פֿונעם יריד 25
און אַלע דרײַצן גערטנער פֿון סאַמע זאַפֿרען, און גאָלד מיט זילבער, מיט
דימענטן, מיט בריליאַנטן ― כּחול־הים, אַזױ פֿיל, אַז סע גלוסט זיך אַזש
ניט!...
― פֿאַרװאָס זשע ביסטו תּמיד הונגעריק? און פֿאַרװאָס האָט ער ניט
אױף שבת?
― אַזױ, װאָרעם ער װיל ניט. ער װיל בעסער אָפּקומען אױף דער װעלט,
תּשובֿה־טאָן. ער איז אַ בעל־תּשובֿה. ער זאָל װעלן, װאָלט ער געװען רײַך,
װי קורח; טױזנט רױטשילדס װאָלט ער פֿאַרשטעקט אין גאַרטל. װאָרעם ער
װײס, װי אַזױ מע װערט רײַך. פֿאַר אים איז אַנטפּלעקט אַלצדינג. ער װײס
אַפֿילו דעם אָרט, װוּ דער אוצר ליגט באַהאַלטן?
― װוּ ליגט דער אוצר באַהאַלטן?
― חכם! פֿון װאַנען זאָל איך װיסן? װען איך זאָל װיסן, װוּ דער אוצר
ליגט, װאָלט איך דיר שױן לאַנג געזאָגט. איך װאָלט אין מיטן בײַנאַכט
געקומען צו דיר און װאָלט דיך אױפֿגעװעקט פֿון שלאָף: „קום, שלום, צום
אוצר, װעלן מיר צונױפֿזשעברעװען דאָס גאָלד פֿולע זשמעניעס און
אָנשטופּן פֿולע קעשענעס!“
און האָט שמואליק אָנגעהױבן צו רײדן װעגן אוצר, אַזױ האָבן די
פֿאַרחלומטע אױגן בײַ אים זיך אָנגעצונדן, די רױטע בעקלעך צעפֿלאַמט, און
אַלײן האָט ער זיך אַזױ צעהיצט און צעברענט און צעפֿלאַקערט, אַז ער האָט
אױך דעם חבֿר זײַנעם אָנגעװאַרעמט, צעהיצט, צעברענט און צעפֿלאַקערט.
שמואליק האָט גערעדט, און זײַן חבֿר, שלום־נחום װעװיקס, האָט אים
געקוקט אין מױל אַרײַן און מיט דאָרשט געשלונגען יעדער װאָרט.
5. אוצרות
װאָס איז אַן אוצר? ― אַ לעגענדע פֿון כמעלניצקיס צײַטן ― װוּנדער־שטײנער.
אַז ס'איז פֿאַראַן אַן אוצר דאָ בײַ אונדז אין אונדזער שטעטל ―
אין דעם איז דאָך קײן ספֿק ניט.
פֿון װאַנען האָט זיך גענומען צו אונדז אַן אוצר? פֿון כמעלניצקין.
כמעלניצקי האָט אים דאָ באַגראָבן נאָך פֿאַרצײַטן. טױזנטער יאָרן האָבן
מענטשן געזאַמלט אוצרות מיט אוצרות, ביז ס'איז געקומען כמעלניצקי
און האָט עס באַשטאַט.
― װער איז געװען כמעלניצקי?
|
|
funem yarid 25
un ale draytsn gertner fun same zafren, un gold mit zilber, mit
dimentn, mit brilyantn ― Kkhol-him, azoy fil, az se glust zikh azh
nit!...
― farvos zhe bistu tomed hungerik? un farvos hot er nit
oyf shabes?
― azoy, vorem er vil nit. er vil beser opkumen oyf der velt,
tshuve-ton. er iz a bel-tshuve. er zol veln, volt er geven raykh,
vi kurH; toyznt roytshilds volt er farshtekt in gartl. vorem er
veys, vi azoy me vert raykh. far im iz antplekt altsding. er veys
afile dem ort, vu der oytser ligt bahaltn?
― vu ligt der oytser bahaltn?
― khokhem! fun vanen zol ikh visn? ven ikh zol visn, vu der oytser
ligt, volt ikh dir shoyn lang gezogt. ikh volt in mitn baynakht
gekumen tsu dir un volt dikh oyfgevekt fun shlof: "kum, sholem, tsum
oytser, veln mir tsunoyfzhebreven dos gold fule zhmenyes un
onshtupn fule keshenes!''
un hot shmu#lik ongehoybn tsu reydn vegn oytser, azoy hobn di
farkholemte oygn bay im zikh ongetsundn, di royte beklekh tseflamt, un
aleyn hot er zikh azoy tsehitst un tsebrent un tseflakert, az er hot
oykh dem khaver zaynem ongevaremt, tsehitst, tsebrent un tseflakert.
shmu#lik hot geredt, un zayn khaver, shlum-Nokhem veviks, hot im
gekukt in moyl arayn un mit dorsht geshlungen yeder vort.
5. oytsres
vos iz an oytser? ― a legende fun khmelnitskis tsaytn ― vunder-shteyner.
az s'iz faran an oytser do bay undz in undzer shtetl ―
in dem iz dokh keyn sofek nit.
fun vanen hot zikh genumen tsu undz an oytser? fun khmelnitskin.
khmelnitski hot im do bagrobn nokh fartsaytn. toyznter yorn hobn
mentshn gezamlt oytsres mit oytsres, biz s'iz gekumen khmelnitski
un hot es bashtat.
― ver iz geven khmelnitski?
|
פֿונעם יריד 25
און אַלע דרײַצן גערטנער פֿון סאַמע זאַפֿרען, און גאָלד מיט זילבער, מיט
דימענטן, מיט בריליאַנטן ― כּחול־הים, אַזױ פֿיל, אַז סע גלוסט זיך אַזש
ניט!...
― פֿאַרװאָס זשע ביסטו תּמיד הונגעריק? און פֿאַרװאָס האָט ער ניט
אױף שבת?
― אַזױ, װאָרעם ער װיל ניט. ער װיל בעסער אָפּקומען אױף דער װעלט,
תּשובֿה־טאָן. ער איז אַ בעל־תּשובֿה. ער זאָל װעלן, װאָלט ער געװען רײַך,
װי קורח; טױזנט רױטשילדס װאָלט ער פֿאַרשטעקט אין גאַרטל. װאָרעם ער
װײס, װי אַזױ מע װערט רײַך. פֿאַר אים איז אַנטפּלעקט אַלצדינג. ער װײס
אַפֿילו דעם אָרט, װוּ דער אוצר ליגט באַהאַלטן?
― װוּ ליגט דער אוצר באַהאַלטן?
― חכם! פֿון װאַנען זאָל איך װיסן? װען איך זאָל װיסן, װוּ דער אוצר
ליגט, װאָלט איך דיר שױן לאַנג געזאָגט. איך װאָלט אין מיטן בײַנאַכט
געקומען צו דיר און װאָלט דיך אױפֿגעװעקט פֿון שלאָף: „קום, שלום, צום
אוצר, װעלן מיר צונױפֿזשעברעװען דאָס גאָלד פֿולע זשמעניעס און
אָנשטופּן פֿולע קעשענעס!“
און האָט שמואליק אָנגעהױבן צו רײדן װעגן אוצר, אַזױ האָבן די
פֿאַרחלומטע אױגן בײַ אים זיך אָנגעצונדן, די רױטע בעקלעך צעפֿלאַמט, און
אַלײן האָט ער זיך אַזױ צעהיצט און צעברענט און צעפֿלאַקערט, אַז ער האָט
אױך דעם חבֿר זײַנעם אָנגעװאַרעמט, צעהיצט, צעברענט און צעפֿלאַקערט.
שמואליק האָט גערעדט, און זײַן חבֿר, שלום־נחום װעװיקס, האָט אים
געקוקט אין מױל אַרײַן און מיט דאָרשט געשלונגען יעדער װאָרט.
5. אוצרות
װאָס איז אַן אוצר? ― אַ לעגענדע פֿון כמעלניצקיס צײַטן ― װוּנדער־שטײנער.
אַז ס'איז פֿאַראַן אַן אוצר דאָ בײַ אונדז אין אונדזער שטעטל ―
אין דעם איז דאָך קײן ספֿק ניט.
פֿון װאַנען האָט זיך גענומען צו אונדז אַן אוצר? פֿון כמעלניצקין.
כמעלניצקי האָט אים דאָ באַגראָבן נאָך פֿאַרצײַטן. טױזנטער יאָרן האָבן
מענטשן געזאַמלט אוצרות מיט אוצרות, ביז ס'איז געקומען כמעלניצקי
און האָט עס באַשטאַט.
― װער איז געװען כמעלניצקי?
|