XII
שאַט, מיר פֿאָרן קײן אַמעריקע!
― א ―
שאַט, מיר פֿאָרן קײן אַמעריקע! װוּ איז אַמעריקע? ― װײס איך
ניט. איך װײס נאָר, אַז ס'איז װײַט, שרעקלעך װײַט. מע דאַרף אַהין
פֿאָרן און פֿאָרן אַזױ לאַנג, ביז מע קומט. און אַז מע קומט, איז פֿאַראַן
אַ „קעסטל־גאַרטל“. דאָרט, אין „קעסטל־גאַרטל“, טוט מען אײַך אױס
נאַקעט און מע קוקט אײַך אין די אױגן. האָט איר געזונטע אױגן, איז
גוט. אלא ניט, פֿאָרט, זײַט מוחל, צוריק! דאַכט זיך, איך האָב געזונטע
אױגן. אײנמאָל נאָר האָב איך געהאַט צו טאָן מיט די אױגן. ייִנגלעך
פֿון דער שקאָלע האָבן מיך דערטאַפּט, אַװעקגעלײגט און אַרײַנגעבלאָזן
מיר אין די אױגן אַרײַן טאַבאַק. אַי, האָט זײ מײַן ברודער אליהו
געפּאַטשט! איצט זײַנען בײַ מיר די אױגן לױטער, װי קרישטאָל. זעט איר,
מיט מײַן מאַמען איז ניט פֿרײלעך. אַזױ זאָגט מײַן ברודער אליהו. װער
איז שולדיק? אַז טאָג װי נאַכט װײנט זי. זײַט דער טאַטע איז געשטאָרבן
האָט זי נאָך גאָרניט אױפֿגעהערט צו װײנען.
― אום גאָטעס װילן! דו האָסט קײן רחמנות ניט אױף אונדז!
איבער דיר װעלן מיר חלילה אַלע דאַרפֿן פֿאָרן צוריק!
אַזױ טענהט מיט איר מײַן ברודער אליהו, און זי ענטפֿערט אים:
― נאַריש קינד װאָס דו ביסט! איך װײן דען? עס װײנט זיך
אַלײן, אָן מיר!...
אַזױ זאָגט די מאַמע, װישט די אױגן אין פֿאַרטעך און נעמט זיך
צום בעטגעװאַנט, צו די קישנס. מע דאַרף איבערשיטן אַלע קישנס.
אַמעריקע איז אַ לאַנד, װוּ ס'איז ניטאָ קײן קישנס. אַלצדינג איז דאָרט
דאָ, נאָר ניט קײן קישנס. װיִאַזױ שלאָפֿן דאָרט די מענטשן ― פֿאַרשטײ
|
|
Xayay
shat, mir forn keyn amerike!
― # ―
shat, mir forn keyn amerike! vu iz amerike? ― veys ikh
nit. ikh veys nor, az s'iz vayt, shreklekh vayt. me darf ahin
forn un forn azoy lang, biz me kumt. un az me kumt, iz faran
a "kestl-gartl''. dort, in "kestl-gartl'', tut men aykh oys
naket un me kukt aykh in di oygn. hot ir gezunte oygn, iz
gut. ele nit, fort, zayt moykhl, tsurik! dakht zikh, ikh hob gezunte
oygn. eynmol nor hob ikh gehat tsu ton mit di oygn. yinglekh
fun der shkole hobn mikh dertapt, avekgeleygt un arayngeblozn
mir in di oygn arayn tabak. ay, hot zey mayn bruder Elye
gepatsht! itst zaynen bay mir di oygn loyter, vi krishtol. zet ir,
mit mayn mamen iz nit freylekh. azoy zogt mayn bruder Elye. ver
iz shuldik? az tog vi nakht veynt zi. zayt der tate iz geshtorbn
hot zi nokh gornit oyfgehert tsu veynen.
― um gotes viln! du host keyn rakhmones nit oyf undz!
iber dir veln mir kholile ale darfn forn tsurik!
azoy tenht mit ir mayn bruder Elye, un zi entfert im:
― narish kind vos du bist! ikh veyn den? es veynt zikh
aleyn, on mir!...
azoy zogt di mame, visht di oygn in fartekh un nemt zikh
tsum betgevant, tsu di kishns. me darf ibershitn ale kishns.
amerike iz a land, vu s'iz nito keyn kishns. altsding iz dort
do, nor nit keyn kishns. viazoy shlofn dort di mentshn ― farshtey
|
XII
שאַט, מיר פֿאָרן קײן אַמעריקע!
― א ―
שאַט, מיר פֿאָרן קײן אַמעריקע! װוּ איז אַמעריקע? ― װײס איך
ניט. איך װײס נאָר, אַז ס'איז װײַט, שרעקלעך װײַט. מע דאַרף אַהין
פֿאָרן און פֿאָרן אַזױ לאַנג, ביז מע קומט. און אַז מע קומט, איז פֿאַראַן
אַ „קעסטל־גאַרטל“. דאָרט, אין „קעסטל־גאַרטל“, טוט מען אײַך אױס
נאַקעט און מע קוקט אײַך אין די אױגן. האָט איר געזונטע אױגן, איז
גוט. אלא ניט, פֿאָרט, זײַט מוחל, צוריק! דאַכט זיך, איך האָב געזונטע
אױגן. אײנמאָל נאָר האָב איך געהאַט צו טאָן מיט די אױגן. ייִנגלעך
פֿון דער שקאָלע האָבן מיך דערטאַפּט, אַװעקגעלײגט און אַרײַנגעבלאָזן
מיר אין די אױגן אַרײַן טאַבאַק. אַי, האָט זײ מײַן ברודער אליהו
געפּאַטשט! איצט זײַנען בײַ מיר די אױגן לױטער, װי קרישטאָל. זעט איר,
מיט מײַן מאַמען איז ניט פֿרײלעך. אַזױ זאָגט מײַן ברודער אליהו. װער
איז שולדיק? אַז טאָג װי נאַכט װײנט זי. זײַט דער טאַטע איז געשטאָרבן
האָט זי נאָך גאָרניט אױפֿגעהערט צו װײנען.
― אום גאָטעס װילן! דו האָסט קײן רחמנות ניט אױף אונדז!
איבער דיר װעלן מיר חלילה אַלע דאַרפֿן פֿאָרן צוריק!
אַזױ טענהט מיט איר מײַן ברודער אליהו, און זי ענטפֿערט אים:
― נאַריש קינד װאָס דו ביסט! איך װײן דען? עס װײנט זיך
אַלײן, אָן מיר!...
אַזױ זאָגט די מאַמע, װישט די אױגן אין פֿאַרטעך און נעמט זיך
צום בעטגעװאַנט, צו די קישנס. מע דאַרף איבערשיטן אַלע קישנס.
אַמעריקע איז אַ לאַנד, װוּ ס'איז ניטאָ קײן קישנס. אַלצדינג איז דאָרט
דאָ, נאָר ניט קײן קישנס. װיִאַזױ שלאָפֿן דאָרט די מענטשן ― פֿאַרשטײ
|