פֿונעם יאַריד 111
נאַראָנים. זײ װעלן ניט דורכלאָזן קײן גלח גלאַט אַזױ. אַלע ייִנגלעך, װיפֿל
זײ זאָלן ניט זײַן, װעלן זײ זיך אױסשטעלן דעם גלח פֿון הינטן און װעלן
זינגען אַף אַ קול מיט אַ ניגון: „גלח־צאָפּ, אַ רוח אין דײַן קאָפּ! מיר אַ
ברױט, דיר אַ טױט! מיר אַ װאָגן, דיך באַגראָבן! מיר אַ שליטן, דיך
באַשיטן!“ די פּערעיאַסלאַװער ייִנגלעך זאָגן, אַז דאָ, אין פּערעיאַסלאַװ,
טאָר מען פֿאַר אַ גלח אַזעלכעס ניט זינגען, װאָרעם מע קאָן כאַפּן אַ מיאוסן
פּסק. נאַט אײַך נאָך אַ נײַס! גאָר מורא האָבן פֿאַר אַ גלח! ס'איז ניט גוט,
אַז אַ גלח גײט איבער דעם װעג ― דאָס יאָ. אָבער מורא האָבן? ― פּע־
רעיאַסלאַװ איז טאַקע אַ גרױסע שטאָט און אַ שײנע ― װאָס איז דאָ
צו רײדן? ― דאָרט, אין װאָראָנקאָ, איז אָבער געװען פֿרײלעכער, אַז
ס'איז געקומען בין־הזמנים. אַזױ האָבן זיך געטראַכט די װאָראָנקאָװער
קינדער און האָבן געװאָלט פֿונדעסטװעגן, אַז אָט די טעג פֿון בין־הזמנים
דאָ אין פּערעיאַסלאַװ זאָלן זיך נאָך ציִען און ציִען.
28
מלמדים און לערערס
רב אַהרן כאָדאָראָװער ― אַ מלמד אַ בעל־מגזם. ― אַ גאַנצע סעריע פֿון מלמדים. ―
מאָניש דער מלמד מיטן „בײנדל“. ― די תּלמידים כאַפּן אַ קערטל אין חדר.
די טעג פֿון בין־הזמנים זײַנען נאָך ניט אַװעקגעגאַנגען, די ימים־
טובֿים זײַנען נאָך געװען פֿאָרױס, און נחום ראַבינאָװיטש האָט שױן גע־
פֿירט אונטערהאַנדלונגען װעגן אַ מלמד פֿאַר די קינדער. מלמדים זײַנען
געװען עטלעכע. ערשטנס, טאַקע דער אױבנדערמאָנטער גרמיזאָ, װאָס לײ־
ענט אַזױ שײן אין דער תּורה. נאָך אים איז געגאַנגען רב אַהרן כאָדאָראָ־
װער, זײער אַ װױלער מלמד, נאָר אַ מאָדנער בעל־מגזם. ער האָט ליב צו
דערצײלן מעשׂיות פֿאַר זײַנע תּלמידים, משונה־װילדע מעשׂיות פֿון פֿאַר־
צײַטן. למשל, אַ מעשׂה פֿון זײַן זײדן, װאָס איז געװען אַ גבֿר און האָט
ניט מורא געהאַט פֿאַר קײנעם. אײנמאָל איז דער זײדע זײַנער געפֿאָרן
װינטער באַנאַכט פֿאַרבײַ אַ װאַלד, זײַנען אַרױסגעלאָפֿן פֿון װאַלד צװעלף
הונגעריקע װעלף ― און דאַװאַי לױפֿן נאָכן שליטן. אַז זײַן זײדע כאַפּט
זיך ניט אַראָפּ, נעמט די װעלף, שטעקט זײ אַרײַן די האַנט אין מױל אַרײַן
און קערט זײ איבער אַלע צװעלף אַף דער לינקער זײַט!
און נאָך אַ מעשׂה פֿון זײַן זײדן, װי אַזױ ער האָט אײנמאָל אָפּגעראַ־
טעװעט די גאַנצע שטאָט פֿון אַן אומגליק. גױיִם האָבן זיך צונױפֿגעקליבן
|
|
funem yarid 111
naronem. zey veln nit durkhlozn keyn galekh glat azoy. ale yinglekh, vifl
zey zoln nit zayn, veln zey zikh oysshteln dem galekh fun hintn un veln
zingen af a kol mit a nign: "galekh-tsop, a ruekh in dayn kop! mir a
broyt, dir a toyt! mir a vogn, dikh bagrobn! mir a shlitn, dikh
bashitn!'' di pereyaslaver yinglekh zogn, az do, in pereyaslav,
tor men far a galekh azelkhes nit zingen, vorem me kon khapn a mi#usn
psak. nat aykh nokh a nays! gor moyre hobn far a galekh! s'iz nit gut,
az a galekh geyt iber dem veg ― dos yo. ober moyre hobn? ― pe-
reyaslav iz take a groyse shtot un a sheyne ― vos iz do
tsu reydn? ― dort, in voronko, iz ober geven freylekher, az
s'iz gekumen bin-hzmnim. azoy hobn zikh getrakht di voronkover
kinder un hobn gevolt fundestvegn, az ot di teg fun bin-hzmnim
do in pereyaslav zoln zikh nokh tsien un tsien.
28
melamdem un lerers
reb eyren khodorover ― a melamed a bel-mgzm. ― a gantse serye fun melamdem.
―
monish der melamed mitn "beyndl''. ― di talmidem khapn a kertl in kheyder.
di teg fun bin-hzmnim zaynen nokh nit avekgegangen, di imim-
toyvem zaynen nokh geven foroys, un Nokhem rabinovitsh hot shoyn ge-
firt unterhandlungen vegn a melamed far di kinder. melamdem zaynen
geven etlekhe. ershtns, take der oybndermonter grmizo, vos ley-
ent azoy sheyn in der toyre. nokh im iz gegangen reb eyren khodoro-
ver, zeyer a voyler melamed, nor a modner bel-mgzm. er hot lib tsu
dertseyln mayses far zayne talmidem, mshunh-vilde mayses fun far-
tsaytn. lemoshl, a mayse fun zayn zeydn, vos iz geven a gvar un hot
nit moyre gehat far keynem. eynmol iz der zeyde zayner geforn
vinter banakht farbay a vald, zaynen aroysgelofn fun vald tsvelf
hungerike velf ― un davay loyfn nokhn shlitn. az zayn zeyde khapt
zikh nit arop, nemt di velf, shtekt zey arayn di hant in moyl arayn
un kert zey iber ale tsvelf af der linker zayt!
un nokh a mayse fun zayn zeydn, vi azoy er hot eynmol opgera-
tevet di gantse shtot fun an umglik. goyim hobn zikh tsunoyfgeklibn
|
פֿונעם יאַריד 111
נאַראָנים. זײ װעלן ניט דורכלאָזן קײן גלח גלאַט אַזױ. אַלע ייִנגלעך, װיפֿל
זײ זאָלן ניט זײַן, װעלן זײ זיך אױסשטעלן דעם גלח פֿון הינטן און װעלן
זינגען אַף אַ קול מיט אַ ניגון: „גלח־צאָפּ, אַ רוח אין דײַן קאָפּ! מיר אַ
ברױט, דיר אַ טױט! מיר אַ װאָגן, דיך באַגראָבן! מיר אַ שליטן, דיך
באַשיטן!“ די פּערעיאַסלאַװער ייִנגלעך זאָגן, אַז דאָ, אין פּערעיאַסלאַװ,
טאָר מען פֿאַר אַ גלח אַזעלכעס ניט זינגען, װאָרעם מע קאָן כאַפּן אַ מיאוסן
פּסק. נאַט אײַך נאָך אַ נײַס! גאָר מורא האָבן פֿאַר אַ גלח! ס'איז ניט גוט,
אַז אַ גלח גײט איבער דעם װעג ― דאָס יאָ. אָבער מורא האָבן? ―
פּערעיאַסלאַװ איז טאַקע אַ גרױסע שטאָט און אַ שײנע ― װאָס איז דאָ
צו רײדן? ― דאָרט, אין װאָראָנקאָ, איז אָבער געװען פֿרײלעכער, אַז
ס'איז געקומען בין־הזמנים. אַזױ האָבן זיך געטראַכט די װאָראָנקאָװער
קינדער און האָבן געװאָלט פֿונדעסטװעגן, אַז אָט די טעג פֿון בין־הזמנים
דאָ אין פּערעיאַסלאַװ זאָלן זיך נאָך ציִען און ציִען.
28
מלמדים און לערערס
רב אַהרן כאָדאָראָװער ― אַ מלמד אַ בעל־מגזם. ― אַ גאַנצע סעריע פֿון מלמדים. ―
מאָניש דער מלמד מיטן „בײנדל“. ― די תּלמידים כאַפּן אַ קערטל אין חדר.
די טעג פֿון בין־הזמנים זײַנען נאָך ניט אַװעקגעגאַנגען, די
ימיםטובֿים זײַנען נאָך געװען פֿאָרױס, און נחום ראַבינאָװיטש האָט שױן
געפֿירט אונטערהאַנדלונגען װעגן אַ מלמד פֿאַר די קינדער. מלמדים זײַנען
געװען עטלעכע. ערשטנס, טאַקע דער אױבנדערמאָנטער גרמיזאָ, װאָס
לײענט אַזױ שײן אין דער תּורה. נאָך אים איז געגאַנגען רב אַהרן
כאָדאָראָװער, זײער אַ װױלער מלמד, נאָר אַ מאָדנער בעל־מגזם. ער האָט ליב צו
דערצײלן מעשׂיות פֿאַר זײַנע תּלמידים, משונה־װילדע מעשׂיות פֿון
פֿאַרצײַטן. למשל, אַ מעשׂה פֿון זײַן זײדן, װאָס איז געװען אַ גבֿר און האָט
ניט מורא געהאַט פֿאַר קײנעם. אײנמאָל איז דער זײדע זײַנער געפֿאָרן
װינטער באַנאַכט פֿאַרבײַ אַ װאַלד, זײַנען אַרױסגעלאָפֿן פֿון װאַלד צװעלף
הונגעריקע װעלף ― און דאַװאַי לױפֿן נאָכן שליטן. אַז זײַן זײדע כאַפּט
זיך ניט אַראָפּ, נעמט די װעלף, שטעקט זײ אַרײַן די האַנט אין מױל אַרײַן
און קערט זײ איבער אַלע צװעלף אַף דער לינקער זײַט!
און נאָך אַ מעשׂה פֿון זײַן זײדן, װי אַזױ ער האָט אײנמאָל
אָפּגעראַטעװעט די גאַנצע שטאָט פֿון אַן אומגליק. גױיִם האָבן זיך צונױפֿגעקליבן
|