102 שלום עליכם
― אי־אָ־נו, דאַװנען! ― העלפֿט איר אונטער די באָבע מינדע,
האַלט אַ קרבן־מנחה אין האַנט און מישט אַ בלעטל נאָך אַ בלעטל און
זאָגט מיט כּװנה, טאָר ניט מפֿסיק זײַן.
― נאָכן דאַװנען װעט איר זיך דורכגײן צו דער משפּחה אָפּגעבן
אַלעמען שלום־עליכם, און אין חדר װעט איר שױן אָנהײבן גײן, אם ירצח
השם, נאָך יום־טובֿ.
אַזױ לײגט־צו דער טאַטע װײכער פֿון אַלע. ער גײט אָנגעטאָן אין
עפּעס אַ מאָדנע כאַלאַטל, אַף קעץ אונטערגעשלאָגן, כאָטש ס'איז נאָך
װאַרעם אין דרױסן, און אַן אײַנגעהױקערטער, אַ פֿאַרזאָרגטער, פֿאַרציט
ער זיך מיט אַ שטאַרקן פּאַפּיראָס און זיפֿצט אַזױ טיף, אַז עס רײַסט־
אױס אַ שטיק האַרץ. עפּעס דאַכט זיך אױס, אַז ער איז גאָר קלענער
געװאָרן. עלטער און קלענער... און עס װילט זיך לױפֿן פֿון שטוב אַרױס
װאָס גיכער, לױפֿן אין דרױסן אַרױס, אָנקוקן די שטאָט, זיך באַקענען
מיט דער משפּחה.
26
די גרױסע שטאַט
מע גײט באַקענען זיך מיט דער משפּחה. ― די מומע חנה מיט אירע קינדער. ―
אלי און אַבֿרהמל פֿאַרהערן דעם העלד, װוּ ער האַלט אין תּנ″ך. ― באַם פֿעטער
פּיניע פֿאַרהערט מען אים אין שרײַבן.
אַף װיפֿל די שטאָט האָט באַנאַכט אױסגעװיזן װיסט און פֿינצטער,
אַף אַזױ פֿיל האָט זי אינדערפֿרי געשײַנט און געבלישטשעט און געפֿונען
חן און לײַטזעליקײט אין די אױגן פֿון די װאָראָנקאָװער ייִנגלעך, די
קלײנשטעטלדיקע קינדער, װאָס האָבן געכאַפּט התפּעלות פֿון איטלעכס
ברעקל באַזונדער. זײ האָבן נאָך קײנמאָל אַף זײער לעבן נישט געזען, אַז
גאַסן זאָלן זײַן אַזױ ברײט און לאַנג און האָבן פֿון בײדע זײַטן הילצערנע
„פּעשעכאָדן“ (טראָטואַרן); אַז שטיבער זאָלן זײַן געדעקט מיט בלעך;
אַז פֿענצטער זאָלן זײַן פֿון דרױסן מיט געפֿאַרבטע גרינע, בלױע און רױטע
לאָדן; אַז קלײטן זאָלן זײַן געמױערטע פֿון ציגל און האָבן אײַזערנע טירן.
הײַנט דער מאַרק, די קלױסטערס און, להבֿדיל, די בתּי־מדרשים מיט די
שולן, און אַפֿילו די מענטשן ― אַלע און אַלץ איז אַזױ גרױס און אַזױ
שײן און אַזױ רײן און אַזױ יום־טובֿדיק־פֿרײלעך! נײן, פּיניעלע שימעלעס
האָט ניט מגזם געװען, אַז ער האָט דערצײלט „װוּנדײרים“ פֿון דער דאָזי־
קער גרױסער שטאָט. אַזױ װי אַף רעדלעך האָבן זיך געגליטשט זײערע
|
|
102 sholem aleykhem
― i-o-nu, davnen! ― helft ir unter di bobe minde,
halt a krbn-minkhe in hant un misht a bletl nokh a bletl un
zogt mit kavone, tor nit mafsek zayn.
― nokhn davnen vet ir zikh durkhgeyn tsu der mishpokhe opgebn
alemen shlum-elikhm, un in kheyder vet ir shoyn onheybn geyn, eym irtsH
hashem, nokh yum-tuv.
azoy leygt-tsu der tate veykher fun ale. er geyt ongeton in
epes a modne khalatl, af kets untergeshlogn, khotsh s'iz nokh
varem in droysn, un an ayngehoykerter, a farzorgter, fartsit
er zikh mit a shtarkn papiros un ziftst azoy tif, az es rayst-
oys a shtik harts. epes dakht zikh oys, az er iz gor klener
gevorn. elter un klener... un es vilt zikh loyfn fun shtub aroys
vos gikher, loyfn in droysn aroys, onkukn di shtot, zikh bakenen
mit der mishpokhe.
26
di groyse shtat
me geyt bakenen zikh mit der mishpokhe. ― di mume Khane mit ire kinder. ―
Eili un eyvreml farhern dem held, vu er halt in Wn″kh. ― bam feter
pinye farhert men im in shraybn.
af vifl di shtot hot banakht oysgevizn vist un fintster,
af azoy fil hot zi inderfri geshaynt un geblishtshet un gefunen
kheyn un laytzelikayt in di oygn fun di voronkover yinglekh, di
kleynshtetldike kinder, vos hobn gekhapt hespayles fun itlekhs
brekl bazunder. zey hobn nokh keynmol af zeyer lebn nisht gezen, az
gasn zoln zayn azoy breyt un lang un hobn fun beyde zaytn hiltserne
"peshekhodn'' (trotuarn); az shtiber zoln zayn gedekt mit blekh;
az fentster zoln zayn fun droysn mit gefarbte grine, bloye un royte
lodn; az kleytn zoln zayn gemoyerte fun tsigl un hobn ayzerne tirn.
haynt der mark, di kloysters un, lehavdil, di bWi-medroshem mit di
shuln, un afile di mentshn ― ale un alts iz azoy groys un azoy
sheyn un azoy reyn un azoy yum-tuvdik-freylekh! neyn, pinyele shimeles
hot nit megazem geven, az er hot dertseylt "vundeyrim'' fun der dozi-
ker groyser shtot. azoy vi af redlekh hobn zikh geglitsht zeyere
|
102 שלום עליכם
― אי־אָ־נו, דאַװנען! ― העלפֿט איר אונטער די באָבע מינדע,
האַלט אַ קרבן־מנחה אין האַנט און מישט אַ בלעטל נאָך אַ בלעטל און
זאָגט מיט כּװנה, טאָר ניט מפֿסיק זײַן.
― נאָכן דאַװנען װעט איר זיך דורכגײן צו דער משפּחה אָפּגעבן
אַלעמען שלום־עליכם, און אין חדר װעט איר שױן אָנהײבן גײן, אם ירצח
השם, נאָך יום־טובֿ.
אַזױ לײגט־צו דער טאַטע װײכער פֿון אַלע. ער גײט אָנגעטאָן אין
עפּעס אַ מאָדנע כאַלאַטל, אַף קעץ אונטערגעשלאָגן, כאָטש ס'איז נאָך
װאַרעם אין דרױסן, און אַן אײַנגעהױקערטער, אַ פֿאַרזאָרגטער, פֿאַרציט
ער זיך מיט אַ שטאַרקן פּאַפּיראָס און זיפֿצט אַזױ טיף, אַז עס
רײַסטאױס אַ שטיק האַרץ. עפּעס דאַכט זיך אױס, אַז ער איז גאָר קלענער
געװאָרן. עלטער און קלענער... און עס װילט זיך לױפֿן פֿון שטוב אַרױס
װאָס גיכער, לױפֿן אין דרױסן אַרױס, אָנקוקן די שטאָט, זיך באַקענען
מיט דער משפּחה.
26
די גרױסע שטאַט
מע גײט באַקענען זיך מיט דער משפּחה. ― די מומע חנה מיט אירע קינדער. ―
אלי און אַבֿרהמל פֿאַרהערן דעם העלד, װוּ ער האַלט אין תּנ″ך. ― באַם פֿעטער
פּיניע פֿאַרהערט מען אים אין שרײַבן.
אַף װיפֿל די שטאָט האָט באַנאַכט אױסגעװיזן װיסט און פֿינצטער,
אַף אַזױ פֿיל האָט זי אינדערפֿרי געשײַנט און געבלישטשעט און געפֿונען
חן און לײַטזעליקײט אין די אױגן פֿון די װאָראָנקאָװער ייִנגלעך, די
קלײנשטעטלדיקע קינדער, װאָס האָבן געכאַפּט התפּעלות פֿון איטלעכס
ברעקל באַזונדער. זײ האָבן נאָך קײנמאָל אַף זײער לעבן נישט געזען, אַז
גאַסן זאָלן זײַן אַזױ ברײט און לאַנג און האָבן פֿון בײדע זײַטן הילצערנע
„פּעשעכאָדן“ (טראָטואַרן); אַז שטיבער זאָלן זײַן געדעקט מיט בלעך;
אַז פֿענצטער זאָלן זײַן פֿון דרױסן מיט געפֿאַרבטע גרינע, בלױע און רױטע
לאָדן; אַז קלײטן זאָלן זײַן געמױערטע פֿון ציגל און האָבן אײַזערנע טירן.
הײַנט דער מאַרק, די קלױסטערס און, להבֿדיל, די בתּי־מדרשים מיט די
שולן, און אַפֿילו די מענטשן ― אַלע און אַלץ איז אַזױ גרױס און אַזױ
שײן און אַזױ רײן און אַזױ יום־טובֿדיק־פֿרײלעך! נײן, פּיניעלע שימעלעס
האָט ניט מגזם געװען, אַז ער האָט דערצײלט „װוּנדײרים“ פֿון דער
דאָזיקער גרױסער שטאָט. אַזױ װי אַף רעדלעך האָבן זיך געגליטשט זײערע
|