38
אין באָסלאַװ אַף דער „טאָרהאָװיצע“
אָנגעקומען קײן באָסלאַװ גלײַך אָפֿן יאַריד. ― זײ װײסן ניט, װאָסער משה־יאָסיע
איז זײער זײדע. ― אַ ייִד מיט אַ טלית־קטן נעמט זיך אונטער ברענגען די
קינדער צום זײדן.
עס איז שױן געװען גרױסער טאָג, אַז די קלײנע װאָיאַזשערן־יתומים
זײַנען אַרײַנגעפֿאָרן מידע, הונגעריקע און שלעפֿעריקע אין דער שטאָט
ב אָ ס ל אַ װ. פֿון יענער זײַט װאַלד האָט זיך אױפֿגעהױבן די זון,
אַ קלאָרע, אַ בריליאַנטענע, אַ װאַרעמע זון. צום אַלעם ערשטן זײַנען זײ
דורכגעפֿאָרן פֿאַרבײַ אַ מוראדיק גרױסן בית־עולם, מיט אַזױ פֿיל אײַנגע־
בױגענע, האַלב־אײַנגעפֿאַלענע שטיבלעך און אַלטע מצבֿות מיט אָפּגע־
ריבענע אותיות „ת. נ. צ. ב. ה.“, אַז לױט דעם רײַכן בית־עולם האָט מען
געקאָנט מײנען, אַז די שטאָט איז מי יודע װאָס פֿאַר אַ כּרך! פֿונעם בית־
עולם איז מען אַרײַן גלײַך אין דער „טאָרהאָװיצע“ ― אַ מאַרק אָדער אַ
מין יאַריד אַזעלכער, װוּ אַלץ איז אױסגעמישט אינאײנעם: גױיִם, און
פֿערד, און בהמות, און חזירים, און ציגײַנער, און װעגן, און רעדער, און
כאָמאָטעס, און ייִדן פֿון כּל המינים: ייִדן מיט פֿעלכלעך, ייִדן מיט היטלען,
ייִדן מיט „קראַסנע“ סחורה, ייִדן מיט בולקעס, מיט אײערבײגל, מיט קיכ־
לעך, מיט עפּלקװאַס און מיט װאָס איר װילט. הײַנט װײַבער! װײַבער מיט
קאָשיקעס, װײַבער מיט עפּעלעך, און װײַבער מיט עופֿות, און װײַבער
מיט געפּרעגלטע פֿיש, און גלאַט װײַבער. און דאָס אַלץ רעדט און קװי־
טשעט און גראַגערט. און די פֿערד מיט די בהמות מיט די חזירים העלפֿן־
אונטער. און די בעטלערס זינגען און שפּילן אַף דער לירע ― מע קאָן טױב
װערן. און אַ שטױב שטײט אַזעלכער, װאָס מע זעט קױם אײנס דאָס
אַנדערע. און ריחות אַזעלכע, אַז מע קאָן דערשטיקט װערן.
חבֿרה זײַנען געקומען אין אַ גוטער צײַט ― אין אַ מאַרק־טאָג. דער
בעל־עגלה האָט זיך קױם דורכגעשלאָגן מיט זײַן בױד דורכן יאַריד, אָנגע־
װינטשעװעט דער שטאָט מיטן יאַריד אַכצן חלירעס, װי זײַן שטײגער
איז, ביז ער האָט זיך אַראָפּגעלאָזט אין דער רעכטער שטאָט אַרײַן, װאָס
כאַפּט שטאַרק דעם אָנבליק פֿונעם בית־עולם ― די זעלבע אײַנגעפֿאַלענע
שטיבלעך־מצבֿות, צװישן װעלכע עס װאַרפֿן זיך דורך װוּ־ניט־װוּ אַ פּאָר
נײַע הײַזלעך אױך, װאָס זען־אױס פֿרעמד, װי נגידישע מחותּנים אײַנגע־
לאַדן אַף אַן אָרעמער חתונה, ― און דאָרט האָט זיך ערשט אָנגעהױבן
דער אמתער טומל: שמעון־װאָלף דער בעל־עגלה האָט געװוּסט, אַז מע האָט
אים באַשטעלט, ער זאָל אָפּפֿירן זײַנע יונגע פּאַרשױנדלעך קײן באָסלאַװ,
|
|
38
in boslav af der "torhovitse''
ongekumen keyn boslav glaykh ofn yarid. ― zey veysn nit, voser mshh-yosye
iz zeyer zeyde. ― a yid mit a taleskotn nemt zikh unter brengen di
kinder tsum zeydn.
es iz shoyn geven groyser tog, az di kleyne voyazhern-yesoymem
zaynen arayngeforn mide, hungerike un shleferike in der shtot
bosla v. fun yener zayt vald hot zikh oyfgehoybn di zun,
a klore, a brilyantene, a vareme zun. tsum alem ershtn zaynen zey
durkhgeforn farbay a mur#dik groysn besoylem, mit azoy fil aynge-
boygene, halb-ayngefalene shtiblekh un alte matseyves mit opge-
ribene #oysyes "T. n. ts. b. h.'', az loyt dem raykhn besoylem hot men
gekont meynen, az di shtot iz mi yude vos far a Krkh! funem bes-
oylem iz men arayn glaykh in der "torhovitse'' ― a mark oder a
min yarid azelkher, vu alts iz oysgemisht in#eynem: goyim, un
ferd, un beheymes, un khazeyrem, un tsigayner, un vegn, un reder, un
khomotes, un yidn fun kol hminim: yidn mit felkhlekh, yidn mit hitlen,
yidn mit "krasne'' skhoyre, yidn mit bulkes, mit eyerbeygl, mit kikh-
lekh, mit eplkvas un mit vos ir vilt. haynt vayber! vayber mit
koshikes, vayber mit epelekh, un vayber mit oyfes, un vayber
mit gepreglte fish, un glat vayber. un dos alts redt un kvi-
tshet un gragert. un di ferd mit di beheymes mit di khazeyrem helfn-
unter. un di betlers zingen un shpiln af der lire ― me kon toyb
vern. un a shtoyb shteyt azelkher, vos me zet koym eyns dos
andere. un reykhes azelkhe, az me kon dershtikt vern.
khevre zaynen gekumen in a guter tsayt ― in a mark-tog. der
balegole hot zikh koym durkhgeshlogn mit zayn boyd durkhn yarid, onge-
vintshevet der shtot mitn yarid akhtsn kholeres, vi zayn shteyger
iz, biz er hot zikh aropgelozt in der rekhter shtot arayn, vos
khapt shtark dem onblik funem besoylem ― di zelbe ayngefalene
shtiblekh-matseyves, tsvishn velkhe es varfn zikh durkh vu-nit-vu a por
naye hayzlekh oykh, vos zen-oys fremd, vi ngidishe makhetonem aynge-
ladn af an oremer khasene, ― un dort hot zikh ersht ongehoybn
der emeser tuml: shmeun-volf der balegole hot gevust, az me hot
im bashtelt, er zol opfirn zayne yunge parshoyndlekh keyn boslav,
|
38
אין באָסלאַװ אַף דער „טאָרהאָװיצע“
אָנגעקומען קײן באָסלאַװ גלײַך אָפֿן יאַריד. ― זײ װײסן ניט, װאָסער משה־יאָסיע
איז זײער זײדע. ― אַ ייִד מיט אַ טלית־קטן נעמט זיך אונטער ברענגען די
קינדער צום זײדן.
עס איז שױן געװען גרױסער טאָג, אַז די קלײנע װאָיאַזשערן־יתומים
זײַנען אַרײַנגעפֿאָרן מידע, הונגעריקע און שלעפֿעריקע אין דער שטאָט
ב אָ ס ל אַ װ. פֿון יענער זײַט װאַלד האָט זיך אױפֿגעהױבן די זון,
אַ קלאָרע, אַ בריליאַנטענע, אַ װאַרעמע זון. צום אַלעם ערשטן זײַנען זײ
דורכגעפֿאָרן פֿאַרבײַ אַ מוראדיק גרױסן בית־עולם, מיט אַזױ פֿיל
אײַנגעבױגענע, האַלב־אײַנגעפֿאַלענע שטיבלעך און אַלטע מצבֿות מיט
אָפּגעריבענע אותיות „ת. נ. צ. ב. ה.“, אַז לױט דעם רײַכן בית־עולם האָט מען
געקאָנט מײנען, אַז די שטאָט איז מי יודע װאָס פֿאַר אַ כּרך! פֿונעם
ביתעולם איז מען אַרײַן גלײַך אין דער „טאָרהאָװיצע“ ― אַ מאַרק אָדער אַ
מין יאַריד אַזעלכער, װוּ אַלץ איז אױסגעמישט אינאײנעם: גױיִם, און
פֿערד, און בהמות, און חזירים, און ציגײַנער, און װעגן, און רעדער, און
כאָמאָטעס, און ייִדן פֿון כּל המינים: ייִדן מיט פֿעלכלעך, ייִדן מיט היטלען,
ייִדן מיט „קראַסנע“ סחורה, ייִדן מיט בולקעס, מיט אײערבײגל, מיט
קיכלעך, מיט עפּלקװאַס און מיט װאָס איר װילט. הײַנט װײַבער! װײַבער מיט
קאָשיקעס, װײַבער מיט עפּעלעך, און װײַבער מיט עופֿות, און װײַבער
מיט געפּרעגלטע פֿיש, און גלאַט װײַבער. און דאָס אַלץ רעדט און
קװיטשעט און גראַגערט. און די פֿערד מיט די בהמות מיט די חזירים
העלפֿןאונטער. און די בעטלערס זינגען און שפּילן אַף דער לירע ― מע קאָן טױב
װערן. און אַ שטױב שטײט אַזעלכער, װאָס מע זעט קױם אײנס דאָס
אַנדערע. און ריחות אַזעלכע, אַז מע קאָן דערשטיקט װערן.
חבֿרה זײַנען געקומען אין אַ גוטער צײַט ― אין אַ מאַרק־טאָג. דער
בעל־עגלה האָט זיך קױם דורכגעשלאָגן מיט זײַן בױד דורכן יאַריד,
אָנגעװינטשעװעט דער שטאָט מיטן יאַריד אַכצן חלירעס, װי זײַן שטײגער
איז, ביז ער האָט זיך אַראָפּגעלאָזט אין דער רעכטער שטאָט אַרײַן, װאָס
כאַפּט שטאַרק דעם אָנבליק פֿונעם בית־עולם ― די זעלבע אײַנגעפֿאַלענע
שטיבלעך־מצבֿות, צװישן װעלכע עס װאַרפֿן זיך דורך װוּ־ניט־װוּ אַ פּאָר
נײַע הײַזלעך אױך, װאָס זען־אױס פֿרעמד, װי נגידישע מחותּנים
אײַנגעלאַדן אַף אַן אָרעמער חתונה, ― און דאָרט האָט זיך ערשט אָנגעהױבן
דער אמתער טומל: שמעון־װאָלף דער בעל־עגלה האָט געװוּסט, אַז מע האָט
אים באַשטעלט, ער זאָל אָפּפֿירן זײַנע יונגע פּאַרשױנדלעך קײן באָסלאַװ,
|