צװײ אַנטיסעמיטן ― דערצײלונג
א
מאַקס בערליאַנט איז אַ גערױכערטע ליולקע. ער פֿאָרט פֿון לאָדזש
קײן מאָסקװע און פֿון מאָסקװע קײן לאָדזש עטלעכע מאָל אין יאָר. ער איז
באַקאַנט מיט אַלע בופֿעטשיקעס אױף די װאָקזאַלן, אױסגעבונדן מיט אַלע
קאָנדוקטאָרן, געװען שױן אין די טיפֿע גובערניעס, דאָרט װוּ אַ ייִד
טאָר נישט זײַן מער װי פֿיר און צװאַנציק שעה, געשװיצט אין אַלע
אוטשאַסטקעס, אױסגעשטאַנען אונטערװעגנס גענוג בזיונות, נישט אײן
מאָל זיך געערגערט, אָפּגעגעבן דאָס האַרץ ― און אַלץ איבערן ייִדנטום.
דאָס הײסט, נישט איבער דעם, װאָס ס'איז פֿאַראַן אַ ייִדנטום, נאָר
דערפֿאַר, װאָס ער אַלײן איז, נישט אױסגערעדט זאָל זײַן, אַ ייִד; און נישט
אַזױ דערפֿאַר נאָך, װאָס ער איז אַ ייִד, װי דערפֿאַר, װאָס ער האָט,
מחילה, אַ ייִדיש אױסזען. אָט דער צלם־אלקים ― אױ, דער צלם־אלקים!
אױגן שװאַרצע, גלאַנצנדיקע, האָר אױך שװאַרצע, גלאַנצנדיקע ― אמתע
סעמיטישע האָר; אַן אױסשפּראַך אַ געהרגעטע, אַן עכטע אַ ייִדישע, מיט
אַ חי″ש, און דערצו אַ נאָז ― אױ, אַ נאָז!
און װי אױף צו־להכעיס, איז אונדזער העלד באַשטראָפֿט מיט אַ מין
פּראָפֿעסיע (ער איז אַ קאָמיװאָיאַזשאָר), װאָס ער מוז זיך אַרומפֿירן מיט
דער נאָז איבער דער װעלט, און דװקא רײדן, און דװקא אַ סך רײדן
― מע זאָל אים זען, הײסט עס, און מע זאָל אים הערן. קורץ ― ס'איז
אױף אים אַ רחמנות.
אמת, אונדזער העלד האָט זיך נוקם געװען אין דער באָרד.
|
|
tsvey antisemitn ― dertseylung
#
maks berlyant iz a geroykherte lyulke. er fort fun lodzh
keyn moskve un fun moskve keyn lodzh etlekhe mol in yor. er iz
bakant mit ale bufetshikes oyf di vokzaln, oysgebundn mit ale
konduktorn, geven shoyn in di tife gubernyes, dort vu a yid
tor nisht zayn mer vi fir un tsvantsik sho, geshvitst in ale
utshastkes, oysgeshtanen untervegns genug bizyoynes, nisht eyn
mol zikh geergert, opgegebn dos harts ― un alts ibern yidntum.
dos heyst, nisht iber dem, vos s'iz faran a yidntum, nor
derfar, vos er aleyn iz, nisht oysgeredt zol zayn, a yid; un nisht
azoy derfar nokh, vos er iz a yid, vi derfar, vos er hot,
mekhile, a yidish oyszen. ot der tslm-#lkim ― oy, der tslm-#lkim!
oygn shvartse, glantsndike, hor oykh shvartse, glantsndike ― emese
semitishe hor; an oysshprakh a gehrgete, an ekhte a yidishe, mit
a khay″sh, un dertsu a noz ― oy, a noz!
un vi oyf tsu-lhkheys, iz undzer held bashtroft mit a min
profesye (er iz a komivoyazhor), vos er muz zikh arumfirn mit
der noz iber der velt, un davke reydn, un davke a sakh reydn
― me zol im zen, heyst es, un me zol im hern. kurts ― s'iz
oyf im a rakhmones.
emes, undzer held hot zikh noykem geven in der bord.
|
צװײ אַנטיסעמיטן ― דערצײלונג
א
מאַקס בערליאַנט איז אַ גערױכערטע ליולקע. ער פֿאָרט פֿון לאָדזש
קײן מאָסקװע און פֿון מאָסקװע קײן לאָדזש עטלעכע מאָל אין יאָר. ער איז
באַקאַנט מיט אַלע בופֿעטשיקעס אױף די װאָקזאַלן, אױסגעבונדן מיט אַלע
קאָנדוקטאָרן, געװען שױן אין די טיפֿע גובערניעס, דאָרט װוּ אַ ייִד
טאָר נישט זײַן מער װי פֿיר און צװאַנציק שעה, געשװיצט אין אַלע
אוטשאַסטקעס, אױסגעשטאַנען אונטערװעגנס גענוג בזיונות, נישט אײן
מאָל זיך געערגערט, אָפּגעגעבן דאָס האַרץ ― און אַלץ איבערן ייִדנטום.
דאָס הײסט, נישט איבער דעם, װאָס ס'איז פֿאַראַן אַ ייִדנטום, נאָר
דערפֿאַר, װאָס ער אַלײן איז, נישט אױסגערעדט זאָל זײַן, אַ ייִד; און נישט
אַזױ דערפֿאַר נאָך, װאָס ער איז אַ ייִד, װי דערפֿאַר, װאָס ער האָט,
מחילה, אַ ייִדיש אױסזען. אָט דער צלם־אלקים ― אױ, דער צלם־אלקים!
אױגן שװאַרצע, גלאַנצנדיקע, האָר אױך שװאַרצע, גלאַנצנדיקע ― אמתע
סעמיטישע האָר; אַן אױסשפּראַך אַ געהרגעטע, אַן עכטע אַ ייִדישע, מיט
אַ חי″ש, און דערצו אַ נאָז ― אױ, אַ נאָז!
און װי אױף צו־להכעיס, איז אונדזער העלד באַשטראָפֿט מיט אַ מין
פּראָפֿעסיע (ער איז אַ קאָמיװאָיאַזשאָר), װאָס ער מוז זיך אַרומפֿירן מיט
דער נאָז איבער דער װעלט, און דװקא רײדן, און דװקא אַ סך רײדן
― מע זאָל אים זען, הײסט עס, און מע זאָל אים הערן. קורץ ― ס'איז
אױף אים אַ רחמנות.
אמת, אונדזער העלד האָט זיך נוקם געװען אין דער באָרד.
|