32. דער „בחור“
זײַן ברודער הערשל װערט אַ חתן. ― דאָס פֿאַרהערעניש מיט אַ סופֿליאָר. ― אַ
תּפֿילין־זעקל, אַ זײגער און אַ כּלה
― אַצינד ביסטו שױן, מיט גאָטס הילף, אַ בחור. אױס ייִנגל, אױס
שײגעץ, אױס קונדס. צײַט װערן אַ מענטש און אַן ערלעכער ייִד, װאָרעם
די צײַט שטײט ניט: אָט־אָט, אָקערשט װי מע זעט ניט, װערסטו אַ חתן...
דאָס איז געװען דאָס ביסל מוסר, װאָס מע האָט אַרײַנגערעדט דעם
בר־מיצװה אױף מאָרגן נאָך דעם פֿײַערלעכן שבת, און דער רבי האָט אים
געהאָלפֿן אָנטאָן די תּפֿילין. ער האָט אים אײַנגעקרעמפּעװעט דעם „של־יד“
אױף דער לינקער האַנט, אַז די פֿינגער האָבן זיך אָנגעגאָסן און געװאָרן
בלױ, און דער גרױסער „של־ראָש“ האָט זיך אַלע מינוט אַראָפּגערוקט
צװישן די אױגן, אָדער אַראָפּגעפֿאָרן אַ ביסל אױף אַ זײַט, יעדן פֿאַלס שטאַרק
חשק געהאַט אַראָפּגליטשן זיך אַראָפּ. דעם בר־מיצװה האָט געקאָסט מי
אײַנצוהאַלטן גלײַכגעװיכט, נישט געקאָנט זיך אַ ריר טאָן פֿרײַ און אַפֿילו
אַ קוק צו טאָן אױף די װײַסע־חבֿרהניקעס, װאָס האָבן מיט נײַגעריקײט
אַרומגערינגלט דעם בר־מיצװה, זען, װי ער דאַװנט צום ערשטן מאָל אין
תּפֿילין. און מע דאַרף דעם אמת זאָגן, אַז װען ניט זײ, אָט די
װײַסע חבֿרהניקעס, װאָלט דער בר־מיצװה איצטיקס מאָל געדאַװנט מיט האַרץ,
מיט כּװנה און מיט ליבשאַפֿט. עס איז אים געפֿעלן די צערעמאָניע פֿון
תּפֿילין־לײגן; עס איז אים געפֿעלן די טײַטש פֿון די װערטער „ואַרשׂתּיך“;
עס איז געפֿעלן דער מחיהדיקער יוכטן־ריח פֿון די פֿרישע, נאָר װאָס
אױסגעמאַכטע רצועות; עס איז אים געפֿעלן, װאָס מע זאָגט אים, אַז ער איז
שױן אַ בחור; עם איז אים געפֿעלן, װאָס מען איז אים מצרף צו אַ מנין.
די משמעות, אַז ער איז שױן אַ ייִד גלײַך מיט אַלע ייִדן, אַ מענטש גלײַך
מיט אַלע מענטשן. אַפֿילו רפֿאל דער שמשׂ מיטן אױגל קוקט אױף אים שױן
גאָר אַנדערש, מיט פֿאַרבאָרגענעם דרך־ארץ. פֿון די חבֿרים שמועסט מען
ניט, אַז זײ זײַנען אים מקנא, װאָרעם ער געדענקט, אַז ער אַלײן האָט
אַמאָל מקנא געװען זײַן עלטערן ברודער הערשל צו זײַן בר־מיצװה. און
ניט אַזױ אױף דער בר־מיצװה, װי אױף דעם, װאָס באַלד נאָך דער בר־מיצװה
איז זײַן ברודער געװאָרן אַ חתן, און די כּלה האָט אים געשענקט אַן
אױסגענײט תּפֿילין־זעקל, און דער מחותּן ― אַ זילבערנעם זײגער. בײדע
פֿאַקטן, דאָס הײסט, װי אַזױ דער ברודער הערשל איז אַ חתן געװאָרן
און װאָס ס'איז געװאָרן פֿונעם מחותּנס מתּנה, פֿונעם זײגער, דאַרפֿן
באַשריבן װערן כאָטש אין קורצן.
|
|
32. der "bokher''
zayn bruder hershl vert a khosn. ― dos farherenish mit a suflyor. ―
a
Wfilin-zekl, a zeyger un a kale
― atsind bistu shoyn, mit gots hilf, a bokher. oys yingl, oys
sheygets, oys kundes. tsayt vern a mentsh un an erlekher yid, vorem
di tsayt shteyt nit: ot-ot, okersht vi me zet nit, verstu a khosn...
dos iz geven dos bisl muser, vos me hot arayngeredt dem
barmitsve oyf morgn nokh dem fayerlekhn shabes, un der rebi hot im
geholfn onton di tfilen. er hot im ayngekrempevet dem "shelyad''
oyf der linker hant, az di finger hobn zikh ongegosn un gevorn
bloy, un der groyser "shelrosh'' hot zikh ale minut aropgerukt
tsvishn di oygn, oder aropgeforn a bisl oyf a zayt, yedn fals shtark
kheyshek gehat aropglitshn zikh arop. dem barmitsve hot gekost mi
ayntsuhaltn glaykhgevikht, nisht gekont zikh a rir ton fray un afile
a kuk tsu ton oyf di vayse-khevrenikes, vos hobn mit naygerikayt
arumgeringlt dem barmitsve, zen, vi er davnt tsum ershtn mol in
tfilen. un me darf dem emes zogn, az ven nit zey, ot di
vayse khevrenikes, volt der barmitsve itstiks mol gedavnt mit harts,
mit kavone un mit libshaft. es iz im gefeln di tseremonye fun
Wfilin-leygn; es iz im gefeln di taytsh fun di verter "uarQWikh'';
es iz gefeln der mikhyediker yukhtn-reyekh fun di frishe, nor vos
oysgemakhte retsues; es iz im gefeln, vos me zogt im, az er iz
shoyn a bokher; am iz im gefeln, vos men iz im metsaref tsu a minyen.
di mashmoes, az er iz shoyn a yid glaykh mit ale yidn, a mentsh glaykh
mit ale mentshn. afile Refoyl der shames mitn oygl kukt oyf im shoyn
gor andersh, mit farborgenem drkh-#rts. fun di khaveyrem shmuest men
nit, az zey zaynen im mekane, vorem er gedenkt, az er aleyn hot
amol mekane geven zayn eltern bruder hershl tsu zayn barmitsve. un
nit azoy oyf der barmitsve, vi oyf dem, vos bald nokh der barmitsve
iz zayn bruder gevorn a khosn, un di kale hot im geshenkt an
oysgeneyt Wfilin-zekl, un der mekhutn ― a zilbernem zeyger. beyde
faktn, dos heyst, vi azoy der bruder hershl iz a khosn gevorn
un vos s'iz gevorn funem mekhutns matone, funem zeyger, darfn
bashribn vern khotsh in kurtsn.
|
32. דער „בחור“
זײַן ברודער הערשל װערט אַ חתן. ― דאָס פֿאַרהערעניש מיט אַ סופֿליאָר. ― אַ
תּפֿילין־זעקל, אַ זײגער און אַ כּלה
― אַצינד ביסטו שױן, מיט גאָטס הילף, אַ בחור. אױס ייִנגל, אױס
שײגעץ, אױס קונדס. צײַט װערן אַ מענטש און אַן ערלעכער ייִד, װאָרעם
די צײַט שטײט ניט: אָט־אָט, אָקערשט װי מע זעט ניט, װערסטו אַ חתן...
דאָס איז געװען דאָס ביסל מוסר, װאָס מע האָט אַרײַנגערעדט דעם
בר־מיצװה אױף מאָרגן נאָך דעם פֿײַערלעכן שבת, און דער רבי האָט אים
געהאָלפֿן אָנטאָן די תּפֿילין. ער האָט אים אײַנגעקרעמפּעװעט דעם „של־יד“
אױף דער לינקער האַנט, אַז די פֿינגער האָבן זיך אָנגעגאָסן און געװאָרן
בלױ, און דער גרױסער „של־ראָש“ האָט זיך אַלע מינוט אַראָפּגערוקט
צװישן די אױגן, אָדער אַראָפּגעפֿאָרן אַ ביסל אױף אַ זײַט, יעדן פֿאַלס שטאַרק
חשק געהאַט אַראָפּגליטשן זיך אַראָפּ. דעם בר־מיצװה האָט געקאָסט מי
אײַנצוהאַלטן גלײַכגעװיכט, נישט געקאָנט זיך אַ ריר טאָן פֿרײַ און אַפֿילו
אַ קוק צו טאָן אױף די װײַסע־חבֿרהניקעס, װאָס האָבן מיט נײַגעריקײט
אַרומגערינגלט דעם בר־מיצװה, זען, װי ער דאַװנט צום ערשטן מאָל אין
תּפֿילין. און מע דאַרף דעם אמת זאָגן, אַז װען ניט זײ, אָט די
װײַסע חבֿרהניקעס, װאָלט דער בר־מיצװה איצטיקס מאָל געדאַװנט מיט האַרץ,
מיט כּװנה און מיט ליבשאַפֿט. עס איז אים געפֿעלן די צערעמאָניע פֿון
תּפֿילין־לײגן; עס איז אים געפֿעלן די טײַטש פֿון די װערטער „ואַרשׂתּיך“;
עס איז געפֿעלן דער מחיהדיקער יוכטן־ריח פֿון די פֿרישע, נאָר װאָס
אױסגעמאַכטע רצועות; עס איז אים געפֿעלן, װאָס מע זאָגט אים, אַז ער איז
שױן אַ בחור; עם איז אים געפֿעלן, װאָס מען איז אים מצרף צו אַ מנין.
די משמעות, אַז ער איז שױן אַ ייִד גלײַך מיט אַלע ייִדן, אַ מענטש גלײַך
מיט אַלע מענטשן. אַפֿילו רפֿאל דער שמשׂ מיטן אױגל קוקט אױף אים שױן
גאָר אַנדערש, מיט פֿאַרבאָרגענעם דרך־ארץ. פֿון די חבֿרים שמועסט מען
ניט, אַז זײ זײַנען אים מקנא, װאָרעם ער געדענקט, אַז ער אַלײן האָט
אַמאָל מקנא געװען זײַן עלטערן ברודער הערשל צו זײַן בר־מיצװה. און
ניט אַזױ אױף דער בר־מיצװה, װי אױף דעם, װאָס באַלד נאָך דער בר־מיצװה
איז זײַן ברודער געװאָרן אַ חתן, און די כּלה האָט אים געשענקט אַן
אױסגענײט תּפֿילין־זעקל, און דער מחותּן ― אַ זילבערנעם זײגער. בײדע
פֿאַקטן, דאָס הײסט, װי אַזױ דער ברודער הערשל איז אַ חתן געװאָרן
און װאָס ס'איז געװאָרן פֿונעם מחותּנס מתּנה, פֿונעם זײגער, דאַרפֿן
באַשריבן װערן כאָטש אין קורצן.
|