34 שלום עליכם
זיך װי רײנער בױמל און ציט זיך װי גוטער האָניק? װוּ איז ער, און װאָס
איז ער, למשל, אַצינד ― אַ מגיד? אַ רבֿ? אַ מלמד? אַ סוחר? אַ קרעמער?
אַ מעקלער? אָדער גאָר אַן אָרעמאַן, אַן עני ואבֿיון? אָדער אפֿשר גאָט
עס אים פֿאַרטראָגן אינעם גאָלדענעם לאַנד, אין אַמעריקע, און ער
„מאַכט אַ לעבן?“... אָדער אפֿשר ליגט ער שױן דאָרטן, װוּ מיר װעלן
אַלע ליגן איבער הונדערט יאָר און די װערעם װעלן פֿון אונדז הנאה
האָבן?...
װ ע ר ע ס װ ײ ס ע פּ ע ס , װ ע ר ע ס ה אָ ט ג ע ־
ח ע ר ט פֿ ו ן א י ם , ― ז אָ ל ז י ך אָ פּ ר ו פֿ ן.
8
מאיר מעדװעדעװקער
אַ נײַער חבֿר, װאָס קאָן זינגען. ― חדר־ייִנגלעך קונדסים מאַכן טעאַטער־שפּיל.―
פֿון באָרװעסן יונג אַ קונדס װאַקסט־אױס אַ באַרימטער אַרטיסט.
לאַנג זאָרגן זיך און באַקלאָגן דעם פֿאַרלױרענעם שמואליקן האָט זײַן
געטרײַער חבֿר נישט באַדאַרפֿט. גאָט האָט אים ממלא געװען און גיך צו־
געשיקט אַ נײַעם חבֿר.
אַזױ איז דאָס געװען: װיבאַלד דער אַלטער רבֿ איז געשטאָרבן, איז
דאָך דאָס שטעטל געבליבן אָן אַ רבֿ, על־כּן האָט נחום װעװיקס אַװעקגע־
װאָרפֿן אַלע געשעפֿטן און איז אַװעקגעפֿאָרן אין אַ צװײטן שטעטל, קײן
ראַקיטנע, װוּ עס האָט זיך געלאָזט הערן איבער דער װעלט אַ רבֿ, אַ שם־
דבֿר, מיטן נאָמען ח ײ ם מ ע ד װ ע ד ע װ ק ע ר. אָט דעם רבֿ
האָט דאָס נחום װעװיקס אַראָפּגעבראַכט קײן װאָראָנקאָ, און דאָס שטעטל
האָט זיך מיט אים ממש משׂמח געװען, װאָרעם חוץ װאָס ער איז געװען
אַ גרױסער למדן און אַ ירא־שמים און אַ יודע־נגן, איז ער נאָך געװען
דערצו אַ גרױסער אָרעמאַן אױך, האָט ער שױן אין אײנװעגס צוגע־
קנעלט מיט די בעל־הבתּישע קינדער (פֿון דער עלטערער כּתּה).
פֿונדעסטװעגן האָט מען חלילה דעם מלמד רבֿ זרחלען אינגאַנצן
נישט אָפּגעזאָגט. װי נעמט מען דאָס און מע קױלעט אָפּ אַ ייִדן גלאַט
אַזױ פֿון פּרנסה? איז רב זרחל פֿאַרבליבן מלמד אַף תּנ″ך און אַף
שרײַבן (ייִדיש און רוסיש, און דײַטש, און פֿראַנצײזיש, און לאַטײַן,
װעלכע נישט די קינדער, נישט דער רבי האָבן פֿאַרשטאַנען מיט װאָס מע
עסט דאָס), און גמרא האָט מען געלערנט באַם נײַעם רבֿ, און כאָטש
|
|
34 sholem aleykhem
zikh vi reyner boyml un tsit zikh vi guter honik? vu iz er, un vos
iz er, lemoshl, atsind ― a maged? a rov? a melamed? a soykher? a kremer?
a mekler? oder gor an oreman, an oni uevyen? oder efsher got
es im fartrogn inem goldenem land, in amerike, un er
"makht a lebn?''... oder efsher ligt er shoyn dortn, vu mir veln
ale lign iber hundert yor un di verem veln fun undz hanoe
hobn?...
ver es veys epes , ver es hot ge -
Hert fun im , ― zol zikh opruf n.
8
Meyer medvedevker
a nayer khaver, vos kon zingen. ― kheyder-yinglekh kundeysem makhn teater-shpil.―
fun borvesn yung a kundes vakst-oys a barimter artist.
lang zorgn zikh un baklogn dem farloyrenem shmu#likn hot zayn
getrayer khaver nisht badarft. got hot im memale geven un gikh tsu-
geshikt a nayem khaver.
azoy iz dos geven: vibald der alter rov iz geshtorbn, iz
dokh dos shtetl geblibn on a rov, el-Kn hot Nokhem veviks avekge-
vorfn ale gesheftn un iz avekgeforn in a tsveytn shtetl, keyn
rakitne, vu es hot zikh gelozt hern iber der velt a rov, a shm-
dvar, mitn nomen khayem medvedevke r. ot dem rov
hot dos Nokhem veviks aropgebrakht keyn voronko, un dos shtetl
hot zikh mit im mamesh mesameyekh geven, vorem khuts vos er iz geven
a groyser lamdn un a yoreshomayem un a yude-ngn, iz er nokh geven
dertsu a groyser oreman oykh, hot er shoyn in eynvegs tsuge-
knelt mit di baal-hbWishe kinder (fun der elterer KWh).
fundestvegn hot men kholile dem melamed rov zRokhlen ingantsn
nisht opgezogt. vi nemt men dos un me koylet op a yidn glat
azoy fun parnose? iz reb Zerekhl farblibn melamed af Wn″kh un af
shraybn (yidish un rusish, un daytsh, un frantseyzish, un latayn,
velkhe nisht di kinder, nisht der rebi hobn farshtanen mit vos me
est dos), un gemore hot men gelernt bam nayem rov, un khotsh
|
34 שלום עליכם
זיך װי רײנער בױמל און ציט זיך װי גוטער האָניק? װוּ איז ער, און װאָס
איז ער, למשל, אַצינד ― אַ מגיד? אַ רבֿ? אַ מלמד? אַ סוחר? אַ קרעמער?
אַ מעקלער? אָדער גאָר אַן אָרעמאַן, אַן עני ואבֿיון? אָדער אפֿשר גאָט
עס אים פֿאַרטראָגן אינעם גאָלדענעם לאַנד, אין אַמעריקע, און ער
„מאַכט אַ לעבן?“... אָדער אפֿשר ליגט ער שױן דאָרטן, װוּ מיר װעלן
אַלע ליגן איבער הונדערט יאָר און די װערעם װעלן פֿון אונדז הנאה
האָבן?...
װ ע ר ע ס װ ײ ס ע פּ ע ס , װ ע ר ע ס ה אָ ט ג ע ־
ח ע ר ט פֿ ו ן א י ם , ― ז אָ ל ז י ך אָ פּ ר ו פֿ ן.
8
מאיר מעדװעדעװקער
אַ נײַער חבֿר, װאָס קאָן זינגען. ― חדר־ייִנגלעך קונדסים מאַכן טעאַטער־שפּיל.―
פֿון באָרװעסן יונג אַ קונדס װאַקסט־אױס אַ באַרימטער אַרטיסט.
לאַנג זאָרגן זיך און באַקלאָגן דעם פֿאַרלױרענעם שמואליקן האָט זײַן
געטרײַער חבֿר נישט באַדאַרפֿט. גאָט האָט אים ממלא געװען און גיך
צוגעשיקט אַ נײַעם חבֿר.
אַזױ איז דאָס געװען: װיבאַלד דער אַלטער רבֿ איז געשטאָרבן, איז
דאָך דאָס שטעטל געבליבן אָן אַ רבֿ, על־כּן האָט נחום װעװיקס
אַװעקגעװאָרפֿן אַלע געשעפֿטן און איז אַװעקגעפֿאָרן אין אַ צװײטן שטעטל, קײן
ראַקיטנע, װוּ עס האָט זיך געלאָזט הערן איבער דער װעלט אַ רבֿ, אַ
שםדבֿר, מיטן נאָמען ח ײ ם מ ע ד װ ע ד ע װ ק ע ר. אָט דעם רבֿ
האָט דאָס נחום װעװיקס אַראָפּגעבראַכט קײן װאָראָנקאָ, און דאָס שטעטל
האָט זיך מיט אים ממש משׂמח געװען, װאָרעם חוץ װאָס ער איז געװען
אַ גרױסער למדן און אַ ירא־שמים און אַ יודע־נגן, איז ער נאָך געװען
דערצו אַ גרױסער אָרעמאַן אױך, האָט ער שױן אין אײנװעגס
צוגעקנעלט מיט די בעל־הבתּישע קינדער (פֿון דער עלטערער כּתּה).
פֿונדעסטװעגן האָט מען חלילה דעם מלמד רבֿ זרחלען אינגאַנצן
נישט אָפּגעזאָגט. װי נעמט מען דאָס און מע קױלעט אָפּ אַ ייִדן גלאַט
אַזױ פֿון פּרנסה? איז רב זרחל פֿאַרבליבן מלמד אַף תּנ″ך און אַף
שרײַבן (ייִדיש און רוסיש, און דײַטש, און פֿראַנצײזיש, און לאַטײַן,
װעלכע נישט די קינדער, נישט דער רבי האָבן פֿאַרשטאַנען מיט װאָס מע
עסט דאָס), און גמרא האָט מען געלערנט באַם נײַעם רבֿ, און כאָטש
|