אַ האַרץ פֿילט אַ האַרץ!“... צום סוף האָט זי אים געװאָרנט, ער
זאָל צו איר מער קײן בריװ דורך אַזאַ װעג ניט שרײַבן, װאָרעם זי איז
זיכער, אַז דעם בריװ האָבן געהאַלטן פֿרעמדע הענט... דאָ קומען אים
אַקעגן דעם פּריקאַשטשיקס „ידים“, און עס װאַרפֿט אים אַרײַן אין אַ קעלט
מיט אַ היץ, אַז ער שטעלט זיך פֿאָר, װי אַזױ דער פּריקאַשטשיק האָט
געעפֿנט דעם קאָנװערט און געלײענט זײַן בריװ, װאָס ער האָט אױסגעגאָסן
פֿאַרן חזנס מײדל!... נאָר ער עסט זיך ניט אָפּ לאַנג דאָס האַרץ, װאָרעם
אָט־אָט איז שׂימחת־תּורה און אָט באַלד װעט ער זי זען, שטײן נעבן איר,
רײדן מיט איר ― מיטן חזנס מײדל...
56. שׂימחת־תּורה צו הקפֿות
די נאַכט פֿון שׂימחת־תּורה. ― די פּאָעזיע װאָס פֿאַר הקפֿות. ― ייִדן כאַפּן אַ
טענצל. ― װײַבלעך און מײדלעך קושן די רײניקײטן ― די הימלען עפֿענען זיך
און מלאָכים זינגען שירה.
װען איך בין געטע [Johann Wolfgang von Goethe 1749-1832] ―
אָסור אױב איך װאָלט באַשריבן די צרות
פֿון אַ יונגן װערטער [Die Leiden des jungen Werthers].
איך װאָלט שױן בעסער באַשריבן די
צרות פֿון אַן אָרעם בחורל, װאָס איז געפֿערלעך פֿאַרליבט אין אַ חזנס אַ
מײדל. אָדער װען איך בין הײַנע [Johann Heinrich Heine 1797-1856]
― אָסור אױב איך װאָלט באַזונגען די
„פֿלאָרענטינישע נעכט[Florentinische Nächte]“. איך װאָלט שױן בעסער באַזונגען די נאַכט
פֿון שׂימחת־תּורה, בעת ייִדן גײען צו הקפֿות און יונגע װײַבלעך און שײנע
מײדלעך קלײַבן זיך צונױף אין שול, מישן זיך אױס מיט די מאַנסבילן
― שׂימחת־תּורה מעג מען. זײ קושן די תּורה, שפּרינגען און רופֿן און
|
|
236 sholem aleykhem
hant arayn a gel shtikl papir, tsunoyfgeleygt in firn, on a
konvert, nor mit trivaks farziglt un tsugekvetsht mit a matbeye.
dos iz geven dos lang-dervart brivl funem khazns meydl,
geshribn mit dine lange #oysyes, vos hobn dermont ire dine lange
finger. dort iz geshtanen, az zi hot zayn briv mit trern in di
oygn geleyent etlekhe mol, un es tut ir bang, vos zi kon nit
azoy shraybn, vi er. "zi zol hobn fligl, volt zi tsu im gefloygn. zi
zol konen shvimen, volt zi ale yomem ibergeshvumen, abi tsu im
tsu kumen. un oyb er meynt, az zi kon yo shlofn ruik, hot er a
toes. un zi kukt shoyn aroys oyf dem simkhas-Wurh mit ale oygn,
vorem a harts filt a harts!''... tsum suf hot zi im gevornt, er
zol tsu ir mer keyn briv durkh aza veg nit shraybn, vorem zi iz
zikher, az dem briv hobn gehaltn fremde hent... do kumen im
akegn dem prikashtshiks "yadoyem'', un es varft im arayn in a kelt
mit a hits, az er shtelt zikh for, vi azoy der prikashtshik hot
geefnt dem konvert un geleyent zayn briv, vos er hot oysgegosn
farn khazns meydl!... nor er est zikh nit op lang dos harts, vorem
ot-ot iz simkhas-Wurh un ot bald vet er zi zen, shteyn nebn ir,
reydn mit ir ― mitn khazns meydl...
56. simkhas-Wurh tsu hakofes
di nakht fun simkhas-Wurh. ― di poezye vos far hakofes. ― yidn khapn
a
tentsl. ― vayblekh un meydlekh kushn di reynikaytn ― di himlen efenen zikh
un malokhem zingen shire.
ven ikh bin gete [Johann Wolfgang von Goethe 1749-1832] ―
oser oyb ikh volt bashribn di tsores
fun a yungn verter [Die Leiden des iungen Werthers].
ikh volt shoyn beser bashribn di
tsores fun an orem bokherl, vos iz geferlekh farlibt in a khazns a
meydl. oder ven ikh bin hayne [Johann Heinritsh Heine 1797-1856]
― oser oyb ikh volt bazungen di
"florentinishe nekht[Florentinistshe Nätshte]''. ikh volt shoyn beser bazungen
di nakht
fun simkhas-Wurh, beys yidn geyen tsu hakofes un yunge vayblekh un sheyne
meydlekh klaybn zikh tsunoyf in shul, mishn zikh oys mit di mansbiln
― simkhas-Wurh meg men. zey kushn di toyre, shpringen un rufn un
|
236 שלום עליכם
האַנט אַרײַן אַ געל שטיקל פּאַפּיר, צונױפֿגעלײגט אין פֿירן, אָן אַ
קאָנװערט, נאָר מיט טריװאַקס פֿאַרזיגלט און צוגעקװעטשט מיט אַ מטבע.
דאָס איז געװען דאָס לאַנג־דערװאַרט בריװל פֿונעם חזנס מײדל,
געשריבן מיט דינע לאַנגע אותיות, װאָס האָבן דערמאָנט אירע דינע לאַנגע
פֿינגער. דאָרט איז געשטאַנען, אַז זי האָט זײַן בריװ מיט טרערן אין די
אױגן געלײענט עטלעכע מאָל, און עס טוט איר באַנג, װאָס זי קאָן ניט
אַזױ שרײַבן, װי ער. „זי זאָל האָבן פֿליגל, װאָלט זי צו אים געפֿלױגן. זי
זאָל קאָנען שװימען, װאָלט זי אַלע ימים איבערגעשװוּמען, אַבי צו אים
צו קומען. און אױב ער מײנט, אַז זי קאָן יאָ שלאָפֿן רויִק, האָט ער אַ
טעות. און זי קוקט שױן אַרױס אױף דעם שׂימחת־תּורה מיט אַלע אױגן,
װאָרעם אַ האַרץ פֿילט אַ האַרץ!“... צום סוף האָט זי אים געװאָרנט, ער
זאָל צו איר מער קײן בריװ דורך אַזאַ װעג ניט שרײַבן, װאָרעם זי איז
זיכער, אַז דעם בריװ האָבן געהאַלטן פֿרעמדע הענט... דאָ קומען אים
אַקעגן דעם פּריקאַשטשיקס „ידים“, און עס װאַרפֿט אים אַרײַן אין אַ קעלט
מיט אַ היץ, אַז ער שטעלט זיך פֿאָר, װי אַזױ דער פּריקאַשטשיק האָט
געעפֿנט דעם קאָנװערט און געלײענט זײַן בריװ, װאָס ער האָט אױסגעגאָסן
פֿאַרן חזנס מײדל!... נאָר ער עסט זיך ניט אָפּ לאַנג דאָס האַרץ, װאָרעם
אָט־אָט איז שׂימחת־תּורה און אָט באַלד װעט ער זי זען, שטײן נעבן איר,
רײדן מיט איר ― מיטן חזנס מײדל...
56. שׂימחת־תּורה צו הקפֿות
די נאַכט פֿון שׂימחת־תּורה. ― די פּאָעזיע װאָס פֿאַר הקפֿות. ― ייִדן כאַפּן אַ
טענצל. ― װײַבלעך און מײדלעך קושן די רײניקײטן ― די הימלען עפֿענען זיך
און מלאָכים זינגען שירה.
װען איך בין געטע [Johann Wolfgang von Goethe 1749-1832] ―
אָסור אױב איך װאָלט באַשריבן די צרות
פֿון אַ יונגן <<װערטער>> [Die Leiden des jungen Werthers].
איך װאָלט שױן בעסער באַשריבן די
צרות פֿון אַן אָרעם בחורל, װאָס איז געפֿערלעך פֿאַרליבט אין אַ חזנס אַ
מײדל. אָדער װען איך בין הײַנע [Johann Heinrich Heine 1797-1856]
― אָסור אױב איך װאָלט באַזונגען די
„פֿלאָרענטינישע נעכט[Florentinische Nächte]“. איך װאָלט שױן בעסער באַזונגען די נאַכט
פֿון שׂימחת־תּורה, בעת ייִדן גײען צו הקפֿות און יונגע װײַבלעך און שײנע
מײדלעך קלײַבן זיך צונױף אין שול, מישן זיך אױס מיט די מאַנסבילן
― שׂימחת־תּורה מעג מען. זײ קושן די תּורה, שפּרינגען און רופֿן און
|