XV
קראָקע מיט לעמבערג
― א ―
לעמבערג, זעט איר, איז שױן גאָרנישט דאָס, װאָס בראָד. ערשטנס,
די שטאָט אַלײן. רײן, ברײט, ציכטיק, שײן ― פֿאַרנעמט אַן אױג! דאָס
הײסט, ס'איז פֿאַראַן אין לעמבערג אױך אַזעלכע גאַסן, װי אין בראָד,
װאָס אַז מע גײט אין מיטן זומער, דאַרף מען אָנטאָן טיפֿע קאַלאָשן און
פֿאַרשטעלן די נאָז. דערפֿאַר אָבער איז פֿאַראַן אין מיטן שטאָט אַ גאָרטן,
װאָס אַלע מעגן דאָרטן גײן שפּאַצירן, אַפֿילו ציגן. אַ פֿרײַע מדינה. שבת
גײען ייִדן מיט שטרײַמלעך פֿראַנק און פֿרײַ אױף אַלע גאַסן, און קײנער
זאָגט זײ נישט אַ װאָרט. הײַנט די מענטשן? גאָלד און זילבער! מײַן
מאַמע זאָגט, אַז פֿון בראָד ביז לעמבערג איז אַזאַ חילוק, װי פֿון טאָג צו
נאַכט. מײַן ברודער אליהו זאָגט, אַז עס טוט אים באַנג, װאָס בײַ דער
גרענעץ שטײט פֿריִער בראָד און נאָכדעם לעמבערג. עס װאָלט באַדאַרפֿט,
זאָגט ער, זײַן פֿאַרקערט. גיט אים אונדזער חבֿר פּיניע צו פֿאַרשטײן, אַז
דערפֿאַר איז לעמבערג בעסער פֿון בראָד, װײַל עס שטײט װײַטער פֿון
דער גרענעץ און נענטער צו אַמעריקע. זאָגט אים אליהו: „אַ פֿאָלג מיך
אַ גאַנג! װוּ איז לעמבערג און װוּ איז אַמעריקע!“ זאָגט אים פּיניע, אַז
װאָס ס'איז שײך צו שטעט, מעג ער זיך נאָך דערװײַלע לערנען בײַ אים,
װאָרעם ער האָט געלערנט געאָגראַפֿיע. זאָגט אים מײַן ברודער אליהו:
„אַז דו האָסט געלערנט געאָגראַפֿיע, זאָג זשע מיר, װוּ איז דער
קאָמיטעט?“ ― „װאָסער קאָמיטעט?“ ― „דער עמיגראַנטן־קאָמיטעט!“ ―
„אַ סמיכות־הפּרשה! װאָס געהער זיך עס אָן מיט געאָגראַפֿיע?“ ―
„דער װאָס װײס געאָגראַפֿיע, דער דאַרף װיסן אַלצדינג“.
|
|
XV
kroke mit lemberg
― # ―
lemberg, zet ir, iz shoyn gornisht dos, vos brod. ershtns,
di shtot aleyn. reyn, breyt, tsikhtik, sheyn ― farnemt an oyg! dos
heyst, s'iz faran in lemberg oykh azelkhe gasn, vi in brod,
vos az me geyt in mitn zumer, darf men onton tife kaloshn un
farshteln di noz. derfar ober iz faran in mitn shtot a gortn,
vos ale megn dortn geyn shpatsirn, afile tsign. a fraye medine. shabes
geyen yidn mit shtraymlekh frank un fray oyf ale gasn, un keyner
zogt zey nisht a vort. haynt di mentshn? gold un zilber! mayn
mame zogt, az fun brod biz lemberg iz aza khilek, vi fun tog tsu
nakht. mayn bruder Elye zogt, az es tut im bang, vos bay der
grenets shteyt frier brod un nokhdem lemberg. es volt badarft,
zogt er, zayn farkert. git im undzer khaver pinye tsu farshteyn, az
derfar iz lemberg beser fun brod, vayl es shteyt vayter fun
der grenets un nenter tsu amerike. zogt im Elye: "a folg mikh
a gang! vu iz lemberg un vu iz amerike!'' zogt im pinye, az
vos s'iz shayekh tsu shtet, meg er zikh nokh dervayle lernen bay im,
vorem er hot gelernt geografye. zogt im mayn bruder Elye:
"az du host gelernt geografye, zog zhe mir, vu iz der
komitet?'' ― "voser komitet?'' ― "der emigrantn-komitet!'' ―
"a smikheshaparshe! vos geher zikh es on mit geografye?'' ―
"der vos veys geografye, der darf visn altsding''.
|
XV
קראָקע מיט לעמבערג
― א ―
לעמבערג, זעט איר, איז שױן גאָרנישט דאָס, װאָס בראָד. ערשטנס,
די שטאָט אַלײן. רײן, ברײט, ציכטיק, שײן ― פֿאַרנעמט אַן אױג! דאָס
הײסט, ס'איז פֿאַראַן אין לעמבערג אױך אַזעלכע גאַסן, װי אין בראָד,
װאָס אַז מע גײט אין מיטן זומער, דאַרף מען אָנטאָן טיפֿע קאַלאָשן און
פֿאַרשטעלן די נאָז. דערפֿאַר אָבער איז פֿאַראַן אין מיטן שטאָט אַ גאָרטן,
װאָס אַלע מעגן דאָרטן גײן שפּאַצירן, אַפֿילו ציגן. אַ פֿרײַע מדינה. שבת
גײען ייִדן מיט שטרײַמלעך פֿראַנק און פֿרײַ אױף אַלע גאַסן, און קײנער
זאָגט זײ נישט אַ װאָרט. הײַנט די מענטשן? גאָלד און זילבער! מײַן
מאַמע זאָגט, אַז פֿון בראָד ביז לעמבערג איז אַזאַ חילוק, װי פֿון טאָג צו
נאַכט. מײַן ברודער אליהו זאָגט, אַז עס טוט אים באַנג, װאָס בײַ דער
גרענעץ שטײט פֿריִער בראָד און נאָכדעם לעמבערג. עס װאָלט באַדאַרפֿט,
זאָגט ער, זײַן פֿאַרקערט. גיט אים אונדזער חבֿר פּיניע צו פֿאַרשטײן, אַז
דערפֿאַר איז לעמבערג בעסער פֿון בראָד, װײַל עס שטײט װײַטער פֿון
דער גרענעץ און נענטער צו אַמעריקע. זאָגט אים אליהו: „אַ פֿאָלג מיך
אַ גאַנג! װוּ איז לעמבערג און װוּ איז אַמעריקע!“ זאָגט אים פּיניע, אַז
װאָס ס'איז שײך צו שטעט, מעג ער זיך נאָך דערװײַלע לערנען בײַ אים,
װאָרעם ער האָט געלערנט געאָגראַפֿיע. זאָגט אים מײַן ברודער אליהו:
„אַז דו האָסט געלערנט געאָגראַפֿיע, זאָג זשע מיר, װוּ איז דער
קאָמיטעט?“ ― „װאָסער קאָמיטעט?“ ― „דער עמיגראַנטן־קאָמיטעט!“ ―
„אַ סמיכות־הפּרשה! װאָס געהער זיך עס אָן מיט געאָגראַפֿיע?“ ―
„דער װאָס װײס געאָגראַפֿיע, דער דאַרף װיסן אַלצדינג“.
|