פֿונעם יאַריד 187
יד און איבערגעלײענט פֿון אַלף ביז תּיו. און לא־די, װאָס ער האָט עס
אַלײן געלײענט, האָט ער עס נאָך דורכגעלײענט פֿאַר דער שטיפֿמאַמע.
און עס איז געשען אַ נס: ס'איז שװער צו װיסן, צי װײַל ס'איז גראָד
געװען אין אַ גוטער מינוט, װען זי איז געװען אױפֿגעלײגט, צי װײַל
זי האָט זיך געשעמט צו זײַן אין כּעס, ― נאָר ס'איז אָנגעפֿאַלן אַף איר
אַ מאָדנער בײזער געלעכטער. יענע האָט אַזױ געלאַכט, אַזש געקװיטשעט.
מע האָט געמײנט, אַז זי װעט דעם שלאַק באַקומען! מער פֿון אַלץ זײַנען
איר געפֿעלן די װערטער „פּופּיק“ און „קשׂקשׂת“. „פּופּיק“ האָט באַ איר
געהײסן טאַקע דער העלד פֿון דער דאָזיקער באַשרײַבונג. און „קשׂקשׂת“
(קאַשקעט) ― מיט דעם נאָמען האָט זי געקרױנט אַן עלטערן בחורל
דערפֿאַר, װאָס ער האָט געטראָגן אַ נײַעם קאַשקעט.
נו, גײט זײַט אַ נבֿיא, אַז ס'װעט זיך ענדיקן גאָר מיט אַ געלעכטער!
אַװדאי האָט דער מחבר פֿונעם לעקסיקאָן באַ זיך אין האַרצן געבענטשט
גומל, װאָס ס'האָט זיך אַזױ גוט אױסגעלאָזט.
46
אַפֿן בענקעלע באַם טױער
דער „אײַנפֿאָר“ ― דאָס פֿאַררופֿן אורחים ― װידער חלומות װעגן אוצר.
װײסט איר, װאָס הײסט אַן „אײַנפֿאָר“? ― אַן „אײַנפֿאָר“ איז ניט
קײן אַכסניה און ניט קײן האָטעל, נאָר עפּעס אַזעלכעס, װאָס געפֿינט זיך
צװישן די דאָזיקע צװײ מינים, אָדער ― בײדע מינים אינאײנעם. די
אַכסניה, אָדער דער טיפּ האָטעל, װאָס נחום ראַבינאָװיטש האָט געהאַלטן
אין דער שטאָט פּערעיאַסלאַװ און געלעבט דערפֿון, איז געװען דער אמתער
„אײַנפֿאָר“. אַ גרױסער הױף מיט גרױסע חדרים מיט בעטלעך פֿאַר די
אורחים. מײנסטנס זײַנען אין די חדרים געשטאַנען צו עטלעכע בעטלעך,
און דער אורח, װאָס איז פֿאַרפֿאָרן, האָט נאָר אָפּגעדונגען אַ בעטל, ניט
קײן גאַנצן חדר. סײַדן אַ נגיד, אַן אָפּגעפּוצטער, אַ מיוחס. אַזעלכע זײַנען
אָבער געװען זעלטן, און די האָבן געהײסן „פֿעטע“ אורחים. דאָס רובֿ
אורחים זײַנען געװען „בעטלעך“. די האָבן נישט באַדאַרפֿט באַזונדער קײן
סאַמאָװאַרן מיט קײן באַדינערס. אײן סאַמאָװאַר אַ גרױסער איז אַרײַנגע־
טראָגן געװאָרן אין „זאַל“, און יעדער פֿון די „בעטל־אורחים“ האָט זיך
געהאַט זײַן טשײַניק מיט זײַן ביסל טײ ― גיסט אײַך, ייִדישע קינדער, און
טרינקט אײַך װיפֿל אײַער האַרץ גלוסט!... אַ מחיה געװען אָנצוקוקן אינ־
דערפֿרי, אָדער אַפֿדערנאַכט, באַ ראַבינאָװיטשן אין אײַנפֿאָר. אַ גאַנץ בינטל
|
|
funem yarid 187
yad un ibergeleyent fun alef biz Wyu. un l#-di, vos er hot es
aleyn geleyent, hot er es nokh durkhgeleyent far der shtifmame.
un es iz geshen a nes: s'iz shver tsu visn, tsi vayl s'iz grod
geven in a guter minut, ven zi iz geven oyfgeleygt, tsi vayl
zi hot zikh geshemt tsu zayn in kas, ― nor s'iz ongefaln af ir
a modner beyzer gelekhter. yene hot azoy gelakht, azh gekvitshet.
me hot gemeynt, az zi vet dem shlak bakumen! mer fun alts zaynen
ir gefeln di verter "pupik'' un "kQkQT''. "pupik'' hot ba ir
geheysn take der held fun der doziker bashraybung. un "kQkQT''
(kashket) ― mit dem nomen hot zi gekroynt an eltern bokherl
derfar, vos er hot getrogn a nayem kashket.
nu, geyt zayt a novi, az s'vet zikh endikn gor mit a gelekhter!
avade hot der mekhaber funem leksikon ba zikh in hartsn gebentsht
goyml, vos s'hot zikh azoy gut oysgelozt.
46
afn benkele bam toyer
der "aynfor'' ― dos farrufn orkhem ― vider khaloymes vegn oytser.
veyst ir, vos heyst an "aynfor''? ― an "aynfor'' iz nit
keyn akhsnih un nit keyn hotel, nor epes azelkhes, vos gefint zikh
tsvishn di dozike tsvey minem, oder ― beyde minem in#eynem. di
akhsnih, oder der tip hotel, vos Nokhem rabinovitsh hot gehaltn
in der shtot pereyaslav un gelebt derfun, iz geven der emeser
"aynfor''. a groyser hoyf mit groyse khadorem mit betlekh far di
orkhem. meynstns zaynen in di khadorem geshtanen tsu etlekhe betlekh,
un der oyrekh, vos iz farforn, hot nor opgedungen a betl, nit
keyn gantsn kheyder. saydn a noged, an opgeputster, a meyukhes. azelkhe zaynen
ober geven zeltn, un di hobn geheysn "fete'' orkhem. dos rov
orkhem zaynen geven "betlekh''. di hobn nisht badarft bazunder keyn
samovarn mit keyn badiners. eyn samovar a groyser iz araynge-
trogn gevorn in "zal'', un yeder fun di "betl-orkhem'' hot zikh
gehat zayn tshaynik mit zayn bisl tey ― gist aykh, yidishe kinder, un
trinkt aykh vifl ayer harts glust!... a mikhye geven ontsukukn in-
derfri, oder afdernakht, ba rabinovitshn in aynfor. a gants bintl
|
פֿונעם יאַריד 187
יד און איבערגעלײענט פֿון אַלף ביז תּיו. און לא־די, װאָס ער האָט עס
אַלײן געלײענט, האָט ער עס נאָך דורכגעלײענט פֿאַר דער שטיפֿמאַמע.
און עס איז געשען אַ נס: ס'איז שװער צו װיסן, צי װײַל ס'איז גראָד
געװען אין אַ גוטער מינוט, װען זי איז געװען אױפֿגעלײגט, צי װײַל
זי האָט זיך געשעמט צו זײַן אין כּעס, ― נאָר ס'איז אָנגעפֿאַלן אַף איר
אַ מאָדנער בײזער געלעכטער. יענע האָט אַזױ געלאַכט, אַזש געקװיטשעט.
מע האָט געמײנט, אַז זי װעט דעם שלאַק באַקומען! מער פֿון אַלץ זײַנען
איר געפֿעלן די װערטער „פּופּיק“ און „קשׂקשׂת“. „פּופּיק“ האָט באַ איר
געהײסן טאַקע דער העלד פֿון דער דאָזיקער באַשרײַבונג. און „קשׂקשׂת“
(קאַשקעט) ― מיט דעם נאָמען האָט זי געקרױנט אַן עלטערן בחורל
דערפֿאַר, װאָס ער האָט געטראָגן אַ נײַעם קאַשקעט.
נו, גײט זײַט אַ נבֿיא, אַז ס'װעט זיך ענדיקן גאָר מיט אַ געלעכטער!
אַװדאי האָט דער מחבר פֿונעם לעקסיקאָן באַ זיך אין האַרצן געבענטשט
גומל, װאָס ס'האָט זיך אַזױ גוט אױסגעלאָזט.
46
אַפֿן בענקעלע באַם טױער
דער „אײַנפֿאָר“ ― דאָס פֿאַררופֿן אורחים ― װידער חלומות װעגן אוצר.
װײסט איר, װאָס הײסט אַן „אײַנפֿאָר“? ― אַן „אײַנפֿאָר“ איז ניט
קײן אַכסניה און ניט קײן האָטעל, נאָר עפּעס אַזעלכעס, װאָס געפֿינט זיך
צװישן די דאָזיקע צװײ מינים, אָדער ― בײדע מינים אינאײנעם. די
אַכסניה, אָדער דער טיפּ האָטעל, װאָס נחום ראַבינאָװיטש האָט געהאַלטן
אין דער שטאָט פּערעיאַסלאַװ און געלעבט דערפֿון, איז געװען דער אמתער
„אײַנפֿאָר“. אַ גרױסער הױף מיט גרױסע חדרים מיט בעטלעך פֿאַר די
אורחים. מײנסטנס זײַנען אין די חדרים געשטאַנען צו עטלעכע בעטלעך,
און דער אורח, װאָס איז פֿאַרפֿאָרן, האָט נאָר אָפּגעדונגען אַ בעטל, ניט
קײן גאַנצן חדר. סײַדן אַ נגיד, אַן אָפּגעפּוצטער, אַ מיוחס. אַזעלכע זײַנען
אָבער געװען זעלטן, און די האָבן געהײסן „פֿעטע“ אורחים. דאָס רובֿ
אורחים זײַנען געװען „בעטלעך“. די האָבן נישט באַדאַרפֿט באַזונדער קײן
סאַמאָװאַרן מיט קײן באַדינערס. אײן סאַמאָװאַר אַ גרױסער איז
אַרײַנגעטראָגן געװאָרן אין „זאַל“, און יעדער פֿון די „בעטל־אורחים“ האָט זיך
געהאַט זײַן טשײַניק מיט זײַן ביסל טײ ― גיסט אײַך, ייִדישע קינדער, און
טרינקט אײַך װיפֿל אײַער האַרץ גלוסט!... אַ מחיה געװען אָנצוקוקן
אינדערפֿרי, אָדער אַפֿדערנאַכט, באַ ראַבינאָװיטשן אין אײַנפֿאָר. אַ גאַנץ בינטל
|