33
די ערשטע ליבע
ראָזע בערגער די שולמית פֿון שיר־השירים. ― חײם פֿרוכשטײן ― אַ געפֿערלע־
כער קאָנקורענט. ― סקריפּנדיקע שטיװלעטן און פֿראַנצױזיש. ― פֿידל־שפּילן. ―
זיסע חלומות.
װען זײ זאָלן נישט געװען זיך באַגעגענען דערנאָך אין לעבן אַ סך
מאָל, װאָלט דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע זיכער געמײנט, אַז
די, װעלכע האָט אים צו פֿערצן יאָר געפּלעפֿט, איז געװען נאָר אַ דמיון,
אַ פֿאַנטאַזיע, אַ חלום. געהײסן האָט זי ראָזע, און ער האָט זי קײנמאָל
נישט געזען, זי זאָל גײן אַלײן. שטענדיק מיט אַ כאַליאַסטרע „קאַװאַ־
ליערן“, די פֿײַנסטע ייִדישע בחורים, די רײַכסטע יונגעלײַט פֿון שטאָט,
און אַמאָל אױך קריסטן, אָפֿיצירן. אַ רוסישער אָפֿיציר זאָל שפּאַצירן
מיט אַ ייִדיש מײדל ― דאָס אַלײן איז געװען אַזאַ סענסאַציע, װאָס די
שטאָט האָט מיט דעם געקאָכט. און נישט אַ יעדעס מײדל װאָלט זיך דאָס
דערלױבט, און נישט אַ יעדן מײדל װאָלט דאָס די שטאָט מוחל געװען. נאָר
ראָזע ― זי מעג עס, איר קאָן מען דאָס מוחל זײַן, װאָרעם זי איז ראָזע,
װאָרעם זי איז די אײנציקע אין שטאָט, װאָס שפּילט פּיאַנע, די אײנציקע
אין שטאָט, װאָס רעדט פֿראַנצױזיש, און רעדט הױך, און לאַכט הױך ―
אַ קלײניקײט ראָזע? און דערצו איז זי אַ טאַטנס אַ קינד. איר פֿאָטער איז
אײנער פֿון די רײַכסטע און פֿאָרנעמסטע ייִדן אין שטאָט, אַ ייִד אַן אַריס־
טאָקראַט. אין דער יוגנט, זאָגט מען, איז ער געװען אַ גלוח. איצט איז ער
שױן אַלט און גרױ, האָט ער זיך פֿאַרלאָזט אַ באָרד, טראָגט ברילן, האָט
קישעלעך אונטער די אױגן. די אײגענע קישעלעך אונטער די אױגן האָט
געירשנט פֿון אים זײַן טעכטערל ראָזע, און זײ פּאַסן זיך איר אַזױ צו
אירע שײנע בלױע אױגן, און צו אירע זײַדענע אױסגעבױגענע ברעמען,
און צו איר ייִדיש־גריכיש נעזל, און צו איר קלאָר־װײַס געזיכט, און צו
איר קלײנער, נאָר מאַיעסטעטיש־גרױסאַרטיקער פֿיגור, װעלכע האָט גע־
פּלעפֿט דאָס האַרץ פֿונעם ציקאַװע פֿאַרחלומטן חדר־ייִנגל שלום נחום
װעװיקס, װאָס האָט זיך דורך אײן קוק פֿון אירע שײנע שולמית־אױגן
פֿאַרליבט אין דער דאָזיקער שולמית מיטן הײליקן פֿײַער פֿון אַן אומשולדיק
בר־מצװה־ייִנגל.
יאָ, שולמית. נאָר די שולמית, װאָס אין שיר־השירים, פֿאַרמאָגט
אַזעלכע שײנע געטלעכע אױגן. נאָר די שולמית, װאָס אין שיר־השירים,
קאָן אַזױ זיס־ליבלעך און שטרענג־טיף אַרײַנדרינגען אײַך אין דער נשמה
אַרײַן, װען זי קוקט אַף אײַך. און אַ קוק געגעבן האָט זי אַף שלומען, קאָן
|
|
33
di ershte libe
roze berger di shhulamis fun shirashirem. ― khayem frukhshteyn ― a geferle-
kher konkurent. ― skripndike shtivletn un frantsoyzish. ― fidl-shpiln.
―
zise khaloymes.
ven zey zoln nisht geven zikh bagegenen dernokh in lebn a sakh
mol, volt der held fun der doziker byografye zikher gemeynt, az
di, velkhe hot im tsu fertsn yor gepleft, iz geven nor a dimyen,
a fantazye, a kholem. geheysn hot zi roze, un er hot zi keynmol
nisht gezen, zi zol geyn aleyn. shtendik mit a khalyastre "kava-
lyern'', di faynste yidishe bokhrem, di raykhste yungelayt fun shtot,
un amol oykh kristn, ofitsirn. a rusisher ofitsir zol shpatsirn
mit a yidish meydl ― dos aleyn iz geven aza sensatsye, vos di
shtot hot mit dem gekokht. un nisht a yedes meydl volt zikh dos
derloybt, un nisht a yedn meydl volt dos di shtot moykhl geven. nor
roze ― zi meg es, ir kon men dos moykhl zayn, vorem zi iz roze,
vorem zi iz di eyntsike in shtot, vos shpilt pyane, di eyntsike
in shtot, vos redt frantsoyzish, un redt hoykh, un lakht hoykh ―
a kleynikayt roze? un dertsu iz zi a tatns a kind. ir foter iz
eyner fun di raykhste un fornemste yidn in shtot, a yid an aris-
tokrat. in der yugnt, zogt men, iz er geven a goluekh. itst iz er
shoyn alt un groy, hot er zikh farlozt a bord, trogt briln, hot
kishelekh unter di oygn. di eygene kishelekh unter di oygn hot
geyrshnt fun im zayn tekhterl roze, un zey pasn zikh ir azoy tsu
ire sheyne bloye oygn, un tsu ire zaydene oysgeboygene bremen,
un tsu ir yidish-grikhish nezl, un tsu ir klor-vays gezikht, un tsu
ir kleyner, nor mayestetish-groysartiker figur, velkhe hot ge-
pleft dos harts funem tsikave farkholemtn kheyder-yingl sholem Nokhem
veviks, vos hot zikh durkh eyn kuk fun ire sheyne shhulamis-oygn
farlibt in der doziker shhulamis mitn heylikn fayer fun an umshuldik
br-mtsvh-yingl.
yo, shhulamis. nor di shhulamis, vos in shirashirem, farmogt
azelkhe sheyne getlekhe oygn. nor di shhulamis, vos in shirashirem,
kon azoy zis-liblekh un shtreng-tif arayndringen aykh in der neshome
arayn, ven zi kukt af aykh. un a kuk gegebn hot zi af shlumen, kon
|
33
די ערשטע ליבע
ראָזע בערגער די שולמית פֿון שיר־השירים. ― חײם פֿרוכשטײן ― אַ
געפֿערלעכער קאָנקורענט. ― סקריפּנדיקע שטיװלעטן און פֿראַנצױזיש. ― פֿידל־שפּילן. ―
זיסע חלומות.
װען זײ זאָלן נישט געװען זיך באַגעגענען דערנאָך אין לעבן אַ סך
מאָל, װאָלט דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע זיכער געמײנט, אַז
די, װעלכע האָט אים צו פֿערצן יאָר געפּלעפֿט, איז געװען נאָר אַ דמיון,
אַ פֿאַנטאַזיע, אַ חלום. געהײסן האָט זי ראָזע, און ער האָט זי קײנמאָל
נישט געזען, זי זאָל גײן אַלײן. שטענדיק מיט אַ כאַליאַסטרע „
קאַװאַליערן“, די פֿײַנסטע ייִדישע בחורים, די רײַכסטע יונגעלײַט פֿון שטאָט,
און אַמאָל אױך קריסטן, אָפֿיצירן. אַ רוסישער אָפֿיציר זאָל שפּאַצירן
מיט אַ ייִדיש מײדל ― דאָס אַלײן איז געװען אַזאַ סענסאַציע, װאָס די
שטאָט האָט מיט דעם געקאָכט. און נישט אַ יעדעס מײדל װאָלט זיך דאָס
דערלױבט, און נישט אַ יעדן מײדל װאָלט דאָס די שטאָט מוחל געװען. נאָר
ראָזע ― זי מעג עס, איר קאָן מען דאָס מוחל זײַן, װאָרעם זי איז ראָזע,
װאָרעם זי איז די אײנציקע אין שטאָט, װאָס שפּילט פּיאַנע, די אײנציקע
אין שטאָט, װאָס רעדט פֿראַנצױזיש, און רעדט הױך, און לאַכט הױך ―
אַ קלײניקײט ראָזע? און דערצו איז זי אַ טאַטנס אַ קינד. איר פֿאָטער איז
אײנער פֿון די רײַכסטע און פֿאָרנעמסטע ייִדן אין שטאָט, אַ ייִד אַן
אַריסטאָקראַט. אין דער יוגנט, זאָגט מען, איז ער געװען אַ גלוח. איצט איז ער
שױן אַלט און גרױ, האָט ער זיך פֿאַרלאָזט אַ באָרד, טראָגט ברילן, האָט
קישעלעך אונטער די אױגן. די אײגענע קישעלעך אונטער די אױגן האָט
געירשנט פֿון אים זײַן טעכטערל ראָזע, און זײ פּאַסן זיך איר אַזױ צו
אירע שײנע בלױע אױגן, און צו אירע זײַדענע אױסגעבױגענע ברעמען,
און צו איר ייִדיש־גריכיש נעזל, און צו איר קלאָר־װײַס געזיכט, און צו
איר קלײנער, נאָר מאַיעסטעטיש־גרױסאַרטיקער פֿיגור, װעלכע האָט
געפּלעפֿט דאָס האַרץ פֿונעם ציקאַװע פֿאַרחלומטן חדר־ייִנגל שלום נחום
װעװיקס, װאָס האָט זיך דורך אײן קוק פֿון אירע שײנע שולמית־אױגן
פֿאַרליבט אין דער דאָזיקער שולמית מיטן הײליקן פֿײַער פֿון אַן אומשולדיק
בר־מצװה־ייִנגל.
יאָ, שולמית. נאָר די שולמית, װאָס אין שיר־השירים, פֿאַרמאָגט
אַזעלכע שײנע געטלעכע אױגן. נאָר די שולמית, װאָס אין שיר־השירים,
קאָן אַזױ זיס־ליבלעך און שטרענג־טיף אַרײַנדרינגען אײַך אין דער נשמה
אַרײַן, װען זי קוקט אַף אײַך. און אַ קוק געגעבן האָט זי אַף שלומען, קאָן
|