פֿונעם יאַריד 51
װײַטער אַלץ טיפֿער און טיפֿער אין אָפּגרונט אַרײַן, און גאָט װײס, װוּהין
חבֿרה װאָלטן מיט אים פֿאַרגאַנגען, װען בערל דער אַלמנהס זאָל ניט גע־
װען האָבן זײַן װיסטן סוף פֿון זיך אַלײן אַף אַזאַ מין אופֿן, װאָס קײנעם
װאָלט דאָס גאָר אין קאָפּ ניט אײַנגעפֿאַלן און װאָס זײַנע חבֿרים פֿון חדר
זײַנען נאָך געװען אַזױ יונג און אומשולדיק, אַז זײ האָבן נאָך רעכט
ניט פֿאַרשטאַנען, װאָס דאָרט האָט זיך אָפּגעטאָן. זײ װײסן נאָר, אַז ס'איז
געװען אַ מעשׂה אײנמאָל אין אַ פֿרײַטיק, האָט מען געכאַפּט דעם בחור
אַף יענער זײַט באָד, װוּ ער האָט אַרױסגעקאַלופּעט אַ שטיקל גלאָז פֿון אַ
טאַפֿליע און אַרײַנגעקוקט מיט אײן אױג אינעװײניק אַרײַן צו די װײַבער,
װי זײ באָדן זיך...
װײ־װײ, װאָס ס'האָט זיך דעמאָלט אָפּגעטאָן אין שטעטל! זײַן
מאַמע, די אַלמנה, האָט געחלשט, און אים האָט מען אָפּגענומען פֿון חדר
און ניט אַרײַנגעלאָזט אין בית־מדרש אַרײַן, און קײן ייִנגל, אַבי נאָר אַ
טאַטנס אַ קינד, האָט ניט געװאַגט מער צו באַגעגענען זיך מיט דעם
„מומר־להכעיס“. אַזױ האָט מען אים נאָכדעם אַ נאָמען געגעבן. און בכדי
צו פֿאַרענטפֿערן, אַפּנים, דעם דאָזיקן נאָמען, האָט זיך בערל דער אַלמנהס
אין אַ צײַט אַרום, זײַן מאַמע די אַלמנה האָט שױן דעמאָלט ניט געלעבט,
אָפּגעשמדט און פֿאַרפֿאַלן געװאָרן.
14
פֿײגעלע־אַשמדאַי
שקצים װערן בעלי־תּשובֿה. ― אַ רוח, ניט קײן מײדל. ― אַ מכשפֿה װאָס קיצלט.
פֿונדעסטװעגן דאַרף מען ניט מײנען, אַז דער יצר־הרע האָט אינגאַנצן
אױסגעפֿירט און אַז דער יצר־טובֿ איז אַלע מאָל געװען הינטערשטעליק.
מע דאַרף נישט פֿאַרגעסן, אַז ס'איז געװען אַ ראָש־חודש אלול אַף דער
װעלט, מיט תּשובֿה־טעג, מיט אַ ראָש־השנה־יום־כּפּור, און גלאַט תּפֿלות,
תּעניתים און סגופֿים, װאָס ערלעכע ייִדן האָבן צוגעטראַכט. ניט קוקנדיק
אַף די קלײנע גנבֿהלעך, אַף די קאָרטן און אַף די אַנדערע ייִנגלשע
עבֿירות, קאָן מען זאָגן גאַנץ זיכערלעך, אַז דער מיטלסטער פֿון די ברידער,
שלום נחום װעװיקס, איז געװען באמת פֿרום, מורא געהאַט פֿאַר גאָט און
געגעבן זיך ניט אײן מאָל דאָס װאָרט, אַז ער װעט עלטער װערן, װעט ער
זיך פֿאַרבעסערן ,און װעט, אם ירצה שם, זײַן גוט און פֿרום, אַזױ װי די
|
|
funem yarid 51
vayter alts tifer un tifer in opgrunt arayn, un got veys, vuhin
khevre voltn mit im fargangen, ven berl der almnhs zol nit ge-
ven hobn zayn vistn suf fun zikh aleyn af aza min oyfn, vos keynem
volt dos gor in kop nit ayngefaln un vos zayne khaveyrem fun kheyder
zaynen nokh geven azoy yung un umshuldik, az zey hobn nokh rekht
nit farshtanen, vos dort hot zikh opgeton. zey veysn nor, az s'iz
geven a mayse eynmol in a fraytik, hot men gekhapt dem bokher
af yener zayt bod, vu er hot aroysgekalupet a shtikl gloz fun a
taflye un arayngekukt mit eyn oyg ineveynik arayn tsu di vayber,
vi zey bodn zikh...
vey-vey, vos s'hot zikh demolt opgeton in shtetl! zayn
mame, di almone, hot gekhalesht, un im hot men opgenumen fun kheyder
un nit arayngelozt in besmedresh arayn, un keyn yingl, abi nor a
tatns a kind, hot nit gevagt mer tsu bagegenen zikh mit dem
"mumr-lhkheys''. azoy hot men im nokhdem a nomen gegebn. un bkhdi
tsu farentfern, apnim, dem dozikn nomen, hot zikh berl der almnhs
in a tsayt arum, zayn mame di almone hot shoyn demolt nit gelebt,
opgeshmdt un farfaln gevorn.
14
feygele-ashmday
shkotsem vern beli-tshuve. ― a ruekh, nit keyn meydl. ― a makhesheyfe vos kitslt.
fundestvegn darf men nit meynen, az der itsr-hre hot ingantsn
oysgefirt un az der yeytser-tuB iz ale mol geven hintershtelik.
me darf nisht fargesn, az s'iz geven a rosh-khoydesh elel af der
velt, mit tshuve-teg, mit a rosheshone-yum-Kpur, un glat WfluT,
taneysem un sgufim, vos erlekhe yidn hobn tsugetrakht. nit kukndik
af di kleyne ganeyvelekh, af di kortn un af di andere yinglshe
aveyres, kon men zogn gants zikherlekh, az der mitlster fun di brider,
sholem Nokhem veviks, iz geven beemes frum, moyre gehat far got un
gegebn zikh nit eyn mol dos vort, az er vet elter vern, vet er
zikh farbesern ,un vet, eym irtsh shem, zayn gut un frum, azoy vi di
|
פֿונעם יאַריד 51
װײַטער אַלץ טיפֿער און טיפֿער אין אָפּגרונט אַרײַן, און גאָט װײס, װוּהין
חבֿרה װאָלטן מיט אים פֿאַרגאַנגען, װען בערל דער אַלמנהס זאָל ניט
געװען האָבן זײַן װיסטן סוף פֿון זיך אַלײן אַף אַזאַ מין אופֿן, װאָס קײנעם
װאָלט דאָס גאָר אין קאָפּ ניט אײַנגעפֿאַלן און װאָס זײַנע חבֿרים פֿון חדר
זײַנען נאָך געװען אַזױ יונג און אומשולדיק, אַז זײ האָבן נאָך רעכט
ניט פֿאַרשטאַנען, װאָס דאָרט האָט זיך אָפּגעטאָן. זײ װײסן נאָר, אַז ס'איז
געװען אַ מעשׂה אײנמאָל אין אַ פֿרײַטיק, האָט מען געכאַפּט דעם בחור
אַף יענער זײַט באָד, װוּ ער האָט אַרױסגעקאַלופּעט אַ שטיקל גלאָז פֿון אַ
טאַפֿליע און אַרײַנגעקוקט מיט אײן אױג אינעװײניק אַרײַן צו די װײַבער,
װי זײ באָדן זיך...
װײ־װײ, װאָס ס'האָט זיך דעמאָלט אָפּגעטאָן אין שטעטל! זײַן
מאַמע, די אַלמנה, האָט געחלשט, און אים האָט מען אָפּגענומען פֿון חדר
און ניט אַרײַנגעלאָזט אין בית־מדרש אַרײַן, און קײן ייִנגל, אַבי נאָר אַ
טאַטנס אַ קינד, האָט ניט געװאַגט מער צו באַגעגענען זיך מיט דעם
„מומר־להכעיס“. אַזױ האָט מען אים נאָכדעם אַ נאָמען געגעבן. און בכדי
צו פֿאַרענטפֿערן, אַפּנים, דעם דאָזיקן נאָמען, האָט זיך בערל דער אַלמנהס
אין אַ צײַט אַרום, זײַן מאַמע די אַלמנה האָט שױן דעמאָלט ניט געלעבט,
אָפּגעשמדט און פֿאַרפֿאַלן געװאָרן.
14
פֿײגעלע־אַשמדאַי
שקצים װערן בעלי־תּשובֿה. ― אַ רוח, ניט קײן מײדל. ― אַ מכשפֿה װאָס קיצלט.
פֿונדעסטװעגן דאַרף מען ניט מײנען, אַז דער יצר־הרע האָט אינגאַנצן
אױסגעפֿירט און אַז דער יצר־טובֿ איז אַלע מאָל געװען הינטערשטעליק.
מע דאַרף נישט פֿאַרגעסן, אַז ס'איז געװען אַ ראָש־חודש אלול אַף דער
װעלט, מיט תּשובֿה־טעג, מיט אַ ראָש־השנה־יום־כּפּור, און גלאַט תּפֿלות,
תּעניתים און סגופֿים, װאָס ערלעכע ייִדן האָבן צוגעטראַכט. ניט קוקנדיק
אַף די קלײנע גנבֿהלעך, אַף די קאָרטן און אַף די אַנדערע ייִנגלשע
עבֿירות, קאָן מען זאָגן גאַנץ זיכערלעך, אַז דער מיטלסטער פֿון די ברידער,
שלום נחום װעװיקס, איז געװען באמת פֿרום, מורא געהאַט פֿאַר גאָט און
געגעבן זיך ניט אײן מאָל דאָס װאָרט, אַז ער װעט עלטער װערן, װעט ער
זיך פֿאַרבעסערן ,און װעט, אם ירצה שם, זײַן גוט און פֿרום, אַזױ װי די
|