פֿונעם יריד 17
זײַטיקער פּאַרשױן, אַ װילד־פֿרעמדער, נאָר אַזעלכער, װאָס איז געװען מיט
אים אומעטום, אַזעלכער, װאָס איז דורכגעגאַנגען מיט אים אַלע
שיבֿעה־מדורי־גיהנום. און דערצײלן װעל איך עס אײַך ביסלעכװײַז, שטיקלעכװײַז,
אײַנגעטײלט אין באַזונדערע מעשׂיות, אָדער עפּיזאָדן, אײן עפּיזאָד נאָך דעם
אַנדערן. און דער װאָס גיט כּוח דעם מענטשן, ער זאָל געדענקען אַלצדינג,
װאָס מיט אים האָט פּאַסירט אין זײַן לעבן, זאָל מיר בײַשטײן, אַז איך
זאָל נישט דורכלאָזן חלילה קײן זאַך, װאָס מיר האָט געטראָפֿן און װאָס קאָן
האָבן אַן אינטערעס, און קײן פּאַרשױן, װאָס איך האָב װען באַגעגנט אױף
דעם גרױסן יריד, װאָס איך האָב דורכגעמאַכט אין די פֿופֿציק יאָר פֿון
מײַן לעבן.
2. די שטאָט
דאָס קלײנע שטעטעלע װאָראָנקאָ ― אַ מין כּתרילעװקע. ― אַ לעגענדע פֿון מאַזעפּעס צײַטן.
― אַן אַלטע קלױז, אַן אַלטער בית־עולם, צװײ ירידים.
אױפֿגעצױגן געװאָרן און געװאַקסן איז דער העלד פֿון דעם דאָזיקן
ביאָגראַפֿישן ראָמאַן אין סאַמע כּתרילעװקע , װאָס איז שױן
אַ ביסל באַקאַנט אױף דער װעלט. געפֿינען געפֿינט זיך עס, אױב איר זײַט
נײַגעריק צו װיסן, אין מאַלאָראָסיע, אין פּאָלטאַװער גובערניע, ניט װײַט
פֿון דער אַלטער היסטאָרישער שטאָט פּערעיאַסלאַװ, און הײסן הײסט עס
ניט כּתרילעװקע, נאָר װאָראָנקאָ. פֿאַרשרײַבט דאָס אײַך.
אײגנטלעך, װאָלט איך באַדאַרפֿט אָנרופֿן דעם נאָמען פֿון דער שטאָט,
װוּ ער איז געבױרן, און דעם דאַטום, װי עס פֿירן זיך אַלע ביאָגראַפֿישע
שרײַבער. בין איך מיך אָבער מודה, אַז דאָס אינטערעסירט מיך ניט. מיך
אינטערעסירט דװקא אָט דאָס קלײנע כּתרילעװקע, אָדער װאָראָנקאָ, װײַל
קײן אַנדער שטאָט אױף דער װעלט האָט זיך אים אַזױ ניט אײַנגעגעסן אין
זכּרון, װי אָט דאָס געבענטשטע כּתרילעװקע־װאָראָנקאָ, און קײן אַנדער
שטאָט אױף דער װעלט האָט נישט געהאַט אַזױ פֿיל חן אין זײַנע אױגן,
אַזױ אַז ער קאָן עס נישט פֿאַרגעסן און װעט עס נישט פֿאַרגעסן אײביק און
אײביק.
און באמת גערעדט, װעלכע שטאָט אױף דער גרױסער װעלט, עס מעג
זײַן אַדעס, אָדער פּאַריז, אָדער לאָנדאָן, אָדער אַפֿילו ניו־יאָרק, קאָן זיך
באַרימען מיט אַזאַ גרױסן ברײטן מאַרק און מיט אַזױ פֿיל ייִדישע קלײטן
און קלײטלעך, טישן, טישלעך און שטעלכלעך, מיט גאַנצע בערג פֿרישע
|
|
funem yarid 17
zaytiker parshoyn, a vild-fremder, nor azelkher, vos iz geven mit
im umetum, azelkher, vos iz durkhgegangen mit im ale
shiBeh-mduri-genem. un dertseyln vel ikh es aykh bislekhvayz, shtiklekhvayz,
ayngeteylt in bazundere mayses, oder epizodn, eyn epizod nokh dem
andern. un der vos git tsutsi-koyekh dem mentshn, er zol gedenken altsding,
vos mit im hot pasirt in zayn lebn, zol mir bayshteyn, az ikh
zol nisht durkhlozn kholile keyn zakh, vos mir hot getrofn un vos kon
hobn an interes, un keyn parshoyn, vos ikh hob ven bagegnt oyf
dem groysn yarid, vos ikh hob durkhgemakht in di fuftsik yor fun
mayn lebn.
2. di shtot
dos kleyne shtetele voronko ― a min KTrilevke. ― a legende fun mazepes
tsaytn.
― an alte kloyz, an alter besoylem, tsvey yaridem.
oyfgetsoygn gevorn un gevaksn iz der held fun dem dozikn
byografishn roman in same KTrilevke , vos iz shoyn
a bisl bakant oyf der velt. gefinen gefint zikh es, oyb ir zayt
naygerik tsu visn, in malorosye, in poltaver gubernye, nit vayt
fun der alter historisher shtot pereyaslav, un heysn heyst es
nit KTrilevke, nor voronko. farshraybt dos aykh.
eygntlekh, volt ikh badarft onrufn dem nomen fun der shtot,
vu er iz geboyrn, un dem datum, vi es firn zikh ale byografishe
shrayber. bin ikh mikh ober moyde, az dos interesirt mikh nit. mikh
interesirt davke ot dos kleyne KTrilevke, oder voronko, vayl
keyn ander shtot oyf der velt hot zikh im azoy nit ayngegesn in
zikorn, vi ot dos gebentshte KTrilevke-voronko, un keyn ander
shtot oyf der velt hot nisht gehat azoy fil kheyn in zayne oygn,
azoy az er kon es nisht fargesn un vet es nisht fargesn eybik un
eybik.
un beemes geredt, velkhe shtot oyf der groyser velt, es meg
zayn ades, oder pariz, oder london, oder afile nyu-york, kon zikh
barimen mit aza groysn breytn mark un mit azoy fil yidishe kleytn
un kleytlekh, tishn, tishlekh un shtelkhlekh, mit gantse berg frishe
|
פֿונעם יריד 17
זײַטיקער פּאַרשױן, אַ װילד־פֿרעמדער, נאָר אַזעלכער, װאָס איז געװען מיט
אים אומעטום, אַזעלכער, װאָס איז דורכגעגאַנגען מיט אים אַלע
שיבֿעה־מדורי־גיהנום. און דערצײלן װעל איך עס אײַך ביסלעכװײַז, שטיקלעכװײַז,
אײַנגעטײלט אין באַזונדערע מעשׂיות, אָדער עפּיזאָדן, אײן עפּיזאָד נאָך דעם
אַנדערן. און דער װאָס גיט כּוח דעם מענטשן, ער זאָל געדענקען אַלצדינג,
װאָס מיט אים האָט פּאַסירט אין זײַן לעבן, זאָל מיר בײַשטײן, אַז איך
זאָל נישט דורכלאָזן חלילה קײן זאַך, װאָס מיר האָט געטראָפֿן און װאָס קאָן
האָבן אַן אינטערעס, און קײן פּאַרשױן, װאָס איך האָב װען באַגעגנט אױף
דעם גרױסן יריד, װאָס איך האָב דורכגעמאַכט אין די פֿופֿציק יאָר פֿון
מײַן לעבן.
2. די שטאָט
דאָס קלײנע שטעטעלע װאָראָנקאָ ― אַ מין כּתרילעװקע. ― אַ לעגענדע פֿון מאַזעפּעס צײַטן.
― אַן אַלטע קלױז, אַן אַלטער בית־עולם, צװײ ירידים.
אױפֿגעצױגן געװאָרן און געװאַקסן איז דער העלד פֿון דעם דאָזיקן
ביאָגראַפֿישן ראָמאַן אין סאַמע <<כּתרילעװקע>> , װאָס איז שױן
אַ ביסל באַקאַנט אױף דער װעלט. געפֿינען געפֿינט זיך עס, אױב איר זײַט
נײַגעריק צו װיסן, אין מאַלאָראָסיע, אין פּאָלטאַװער גובערניע, ניט װײַט
פֿון דער אַלטער היסטאָרישער שטאָט פּערעיאַסלאַװ, און הײסן הײסט עס
ניט כּתרילעװקע, נאָר <<װאָראָנקאָ>>. פֿאַרשרײַבט דאָס אײַך.
אײגנטלעך, װאָלט איך באַדאַרפֿט אָנרופֿן דעם נאָמען פֿון דער שטאָט,
װוּ ער איז געבױרן, און דעם דאַטום, װי עס פֿירן זיך אַלע ביאָגראַפֿישע
שרײַבער. בין איך מיך אָבער מודה, אַז דאָס אינטערעסירט מיך ניט. מיך
אינטערעסירט דװקא אָט דאָס קלײנע כּתרילעװקע, אָדער װאָראָנקאָ, װײַל
קײן אַנדער שטאָט אױף דער װעלט האָט זיך אים אַזױ ניט אײַנגעגעסן אין
זכּרון, װי אָט דאָס געבענטשטע כּתרילעװקע־װאָראָנקאָ, און קײן אַנדער
שטאָט אױף דער װעלט האָט נישט געהאַט אַזױ פֿיל חן אין זײַנע אױגן,
אַזױ אַז ער קאָן עס נישט פֿאַרגעסן און װעט עס נישט פֿאַרגעסן אײביק און
אײביק.
און באמת גערעדט, װעלכע שטאָט אױף דער גרױסער װעלט, עס מעג
זײַן אַדעס, אָדער פּאַריז, אָדער לאָנדאָן, אָדער אַפֿילו ניו־יאָרק, קאָן זיך
באַרימען מיט אַזאַ גרױסן ברײטן מאַרק און מיט אַזױ פֿיל ייִדישע קלײטן
און קלײטלעך, טישן, טישלעך און שטעלכלעך, מיט גאַנצע בערג פֿרישע
|