98 שלום עליכם
ס'האָט געװאָרפֿן. טער־טער־טער־טער! עס האָט אױסגעװיזן, אַז ס'װעט
אײביק אַזױ טורקען, עס װעט גאָר קײנמאָל ניט אױפֿהערן. און עס האָט
זיך אָנגעהױבן װעלן אַראָפּקריכן, און עס האָט זיך אָנגעהױבן בענקען נאָך
דער ערד, בענקען אַהײם, בענקען נאָכן שטעטעלע, נאָך װאָראָנקאָ. און דער
העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע האָט זיך פֿאַרשלאָגן אין אַ װינקעלע
בײַ מאיר־װעלװלען אין בױד, אָפּגעזיפֿצט פֿון דער גרינג און מיט האַרץ
געזעגנט זיך מיט דעם נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל און געשעפּטשעט
שטילערהײט, זײַנע ברידער זאָלן עס ניט הערן:
― זײַ געזונט, װאָראָנקאָ! זײַ געזונט, זײַ געזונט!...
25. אין דער נײַער הײם
פּערעיאַסלאַװ אַ כּרך ― אַ קאַלט באַגעגעניש. ― דאָס זילבער איז פֿאַרזעצט,
פּרנסה געשלאָגן. ― דער טאַטע איז פֿאַרזאָרגט.
נאָך צװײ טעג טרײסלען זיך און העצקען זיך, װאַרפֿן זיך און
קאַטשען זיך, און אָנגעגעסן זיך מיט שטױב, און אָנגעהערט זיך מיט
בעל־עגלה־מעשׂיות, האָבן די יונגע רײַזנדע אױפֿן צװײטן טאָג פֿאַרנאַכט
דערפֿילט, אַז זײ זײַנען שױן אָט־אָט אין דער הײם. נאָך אַ ביסעלע און עס האָבן
זיך אין דער פֿינצטערער נאַכט אָנגעהױבן באַװײַזן קלײנע פֿײַערלעך ―
סימנים פֿון אַ שטאָט. דערנאָך האָבן די רעדער גענומען קלאַפּן איבער
שטײנער, און די בױד האָט געטראַסקעט נאָך ערגער װי פֿריִער. דאָס איז
שױן געװען די אמתע שטאָט, די גרױסע שטאָט פּערעיאַסלאַװ. מיט אַ
רעש און מיט אַ האַרמידער האָט זיך מאיר־װעלװלס בױד צוגעקאַטשעט
צו אַ פֿינצטערן הױף, װוּ ס'איז געהאַנגען איבערן טױער אַ
פֿאַררײכערטע לאַמטערנע מיט אַ בעזעמל פֿון הײ ― אַ סימן אױף אַן אײַנפֿאָר־הױז.
אַז זײערע עלטערנס פּרנסה איז איצט אַן אײַנפֿאָר־הױז ― דאָס איז
פֿאַר די קינדער געװען אַ סורפּריז און אַ באַלײדיקונג. סטײַטש, זײער
טאַטע נחום װעט אױפֿנעמען געסט? זײער מאַמע חיה־אסתּר װעט קאָכן
פֿאַר זײ װאַרעמעס? זײער באָבע מינדע װעט זײ באַדינען? קײן שטאַרקערן
אַראָפּפֿאַל, קײן גרעסערן בזיון האָבן זײ זיך ניט געקאָנט פֿאָרשטעלן.
און דער טרױמער שלום, װאָס האָט שטענדיק געחלומט פֿון בעסערע
צײַטן, װאָס האָט זיך אַרומגעטראָגן מיט זײַן אוצר, האָט דערנאָך אין דער
שטיל געטרױערט, געװײנט אין דער פֿאַרבאָרגעניש און שטאַרק געבענקט
צוריק צום ליבן קלײנעם װאָראָנקאָ. ער האָט ניט פֿאַרשטאַנען, פֿאַרװאָס
|
|
98 sholem aleykhem
s'hot gevorfn. ter-ter-ter-ter! es hot oysgevizn, az s'vet
eybik azoy turken, es vet gor keynmol nit oyfhern. un es hot
zikh ongehoybn veln aropkrikhn, un es hot zikh ongehoybn benken nokh
der erd, benken aheym, benken nokhn shtetele, nokh voronko. un der
held fun der doziker byografye hot zikh farshlogn in a vinkele
bay m#ir-velvlen in boyd, opgeziftst fun der gring un mit harts
gezegnt zikh mit dem nokhamol un nokhamol un gesheptshet
shtilerhayt, zayne brider zoln es nit hern:
― zay gezunt, voronko! zay gezunt, zay gezunt!...
25. in der nayer heym
pereyaslav a Krkh ― a kalt bagegenish. ― dos zilber iz farzetst,
parnose geshlogn. ― der tate iz farzorgt.
nokh tsvey teg treyslen zikh un hetsken zikh, varfn zikh un
katshen zikh, un ongegesn zikh mit shtoyb, un ongehert zikh mit
balegole-meQyuT, hobn di yunge rayznde oyfn tsveytn tog farnakht
derfilt, az zey zaynen shoyn ot-ot in der heym. nokh a bisele un es hobn
zikh in der fintsterer nakht ongehoybn bavayzn kleyne fayerlekh ―
simonem fun a shtot. dernokh hobn di reder genumen klapn iber
shteyner, un di boyd hot getrasket nokh erger vi frier. dos iz
shoyn geven di emese shtot, di groyse shtot pereyaslav. mit a
rash un mit a harmider hot zikh m#ir-velvls boyd tsugekatshet
tsu a fintstern hoyf, vu s'iz gehangen ibern toyer a
farreykherte lamterne mit a bezeml fun hey ― a simen oyf an aynfor-hoyz.
az zeyere elterns parnose iz itst an aynfor-hoyz ― dos iz
far di kinder geven a surpriz un a baleydikung. staytsh, zeyer
tate Nokhem vet oyfnemen gest? zeyer mame Hih-Ester vet kokhn
far zey varemes? zeyer bobe minde vet zey badinen? keyn shtarkern
aropfal, keyn gresern bizoyen hobn zey zikh nit gekont forshteln.
un der troymer sholem, vos hot shtendik gekholemt fun besere
tsaytn, vos hot zikh arumgetrogn mit zayn oytser, hot dernokh in der
shtil getroyert, geveynt in der farborgenish un shtark gebenkt
tsurik tsum libn kleynem voronko. er hot nit farshtanen, farvos
|
98 שלום עליכם
ס'האָט געװאָרפֿן. טער־טער־טער־טער! עס האָט אױסגעװיזן, אַז ס'װעט
אײביק אַזױ טורקען, עס װעט גאָר קײנמאָל ניט אױפֿהערן. און עס האָט
זיך אָנגעהױבן װעלן אַראָפּקריכן, און עס האָט זיך אָנגעהױבן בענקען נאָך
דער ערד, בענקען אַהײם, בענקען נאָכן שטעטעלע, נאָך װאָראָנקאָ. און דער
העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע האָט זיך פֿאַרשלאָגן אין אַ װינקעלע
בײַ מאיר־װעלװלען אין בױד, אָפּגעזיפֿצט פֿון דער גרינג און מיט האַרץ
געזעגנט זיך מיט דעם נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל און געשעפּטשעט
שטילערהײט, זײַנע ברידער זאָלן עס ניט הערן:
― זײַ געזונט, װאָראָנקאָ! זײַ געזונט, זײַ געזונט!...
25. אין דער נײַער הײם
פּערעיאַסלאַװ אַ כּרך ― אַ קאַלט באַגעגעניש. ― דאָס זילבער איז פֿאַרזעצט,
פּרנסה געשלאָגן. ― דער טאַטע איז פֿאַרזאָרגט.
נאָך צװײ טעג טרײסלען זיך און העצקען זיך, װאַרפֿן זיך און
קאַטשען זיך, און אָנגעגעסן זיך מיט שטױב, און אָנגעהערט זיך מיט
בעל־עגלה־מעשׂיות, האָבן די יונגע רײַזנדע אױפֿן צװײטן טאָג פֿאַרנאַכט
דערפֿילט, אַז זײ זײַנען שױן אָט־אָט אין דער הײם. נאָך אַ ביסעלע און עס האָבן
זיך אין דער פֿינצטערער נאַכט אָנגעהױבן באַװײַזן קלײנע פֿײַערלעך ―
סימנים פֿון אַ שטאָט. דערנאָך האָבן די רעדער גענומען קלאַפּן איבער
שטײנער, און די בױד האָט געטראַסקעט נאָך ערגער װי פֿריִער. דאָס איז
שױן געװען די אמתע שטאָט, די גרױסע שטאָט פּערעיאַסלאַװ. מיט אַ
רעש און מיט אַ האַרמידער האָט זיך מאיר־װעלװלס בױד צוגעקאַטשעט
צו אַ פֿינצטערן הױף, װוּ ס'איז געהאַנגען איבערן טױער אַ
פֿאַררײכערטע לאַמטערנע מיט אַ בעזעמל פֿון הײ ― אַ סימן אױף אַן אײַנפֿאָר־הױז.
אַז זײערע עלטערנס פּרנסה איז איצט אַן אײַנפֿאָר־הױז ― דאָס איז
פֿאַר די קינדער געװען אַ סורפּריז און אַ באַלײדיקונג. סטײַטש, זײער
טאַטע נחום װעט אױפֿנעמען געסט? זײער מאַמע חיה־אסתּר װעט קאָכן
פֿאַר זײ װאַרעמעס? זײער באָבע מינדע װעט זײ באַדינען? קײן שטאַרקערן
אַראָפּפֿאַל, קײן גרעסערן בזיון האָבן זײ זיך ניט געקאָנט פֿאָרשטעלן.
און דער טרױמער שלום, װאָס האָט שטענדיק געחלומט פֿון בעסערע
צײַטן, װאָס האָט זיך אַרומגעטראָגן מיט זײַן אוצר, האָט דערנאָך אין דער
שטיל געטרױערט, געװײנט אין דער פֿאַרבאָרגעניש און שטאַרק געבענקט
צוריק צום ליבן קלײנעם װאָראָנקאָ. ער האָט ניט פֿאַרשטאַנען, פֿאַרװאָס
|