װי שײן איז דער בױם!
אַן עפּיזאָד מיט באַרן, דערצײלט לכּבֿוד דעם זײדן רב מענדעלע, צו זײַן
פֿינף־און־זיבעציקסטן געבורטסטאָג פֿון זײַן ערשטן אײניקל.
[איך בין דאָ מוסר־מודעה פֿאַר דער גאַנצער װעלט, אַז דאָס האָב איך געקרױנט
רב מענדעלע מוכר־ספֿרים מיטן נאָמען „זײדע“. דאָס איז געװען מיט אַ פֿערטל
יאָרהונדערט צוריק. איך בין דעמאָלט געװען נאָך גאָר אַ קונדס און אַ „פֿאַרשײַטער אײניקל“
װי דער זײדע האָט מיך אָנגערופֿן אין אײנעם פֿון זײַנע בריװ צו מיר. פֿון דעמאָלט
אָן איז אַװעק אַ גאַנג: זײדע! זײדעניו! ― דער זײדע האָט דערלעבט, ברוך־השם, אײניקלעך
אַ גאַנצן דוד ― כּן ירבו וכּן יפֿרצו! (שלום־עליכם)]
אױב איר װילט זיך באַקענען מיטן זײדן נאָענט, אױב איר װילט
מיט אים פֿאַרברענגען אַ שעה אין פֿאַרגעניגן, אױב איר װילט באמת
הנאה האָבן, עפּעס נאַשן פֿונעם זײדן, ― איז נישט אין אַ געזעלשאַפֿט,
נישט אױף באַנקעטן, בעת מע דולט אַ קאָפּ מיט טאָסטן און מע
שטורעמט מיט אַפּלאָדיסמענטן און מיט הידדס.
אמת, ער װעט זיך אין אַ געזעלשאַפֿט נישט פֿאַרלירן. ער װעט זיך
נישט באַהאַלטן אין אַ װינקעלע און װעט זיך נישט שעמען פֿאַר קײנעם.
ער װעט אײַך אָפּענטפֿערן אױף אַלע אײַערע טאָסטן און אױף אַלע רעדענישן,
יעדן באַזונדער, און דװקא קלוג, און דװקא טיף, און דװקא װיציק, און
דאָס פּנים װעט אים לײַכטן, װי אַ מנורה, און איר װעט זיך פֿילן מיט
אים יום־טובֿדיק, װי מע קאָן זיך נאָר פֿילן מיט אַן אמתן תּלמיד־חכם.
דאָס װעט אָבער זײַן, רבותי, מער נישט אַז רב מענדעלע מוכר־ספֿרים.
דאָס װעט נישט זײַן „דער זײדע“.
„דעם זײדן“ אױב איר װילט קענען, גײט מיט אים, זײַט מוחל,
אַרױס העט־װײַט הינטער דער שטאָט אַרױס, דאָרט אױף דער פֿרײַער לופֿט,
|
|
vi sheyn iz der boym!
an epizod mit barn, dertseylt lekoved dem zeydn reb mendele, tsu zayn
finf-un-zibetsikstn geburtstog fun zayn ershtn eynikl.
[ikh bin do musr-mudeh far der gantser velt, az dos hob ikh gekroynt
reb mendele mukhr-sfrim mitn nomen "zeyde''. dos iz geven mit a fertl
yorhundert tsurik. ikh bin demolt geven nokh gor a kundes un a "farshayter
eynikl''
vi der zeyde hot mikh ongerufn in eynem fun zayne briv tsu mir. fun demolt
on iz avek a gang: zeyde! zeydenyu! ― der zeyde hot derlebt, brukh-hshm,
eyniklekh
a gantsn Doved ― Kn irbu uKn ifrtsu! (shlum-elikhm)]
oyb ir vilt zikh bakenen mitn zeydn noent, oyb ir vilt
mit im farbrengen a sho in fargenign, oyb ir vilt beemes
hanoe hobn, epes nashn funem zeydn, ― iz nisht in a gezelshaft,
nisht oyf banketn, beys me dult a kop mit tostn un me
shturemt mit aplodismentn un mit hidds.
emes, er vet zikh in a gezelshaft nisht farlirn. er vet zikh
nisht bahaltn in a vinkele un vet zikh nisht shemen far keynem.
er vet aykh opentfern oyf ale ayere tostn un oyf ale redenishn,
yedn bazunder, un davke klug, un davke tif, un davke vitsik, un
dos ponem vet im laykhtn, vi a menore, un ir vet zikh filn mit
im yum-tuvdik, vi me kon zikh nor filn mit an emesn talmed-Hkhm.
dos vet ober zayn, raboysay, mer nisht az reb mendele mukhr-sfrim.
dos vet nisht zayn "der zeyde''.
"dem zeydn'' oyb ir vilt kenen, geyt mit im, zayt moykhl,
aroys het-vayt hinter der shtot aroys, dort oyf der frayer luft,
|
װי שײן איז דער בױם!
אַן עפּיזאָד מיט באַרן, דערצײלט לכּבֿוד דעם זײדן <<רב מענדעלע>>, צו זײַן
פֿינף־און־זיבעציקסטן געבורטסטאָג פֿון זײַן ערשטן אײניקל.
[איך בין דאָ מוסר־מודעה פֿאַר דער גאַנצער װעלט, אַז דאָס האָב איך געקרױנט
רב מענדעלע מוכר־ספֿרים מיטן נאָמען „זײדע“. דאָס איז געװען מיט אַ פֿערטל
יאָרהונדערט צוריק. איך בין דעמאָלט געװען נאָך גאָר אַ קונדס און אַ „פֿאַרשײַטער אײניקל“
װי דער זײדע האָט מיך אָנגערופֿן אין אײנעם פֿון זײַנע בריװ צו מיר. פֿון דעמאָלט
אָן איז אַװעק אַ גאַנג: זײדע! זײדעניו! ― דער זײדע האָט דערלעבט, ברוך־השם, אײניקלעך
אַ גאַנצן דוד ― כּן ירבו וכּן יפֿרצו! (שלום־עליכם)]
אױב איר װילט זיך באַקענען מיטן זײדן נאָענט, אױב איר װילט
מיט אים פֿאַרברענגען אַ שעה אין פֿאַרגעניגן, אױב איר װילט באמת
הנאה האָבן, עפּעס נאַשן פֿונעם זײדן, ― איז נישט אין אַ געזעלשאַפֿט,
נישט אױף באַנקעטן, בעת מע דולט אַ קאָפּ מיט טאָסטן און מע
שטורעמט מיט אַפּלאָדיסמענטן און מיט הידדס.
אמת, ער װעט זיך אין אַ געזעלשאַפֿט נישט פֿאַרלירן. ער װעט זיך
נישט באַהאַלטן אין אַ װינקעלע און װעט זיך נישט שעמען פֿאַר קײנעם.
ער װעט אײַך אָפּענטפֿערן אױף אַלע אײַערע טאָסטן און אױף אַלע רעדענישן,
יעדן באַזונדער, און דװקא קלוג, און דװקא טיף, און דװקא װיציק, און
דאָס פּנים װעט אים לײַכטן, װי אַ מנורה, און איר װעט זיך פֿילן מיט
אים יום־טובֿדיק, װי מע קאָן זיך נאָר פֿילן מיט אַן אמתן תּלמיד־חכם.
דאָס װעט אָבער זײַן, רבותי, מער נישט אַז רב מענדעלע מוכר־ספֿרים.
דאָס װעט נישט זײַן „דער זײדע“.
„דעם זײדן“ אױב איר װילט קענען, גײט מיט אים, זײַט מוחל,
אַרױס העט־װײַט הינטער דער שטאָט אַרױס, דאָרט אױף דער פֿרײַער לופֿט,
|