פֿונעם יאַריד 157
און װאָס מער מאָטל איז רויִק, היצט זיך יענער אַלץ מער, ביז
ער גײט־אַרױס פֿון די כּלים, טוט אַ שפּײַ אַף מאָטלען, רופֿט אים אָן
מיטן נאָמען „שוטה בן פּיקהאָלץ“. ער נעמט די קינדער פֿאַר אַ האַנט:
„קומט, קומט מיט מיר ― איך װעל אײַך צופֿירן. מע דאַרף גײן צופֿוס“.
און דער ייִד מיטן טלית־קטן און מיטן שײַנענדיקן פּנים לאָזט זיך מיט
די יונגע װאָיאַזשערן־יתומים פֿונעם יאַריד אַרױס צופֿוס, צו זײער זײדן
משה־יאָסיע און צו זײער באָבע גיטל.
39
אַ שײנער ברוך־הבא
די געלײמטע באָבע גיטל. ― דער זײדע משה־יאָסיע מיט דער בולבעװאַטער
נאָז און געדיכטע ברעמען. ― דער פֿעטער איציע און די מומע סאָסיע.
די פּערעיאַסלאַװער יתומים האָבן געהאַט דאָס רעכט פֿאָרשטעלן זיך
דעם זײדן משה־יאָסיעס שטוב ― אַ מין פּאַלאַץ. דער זײדע משה־יאָסיע
אַלײן האָט זיך זײ פֿאָרגעשטעלט אַ פּאַטריאַרך אין אַ זײַדענער זשופּעצע.
אַ קלײניקײט ― מע זאָגט, זײ זײַנען אַזױ רײַך, אַזױ רײַך! צום סוף האָט
זײ דער בית־מדרש־ייִד מיטן שײַנענדיקן פּנים צוגעפֿירט צו אַ גאַנץ גע־
װײנלעכן שטיבל, פּראַװדע, מיט אַ גלעזערנעם גאַניק, און האָט זײ אַ זאָג
געגעבן: „אָט־אָ־דאָ זיצט אײַער זײדע, משה־יאָסיע האַמאַרניקס“. אַלײן
איז דער ייִד נעלם געװאָרן. ער האָט נישט געװאָלט זײַן דערבײַ. די קינדער
האָבן דורכגעשפּאַצירט דעם גלעזערנעם גאַניק, געעפֿנט די טיר און דער־
זען פֿאַר זיך אַקוראַט אַקעגן דער טיר, אַף אַ הילצערן בעט, זיצן אַ מענטשן
ניט קײן מענטשן, אַ באַשעפֿעניש ניט קײן באַשעפֿעניש, אינעם געשטאַלט
פֿון אַ נקבֿה, אָן פֿיס, מיט עפּעס מאָדנע אױסגעדרײטע הענט. די ערשטע
מינוט האָבן זײ געװאָלט גײן צוריק. נאָר דאָס באַשעפֿעניש האָט זיך
שטאַרק אײַנגעקוקט אין זײ מיט אירע גלאַנצנדיקע רױטע אױגן און האָט
מיט אַ זײער אײַנגענעמען קול אַ פֿרעג געטאָן באַ זײ: „װער זײַט איר,
קינדער?“ עפּעס אײגענעס, נאָענטעס, האָט זיך געלאָזט הערן אין דעם
קול, און די קינדער האָבן איר אַ זאָג געגעבן: „אַ גוט מאָרגן. מיר זײַנען
פֿון פּערעיאַסלאַװ“...
דערהערט דאָס װאָרט „פּערעיאַסלאַװ“ און דערזען אַ גאַנץ רעמל
מיט קינדער, צװישן זײ אַ מײדעלע נאָך קײן יאָר ניט אַלט, האָט די אַלטע
באַלד אַרומגעכאַפּט די גאַנצע טראַגעדיע און זי האָט פֿאַרבראָכן מיט
אירע אױסגעדרײטע הענט און אױסגעשריִען אַף אַ קול:
|
|
funem yarid 157
un vos mer motl iz ruik, hitst zikh yener alts mer, biz
er geyt-aroys fun di keylem, tut a shpay af motlen, ruft im on
mitn nomen "shoyte ben pikholts''. er nemt di kinder far a hant:
"kumt, kumt mit mir ― ikh vel aykh tsufirn. me darf geyn tsufus''.
un der yid mitn taleskotn un mitn shaynendikn ponem lozt zikh mit
di yunge voyazhern-yesoymem funem yarid aroys tsufus, tsu zeyer zeydn
mshh-yosye un tsu zeyer bobe gitl.
39
a sheyner borekhhabe
di geleymte bobe gitl. ― der zeyde mshh-yosye mit der bulbevater
noz un gedikhte bremen. ― der feter itsye un di mume sosye.
di pereyaslaver yesoymem hobn gehat dos rekht forshteln zikh
dem zeydn mshh-yosyes shtub ― a min palats. der zeyde mshh-yosye
aleyn hot zikh zey forgeshtelt a patryarkh in a zaydener zhupetse.
a kleynikayt ― me zogt, zey zaynen azoy raykh, azoy raykh! tsum suf hot
zey der besmedresh-yid mitn shaynendikn ponem tsugefirt tsu a gants ge-
veynlekhn shtibl, pravde, mit a glezernem ganik, un hot zey a zog
gegebn: "ot-o-do zitst ayer zeyde, mshh-yosye hamarniks''. aleyn
iz der yid neelm gevorn. er hot nisht gevolt zayn derbay. di kinder
hobn durkhgeshpatsirt dem glezernem ganik, geefnt di tir un der-
zen far zikh akurat akegn der tir, af a hiltsern bet, zitsn a mentshn
nit keyn mentshn, a bashefenish nit keyn bashefenish, inem geshtalt
fun a nekeyve, on fis, mit epes modne oysgedreyte hent. di ershte
minut hobn zey gevolt geyn tsurik. nor dos bashefenish hot zikh
shtark ayngekukt in zey mit ire glantsndike royte oygn un hot
mit a zeyer ayngenemen kol a freg geton ba zey: "ver zayt ir,
kinder?'' epes eygenes, noentes, hot zikh gelozt hern in dem
kol, un di kinder hobn ir a zog gegebn: "a gut morgn. mir zaynen
fun pereyaslav''...
derhert dos vort "pereyaslav'' un derzen a gants reml
mit kinder, tsvishn zey a meydele nokh keyn yor nit alt, hot di alte
bald arumgekhapt di gantse tragedye un zi hot farbrokhn mit
ire oysgedreyte hent un oysgeshrien af a kol:
|
פֿונעם יאַריד 157
און װאָס מער מאָטל איז רויִק, היצט זיך יענער אַלץ מער, ביז
ער גײט־אַרױס פֿון די כּלים, טוט אַ שפּײַ אַף מאָטלען, רופֿט אים אָן
מיטן נאָמען „שוטה בן פּיקהאָלץ“. ער נעמט די קינדער פֿאַר אַ האַנט:
„קומט, קומט מיט מיר ― איך װעל אײַך צופֿירן. מע דאַרף גײן צופֿוס“.
און דער ייִד מיטן טלית־קטן און מיטן שײַנענדיקן פּנים לאָזט זיך מיט
די יונגע װאָיאַזשערן־יתומים פֿונעם יאַריד אַרױס צופֿוס, צו זײער זײדן
משה־יאָסיע און צו זײער באָבע גיטל.
39
אַ שײנער ברוך־הבא
די געלײמטע באָבע גיטל. ― דער זײדע משה־יאָסיע מיט דער בולבעװאַטער
נאָז און געדיכטע ברעמען. ― דער פֿעטער איציע און די מומע סאָסיע.
די פּערעיאַסלאַװער יתומים האָבן געהאַט דאָס רעכט פֿאָרשטעלן זיך
דעם זײדן משה־יאָסיעס שטוב ― אַ מין פּאַלאַץ. דער זײדע משה־יאָסיע
אַלײן האָט זיך זײ פֿאָרגעשטעלט אַ פּאַטריאַרך אין אַ זײַדענער זשופּעצע.
אַ קלײניקײט ― מע זאָגט, זײ זײַנען אַזױ רײַך, אַזױ רײַך! צום סוף האָט
זײ דער בית־מדרש־ייִד מיטן שײַנענדיקן פּנים צוגעפֿירט צו אַ גאַנץ
געװײנלעכן שטיבל, פּראַװדע, מיט אַ גלעזערנעם גאַניק, און האָט זײ אַ זאָג
געגעבן: „אָט־אָ־דאָ זיצט אײַער זײדע, משה־יאָסיע האַמאַרניקס“. אַלײן
איז דער ייִד נעלם געװאָרן. ער האָט נישט געװאָלט זײַן דערבײַ. די קינדער
האָבן דורכגעשפּאַצירט דעם גלעזערנעם גאַניק, געעפֿנט די טיר און
דערזען פֿאַר זיך אַקוראַט אַקעגן דער טיר, אַף אַ הילצערן בעט, זיצן אַ מענטשן
ניט קײן מענטשן, אַ באַשעפֿעניש ניט קײן באַשעפֿעניש, אינעם געשטאַלט
פֿון אַ נקבֿה, אָן פֿיס, מיט עפּעס מאָדנע אױסגעדרײטע הענט. די ערשטע
מינוט האָבן זײ געװאָלט גײן צוריק. נאָר דאָס באַשעפֿעניש האָט זיך
שטאַרק אײַנגעקוקט אין זײ מיט אירע גלאַנצנדיקע רױטע אױגן און האָט
מיט אַ זײער אײַנגענעמען קול אַ פֿרעג געטאָן באַ זײ: „װער זײַט איר,
קינדער?“ עפּעס אײגענעס, נאָענטעס, האָט זיך געלאָזט הערן אין דעם
קול, און די קינדער האָבן איר אַ זאָג געגעבן: „אַ גוט מאָרגן. מיר זײַנען
פֿון פּערעיאַסלאַװ“...
דערהערט דאָס װאָרט „פּערעיאַסלאַװ“ און דערזען אַ גאַנץ רעמל
מיט קינדער, צװישן זײ אַ מײדעלע נאָך קײן יאָר ניט אַלט, האָט די אַלטע
באַלד אַרומגעכאַפּט די גאַנצע טראַגעדיע און זי האָט פֿאַרבראָכן מיט
אירע אױסגעדרײטע הענט און אױסגעשריִען אַף אַ קול:
|