דרײפֿוס אין כּתרילעװקע
איך װײס נישט, אױב די מעשׂה פֿון דרײפֿוסן [Alfred Dreyfus 1859-1935] האָט נאָך ערגעץ
אָנגעמאַכט אַזאַ רעש, װי אין כּתרילעװקע.
אין פּאַריז, זאָגט מען, האָט דאָס אױך געקאָכט, װי אין אַ קעסל.
גאַזעטן האָבן געשריבן, גענעראַלן האָבן זיך געשאָסן, און
װײַסע־חבֿרהניקעס זײַנען אַרומגעלאָפֿן איבער די גאַסן, װי משוגעים, געװאָרפֿן היטלען
און געאַרבעט מעשׂים. דער האָט געשריגן: „װיװ [vive: זאָל לעבן]
דרײפֿוס!“ און דער
האָט געשריגן: „װיװ עסטערהאַזי [Charles Marie Ferdinand Walsin Esterhazy 1847-1923]!“
און ייִדן האָט מען דערװײַל
געשמירט, געמאַכט מיט דער בלאָטע, װי געװײנטלעך... נאָר אַזױ פֿיל
עגמת־נפֿש מיט אַזױ פֿיל יסורים און בזיונות, װי כּתרילעװקע האָט דערפֿון
געהאַט ― דאָס װעט פּאַריז נישט האָבן ביז משיח װעט קומען.
פֿון װאַנען איז מען אין כּתרילעװקע געװאָר געװאָרן פֿון דרײפֿוסן
― דאָס זאָלט איר נישט פֿרעגן. װאָרעם למאַי װײס מען דאָרטן פֿון
דער מלחמה, װאָס די ענגלענדער האָבן געפֿירט מיט די בױערן? פֿון
װאַנען װײסן זײ װאָס אין קיטײַ טוט זיך? װאָס פֿאַר אַ מחותּן איז
כּתרילעװקע מיט קיטײַ? די גרױסע מיסחרים, װאָס זײ פֿירן מיט דער
װעלט? טײ באַקומען זײ פֿון װיסאָצקין פֿון מאָסקװע, און דאָס געלע
זומערשטאָף, װאָס מען רופֿט דאָס „טשע־שון טשאַ“, טראָגט מען נישט
אין כּתרילעװקע. דאָס איז נישט פֿאַר זײער בײַטל. דאַנקען גאָט, אַז מען
קאָן טראָגן זומער אַ נאַקידקע כאָטש פֿון פּאַרוסינע: אַנישט, האָט מען
אַ ברירה גײן גאָר אַזױ, דאָס הײסט, מחילה, אין תּחתּונים און פֿון אױבן
אַ ציצענעם אַרבע־כּנפֿות, און מע שװיצט פֿונדעסטװעגן גאַנץ געשמאַק,
אַבי ס'איז נאָך אַ הײסער זומער.
בלײַבט דאָך אַלץ די אײגענע קשיא: פֿון װאַנען האָט פֿאָרט
כּתרילעװקע אָנגעשמעקט די מעשׂה פֿון דרײפֿוסן?
|
|
dreyfus in KTrilevke
ikh veys nisht, oyb di mayse fun dreyfusn [eylfred Dreyfus 1859-1935] hot
nokh ergets
ongemakht aza rash, vi in KTrilevke.
in pariz, zogt men, hot dos oykh gekokht, vi in a kesl.
gazetn hobn geshribn, generaln hobn zikh geshosn, un
vayse-khevrenikes zaynen arumgelofn iber di gasn, vi meshugoyem, gevorfn hitlen
un gearbet maysem. der hot geshrign: "viv [vive: zol lebn]
dreyfus!'' un der
hot geshrign: "viv esterhazi [Charles Marie Ferdinand Walsin Esterhazi
1847-1923]!''
un yidn hot men dervayl
geshmirt, gemakht mit der blote, vi geveyntlekh... nor azoy fil
agmesnefesh mit azoy fil yesurem un bizyoynes, vi KTrilevke hot derfun
gehat ― dos vet pariz nisht hobn biz moshiyekh vet kumen.
fun vanen iz men in KTrilevke gevor gevorn fun dreyfusn
― dos zolt ir nisht fregn. vorem lemay veys men dortn fun
der milkhome, vos di englender hobn gefirt mit di boyern? fun
vanen veysn zey vos in kitay tut zikh? vos far a mekhutn iz
KTrilevke mit kitay? di groyse miskhorem, vos zey firn mit der
velt? tey bakumen zey fun visotskin fun moskve, un dos gele
zumershtof, vos men ruft dos "tshe-shun tsha'', trogt men nisht
in KTrilevke. dos iz nisht far zeyer baytl. danken got, az men
kon trogn zumer a nakidke khotsh fun parusine: anisht, hot men
a breyre geyn gor azoy, dos heyst, mekhile, in takhtoynem un fun oybn
a tsitsenem arbekanfes, un me shvitst fundestvegn gants geshmak,
abi s'iz nokh a heyser zumer.
blaybt dokh alts di eygene kashye: fun vanen hot fort
KTrilevke ongeshmekt di mayse fun dreyfusn?
|
דרײפֿוס אין כּתרילעװקע
איך װײס נישט, אױב די מעשׂה פֿון דרײפֿוסן [Alfred Dreyfus 1859-1935] האָט נאָך ערגעץ
אָנגעמאַכט אַזאַ רעש, װי אין כּתרילעװקע.
אין פּאַריז, זאָגט מען, האָט דאָס אױך געקאָכט, װי אין אַ קעסל.
גאַזעטן האָבן געשריבן, גענעראַלן האָבן זיך געשאָסן, און
װײַסע־חבֿרהניקעס זײַנען אַרומגעלאָפֿן איבער די גאַסן, װי משוגעים, געװאָרפֿן היטלען
און געאַרבעט מעשׂים. דער האָט געשריגן: „װיװ [vive: זאָל לעבן]
דרײפֿוס!“ און דער
האָט געשריגן: „װיװ עסטערהאַזי [Charles Marie Ferdinand Walsin Esterhazy 1847-1923]!“
און ייִדן האָט מען דערװײַל
געשמירט, געמאַכט מיט דער בלאָטע, װי געװײנטלעך... נאָר אַזױ פֿיל
עגמת־נפֿש מיט אַזױ פֿיל יסורים און בזיונות, װי כּתרילעװקע האָט דערפֿון
געהאַט ― דאָס װעט פּאַריז נישט האָבן ביז משיח װעט קומען.
פֿון װאַנען איז מען אין כּתרילעװקע געװאָר געװאָרן פֿון דרײפֿוסן
― דאָס זאָלט איר נישט פֿרעגן. װאָרעם למאַי װײס מען דאָרטן פֿון
דער מלחמה, װאָס די ענגלענדער האָבן געפֿירט מיט די בױערן? פֿון
װאַנען װײסן זײ װאָס אין קיטײַ טוט זיך? װאָס פֿאַר אַ מחותּן איז
כּתרילעװקע מיט קיטײַ? די גרױסע מיסחרים, װאָס זײ פֿירן מיט דער
װעלט? טײ באַקומען זײ פֿון װיסאָצקין פֿון מאָסקװע, און דאָס געלע
זומערשטאָף, װאָס מען רופֿט דאָס „טשע־שון טשאַ“, טראָגט מען נישט
אין כּתרילעװקע. דאָס איז נישט פֿאַר זײער בײַטל. דאַנקען גאָט, אַז מען
קאָן טראָגן זומער אַ נאַקידקע כאָטש פֿון פּאַרוסינע: אַנישט, האָט מען
אַ ברירה גײן גאָר אַזױ, דאָס הײסט, מחילה, אין תּחתּונים און פֿון אױבן
אַ ציצענעם אַרבע־כּנפֿות, און מע שװיצט פֿונדעסטװעגן גאַנץ געשמאַק,
אַבי ס'איז נאָך אַ הײסער זומער.
בלײַבט דאָך אַלץ די אײגענע קשיא: פֿון װאַנען האָט פֿאָרט
כּתרילעװקע אָנגעשמעקט די מעשׂה פֿון דרײפֿוסן?
|