11
סירקאָס טראַגעדיע
אַ מיאוסער בלבול ― דאָס אומקומעניש פֿון אַן אומשולדיקן הונט ―
הײסע טרערן.
עס װעט נישט זײַן קײן גוזמא, װען איך װעל זאָגן, אַז סירקאָ איז גע־
װען אַ הונט אַ חכם, װאָס האָט פֿאַרשטאַנען, װער עס האָט אים מער
ליב פֿון אַלעמען, און דעריבער איז קײן חידוש ניט, װאָס מער װי צו
אַלע קינדער האָט זיך סירקאָ דער הונט צוגעבונדן צום פֿאַרפֿאַסער פֿון
די דאָזיקע כּתבֿים, געשלאָסן מיט אים חבֿרשאַפֿט אָן װערטער און ליב
געהאַט, געװען נאָך אים טאַקע באמת די כּפּרה, און טאַקע באמת גרײט
געװען זיך מפֿקיר זײַן פֿאַר זײַן חבֿר און פֿאַר זײַן האַר. אַ שטומע צונג
― נישט געװען בכּוח דאָס אַרױסצובאַװײַזן, איבערגעבן מיט װערטער,
האָט ער עס אַרױסבאַװיזן, װי אַ הונט, מיט זײַן שפּרינגען און מיט זײַן
קװיטשען און מיט זײַן װאַרפֿן זיך פֿאַר אים אין דער ערד אַרײַן אַף זײַן
הינטישן שטײגער. ס'איז גענוג געװען אײן װאָרט, אַז זײַן חבֿר און זײַן
האַר זאָל אים אַ זאָג טאָן: „נאַ מיעסטאָ“!.― זאָל סירקאָ אַװעק, װי אַ
סטאַטיק, און ליגן, װי אַ קעצעלע, שטיל, און נאָר מיט אײן אױגל לאָקערן,
אַכטונג געבן װאָס זײַן האַר טוט.
צװישן דעם „האַר“ און זײַן „קנעכט“ סירקאָ איז געװען אַ שטילע
ליבע, און דער האַר האָט בשום אופֿן נישט געקאָנט פֿאָרשטעלן זיך, װאָס
װעט זײַן, אַז סירקאָ װעט ניט זײַן. װאָס הײסט, ער װעט ניט זײַן? װי
איז דאָס מעגלעך? סירקאָ איז דען אַ מענטש, װאָס זאָל אַװעקפֿאָרן און
פֿאַרגעסן דעם זײַ־געזונט?... װיפֿל מאָל האָבן גױים געפּרוּװט פֿאַרנאַרן
סירקאָן צו זיך אין דאָרף אַרײַן, ― איז ער דען נישט געקומען צו לױפֿן
אַף מאָרגן אַ פֿאַרסאָפּעטער מיט אַן אַרױסגעשטעלטער צונג און געװאָרפֿן
זיך און געקאַטשעט זיך און געשפּרונגען צו זײַן האַר אַפֿן האַלדז און
געקװיטשעט און געלעקט אים דעם קאָלנער, און מע װאָלט געמעגט
שװערן, אַז טרערן זײַנען אים געשטאַנען אין די אױגן!
און דאָך... און דאָך איז געקומען דער טאָג, יענער פֿינצטערער װיס־
טער טאָג, װאָס דער גוטער געטרײַער סירקאָ איז אַװעק, אַװעק אַף
תּמיד, אַף אײביק, און אַזױ אומגעריכט אַװעק, אַזױ מיאוס פֿאַרדראָסיק,
אַזױ מוראדיק־טראַגיש!
זומער האָט זיך געטראָפֿן די דאָזיקע טרױעריקע געשיכטע, אום
סאַמע תּמוז. דאָס איז געװען אַ זומער פֿון שרעקלעכע היצן, אָן אַ טראָפּן
|
|
11
sirkos tragedye
a mi#user blbul ― dos umkumenish fun an umshuldikn hunt ―
heyse trern.
es vet nisht zayn keyn guzme, ven ikh vel zogn, az sirko iz ge-
ven a hunt a khokhem, vos hot farshtanen, ver es hot im mer
lib fun alemen, un deriber iz keyn khidesh nit, vos mer vi tsu
ale kinder hot zikh sirko der hunt tsugebundn tsum farfaser fun
di dozike ksovem, geshlosn mit im khavershaft on verter un lib
gehat, geven nokh im take beemes di kapore, un take beemes greyt
geven zikh mafker zayn far zayn khaver un far zayn har. a shtume tsung
― nisht geven bekoyekh dos aroystsubavayzn, ibergebn mit verter,
hot er es aroysbavizn, vi a hunt, mit zayn shpringen un mit zayn
kvitshen un mit zayn varfn zikh far im in der erd arayn af zayn
hintishn shteyger. s'iz genug geven eyn vort, az zayn khaver un zayn
har zol im a zog ton: "na myesto''!.― zol sirko avek, vi a
statik, un lign, vi a ketsele, shtil, un nor mit eyn oygl lokern,
akhtung gebn vos zayn har tut.
tsvishn dem "har'' un zayn "knekht'' sirko iz geven a shtile
libe, un der har hot beshum oyfn nisht gekont forshteln zikh, vos
vet zayn, az sirko vet nit zayn. vos heyst, er vet nit zayn? vi
iz dos meglekh? sirko iz den a mentsh, vos zol avekforn un
fargesn dem zay-gezunt?... vifl mol hobn goyem gepruvt farnarn
sirkon tsu zikh in dorf arayn, ― iz er den nisht gekumen tsu loyfn
af morgn a farsopeter mit an aroysgeshtelter tsung un gevorfn
zikh un gekatshet zikh un geshprungen tsu zayn har afn haldz un
gekvitshet un gelekt im dem kolner, un me volt gemegt
shvern, az trern zaynen im geshtanen in di oygn!
un dokh... un dokh iz gekumen der tog, yener fintsterer vis-
ter tog, vos der guter getrayer sirko iz avek, avek af
tomed, af eybik, un azoy umgerikht avek, azoy mies fardrosik,
azoy mur#dik-tragish!
zumer hot zikh getrofn di dozike troyerike geshikhte, um
same tamez. dos iz geven a zumer fun shreklekhe hitsn, on a tropn
|
11
סירקאָס טראַגעדיע
אַ מיאוסער בלבול ― דאָס אומקומעניש פֿון אַן אומשולדיקן הונט ―
הײסע טרערן.
עס װעט נישט זײַן קײן גוזמא, װען איך װעל זאָגן, אַז סירקאָ איז
געװען אַ הונט אַ חכם, װאָס האָט פֿאַרשטאַנען, װער עס האָט אים מער
ליב פֿון אַלעמען, און דעריבער איז קײן חידוש ניט, װאָס מער װי צו
אַלע קינדער האָט זיך סירקאָ דער הונט צוגעבונדן צום פֿאַרפֿאַסער פֿון
די דאָזיקע כּתבֿים, געשלאָסן מיט אים חבֿרשאַפֿט אָן װערטער און ליב
געהאַט, געװען נאָך אים טאַקע באמת די כּפּרה, און טאַקע באמת גרײט
געװען זיך מפֿקיר זײַן פֿאַר זײַן חבֿר און פֿאַר זײַן האַר. אַ שטומע צונג
― נישט געװען בכּוח דאָס אַרױסצובאַװײַזן, איבערגעבן מיט װערטער,
האָט ער עס אַרױסבאַװיזן, װי אַ הונט, מיט זײַן שפּרינגען און מיט זײַן
קװיטשען און מיט זײַן װאַרפֿן זיך פֿאַר אים אין דער ערד אַרײַן אַף זײַן
הינטישן שטײגער. ס'איז גענוג געװען אײן װאָרט, אַז זײַן חבֿר און זײַן
האַר זאָל אים אַ זאָג טאָן: „נאַ מיעסטאָ“!.― זאָל סירקאָ אַװעק, װי אַ
סטאַטיק, און ליגן, װי אַ קעצעלע, שטיל, און נאָר מיט אײן אױגל לאָקערן,
אַכטונג געבן װאָס זײַן האַר טוט.
צװישן דעם „האַר“ און זײַן „קנעכט“ סירקאָ איז געװען אַ שטילע
ליבע, און דער האַר האָט בשום אופֿן נישט געקאָנט פֿאָרשטעלן זיך, װאָס
װעט זײַן, אַז סירקאָ װעט ניט זײַן. װאָס הײסט, ער װעט ניט זײַן? װי
איז דאָס מעגלעך? סירקאָ איז דען אַ מענטש, װאָס זאָל אַװעקפֿאָרן און
פֿאַרגעסן דעם זײַ־געזונט?... װיפֿל מאָל האָבן גױים געפּרוּװט פֿאַרנאַרן
סירקאָן צו זיך אין דאָרף אַרײַן, ― איז ער דען נישט געקומען צו לױפֿן
אַף מאָרגן אַ פֿאַרסאָפּעטער מיט אַן אַרױסגעשטעלטער צונג און געװאָרפֿן
זיך און געקאַטשעט זיך און געשפּרונגען צו זײַן האַר אַפֿן האַלדז און
געקװיטשעט און געלעקט אים דעם קאָלנער, און מע װאָלט געמעגט
שװערן, אַז טרערן זײַנען אים געשטאַנען אין די אױגן!
און דאָך... און דאָך איז געקומען דער טאָג, יענער פֿינצטערער
װיסטער טאָג, װאָס דער גוטער געטרײַער סירקאָ איז אַװעק, אַװעק אַף
תּמיד, אַף אײביק, און אַזױ אומגעריכט אַװעק, אַזױ מיאוס פֿאַרדראָסיק,
אַזױ מוראדיק־טראַגיש!
זומער האָט זיך געטראָפֿן די דאָזיקע טרױעריקע געשיכטע, אום
סאַמע תּמוז. דאָס איז געװען אַ זומער פֿון שרעקלעכע היצן, אָן אַ טראָפּן
|