אױפֿן הימל אַ יאַריד
(אַ טראַגעדיע פֿון פּרעמיעס)
― דאָס האָט זיך געטראָפֿן, מײַן ליבער ייִד, אין אַ װאַרעמער זומערנאַכט,
אין װאַרשע הײסט עס, אױף דער סמאָטשע־גאַס. עס איז שױן געװען װײַט
האַלבע נאַכט. די זילבערנע לבֿנה, װי מען רופֿט זי אָן אין די ביכלעך,
האָט זיך געהאַט אַװעקגעמאַכט אױף יענער זײַט לאַזיענקעס; ניט געװאָלט
מער אַרײַנקוקן אין דער קבצנישער גאַס: די בריליאַנטענע שטערן האָבן
אָנגעהױבן אײנציקװײַז אױסלעשן זיך אַזױ װי די בענטשליכט, ― אַז עס האָט
זיך פּלוצעם געלאָזט הערן אַ קנאַק, און ― איך האָב דערפֿילט אױף מײַן לינקער
באַק פֿינף קאַלטע פֿינגער און דערהערט אַ װילדן געשרײ פֿון אַ קענטלעכער
שטים: איך װאָלט געמעגט שװערן אַז דאָס רעדט מײַן װײַב, זאָל לעבן:
„אַרױס, משומד! ― האָט זי געשריגן מיט אַזעלכע קולות, גלײַך ױ מען
װאָלט זי געװאָלט קױלען ― אַרױס מיט דער חצופֿה אין אײנעם, איך זאָל
דײַן טרײפֿענעם פּרצוף ניט אָנקוקן!!! װאָן!!!“...
― ― ―
― יאָ, מײַן ליבער ייִד, דאָס איז געװען דאָס קול פֿון מײַן װײַב אסתּר־
ברכה זאָל לעבן, און דאָס זענען געװען אירע פֿינף פֿינגער טאַקע אױף מײַן
לינקער באַק. רבונו־של־עולם! ― טראַכט איך מיר ― איך װאָלט נאָר געװאָלט
װיסן, פֿאַר װאָס? פֿאַר װאָס קומט דאָס מיר? פֿאַר װעמענס זינד?! איך בין,
דאַרפֿט איר װיסן זײַן, אַ באַװײַבטער ברוך־השם ניט דאָס ערשטע יאָר, שװער
איך אײַך בהן שלי, אַז עס האָט זיך מיר נאָך אַזאַ מעשׂה, הערט איר, ניט גע־
טראָפֿן! מײַן װײַב זאָל אױף מיר בײזערן זיך אַ מאָל, יאַדען, עסן, זידלען,
שעלטן ― דאָס טרעפֿט: דערױף איז זי דאָך אַ װײַב און איך בין אַ מאַן. נאָר
זי זאָל אױפֿהײבן אױף מיר אַ האַנט ― דאָס האָט זי שױן געמוזט אַ פּנים
שטאַרק אַרױס פֿון די כּלים. דאָ האָט שױן געמוזט פֿאָרקומען עפּעס אַזעלכעס,
װאָס טרעפֿט זיך אײן מאָל אין הונדערט יאָר. און בכדי איר זאָלט פֿאַרשטײן
אַקוראַט װי אַזױ דאָס האָט זיך געטראָפֿן, מוז מען אײַך אַ פּנים דערצײלן די
גאַנצע מעשׂה פֿונעם אָנהײב ביזן סוף מיט אַלע פֿלעטערלעך, מיט אַלע
פֿעלדעלעך און מיט אַלע צושניטלעך. אפֿשר געפֿינט זיך בײַ אײַך אַ פּאַפּיראָסל?
180
|
|
oyfn himl a yarid
(a tragedye fun premyes)
― dos hot zikh getrofn, mayn liber yid, in a varemer zumernakht,
in varshe heyst es, oyf der smotshe-gas. es iz shoyn geven vayt
halbe nakht. di zilberne levone, vi men ruft zi on in di bikhlekh,
hot zikh gehat avekgemakht oyf yener zayt lazyenkes; nit gevolt
mer araynkukn in der kbtsnisher gas: di brilyantene shtern hobn
ongehoybn eyntsikvayz oysleshn zikh azoy vi di bentshlikht, ― az es hot
zikh plutsem gelozt hern a knak, un ― ikh hob derfilt oyf mayn linker
bak finf kalte finger un derhert a vildn geshrey fun a kentlekher
shtim: ikh volt gemegt shvern az dos redt mayn vayb, zol lebn:
"aroys, meshumed! ― hot zi geshrign mit azelkhe koyles, glaykh oy men
volt zi gevolt koylen ― aroys mit der khatsufe in eynem, ikh zol
dayn treyfenem partsef nit onkukn!!! von!!!''...
― ― ―
― yo, mayn liber yid, dos iz geven dos kol fun mayn vayb Ester-
brokhe zol lebn, un dos zenen geven ire finf finger take oyf mayn
linker bak. rbunu-shl-eulm! ― trakht ikh mir ― ikh volt nor gevolt
visn, far vos? far vos kumt dos mir? far vemens zind?! ikh bin,
darft ir visn zayn, a bavaybter brukh-hshm nit dos ershte yor, shver
ikh aykh bhn shli, az es hot zikh mir nokh aza mayse, hert ir, nit ge-
trofn! mayn vayb zol oyf mir beyzern zikh a mol, yaden, esn, zidlen,
sheltn ― dos treft: deroyf iz zi dokh a vayb un ikh bin a man. nor
zi zol oyfheybn oyf mir a hant ― dos hot zi shoyn gemuzt a ponem
shtark aroys fun di keylem. do hot shoyn gemuzt forkumen epes azelkhes,
vos treft zikh eyn mol in hundert yor. un bkhdi ir zolt farshteyn
akurat vi azoy dos hot zikh getrofn, muz men aykh a ponem dertseyln di
gantse mayse funem onheyb bizn suf mit ale fleterlekh, mit ale
feldelekh un mit ale tsushnitlekh. efsher gefint zikh bay aykh a papirosl?
180
|
אױפֿןon; on the הימלsky; heaven אַ יאַרידfair (for selling goods)
(אַ טראַגעדיעtragedy פֿוןfrom; of פּרעמיעסaward, prize)
― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) האָטhave; give birth זיךself געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh"), מײַןmy ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") ייִדJew; person (Jewish); anonymous male stranger, איןin אַ װאַרעמערwarm; thermal זומערנאַכטsummer night,
איןin װאַרשעWarsaw (Poland); Warsaw (English) Warszawa (Polish) הײסטorder, tell; be called, be named עס, אױףon; awake דערthe, this סמאָטשע1גאַסstreet. עס איזbe; so שױןlook after; care for; already; right away געװעןbe װײַטfar; further, next (as "vayter"); far; further, next (as "vayter")
האַלבעhalf נאַכטnight. די זילבערנעmade of silver לבֿנהmoon, װי מעןone (indefinite subject) רופֿטcall זי אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see איןin די ביכלעךbook,
האָטhave; give birth זיךself געהאַטhave; give birth אַװעקגעמאַכטdismiss; brush off; shrug off; leave (with "zikh") אױףon; awake יענערthat זײַטbe; side, page לאַזיענקעס; ניטnot געװאָלטwant; would
מערproblem; increase; more; carrot אַרײַנקוקןlook איןin דערthe, this קבצנישער גאַסstreet: די בריליאַנטענעdiamond שטערןprevent; sturgeon (fish); star; forehead (anatomy) האָבןhave; give birth
אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") אײנציקװײַזone at a time אױסלעשןextinguish זיךself אַזױsuch; so; thus; yes װי די בענטשליכטSabbath candles, ― אַזthat; when; if עס האָטhave; give birth
זיךself פּלוצעםsuddenly געלאָזטlet הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister אַ קנאַקcrack; crackle; snap, bank, click; shot (drink: slang); splendor (humorous), אוןand ― איךI האָבhave; give birth דערפֿילטfeel אױףon; awake מײַןmy לינקערleft; wrong; illegal
באַקcheek; buttocks; bake פֿינף5 קאַלטעcold פֿינגערfinger; touch, feel; drum fingers on אוןand דערהערטdiscover אַ װילדןwild געשרײcall, shout; scream פֿוןfrom; of אַ קענטלעכערapparent, marked
שטיםagree; vote; make sense; ballot; voice: איךI װאָלטvolt (electrical); would געמעגטmay שװערןdifficult; heavy; swear; father-in-law אַזthat; when; if דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) רעדטspeak מײַןmy װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot), זאָלshould לעבןlive; life; dear (after a name); near:
„אַרױסout, משומדconvert from Judaism! ― האָטhave; give birth זי געשריגןcall, shout, scream מיטexert; with; middle אַזעלכעsuch; such; so; thus; yes קולותcommotion, racket, גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) ױ מעןone (indefinite subject)
װאָלטvolt (electrical); would זי געװאָלטwant; would קױלעןslaughter, kill; ruin ― אַרױסout מיטexert; with; middle דערthe, this חצופֿהimpudent or wanton person איןin אײנעםsingle; several (in plural); one, איךI זאָלshould
דײַןyour טרײפֿענעםnon-kosher פּרצוףface ניטnot אָנקוקןlook!!! װאָןget away!!!“...
― ― ―
― יאָyes, מײַןmy ליבערdear; rather; prefer (with "hobn") ייִדJew; person (Jewish); anonymous male stranger, דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so געװעןbe דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) קולKuliai (Lithuanian) פֿוןfrom; of מײַןmy װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot)
אסתּרEstherברכהblessing; prosperity זאָלshould לעבןlive; life; dear (after a name); near, אוןand דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) זענעןbe געװעןbe אירעher; people פֿינף5 פֿינגערfinger; touch, feel; drum fingers on טאַקעindeed, truly, really אױףon; awake מײַןmy
לינקערleft; wrong; illegal באַקcheek; buttocks; bake. רבונושל1עולםworld; eternity; congregation! ― טראַכטthink; plan; thought; uterus, womb; clothing איךI מירme; we ― איךI װאָלטvolt (electrical); would נאָרbut, only געװאָלטwant; would
װיסןknow; knowledge, פֿאַרfor; before; in the time of װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb)? פֿאַרfor; before; in the time of װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) קומטcome דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) מירme; we? פֿאַרfor; before; in the time of װעמענסwhose זינדsin?! איךI ביןbee (insect); be,
דאַרפֿטneed, require אירher; you (pl) װיסןknow; knowledge זײַןbe; his; its, אַ באַװײַבטערmarried ברוךfracture, split1השםGod ניטnot דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) ערשטעfirst יאָרyear, שװערdifficult; heavy; swear; father-in-law
איךI אײַךyou (pl) בהן שלי, אַזthat; when; if עס האָטhave; give birth זיךself מירme; we נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַזאַsuch מעשׂהstory; genitalia (vulgar), הערטhear, smell (with "zikh") אירher; you (pl), ניטnot
געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh")! מײַןmy װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) זאָלshould אױףon; awake מירme; we בײזערןevil, bad; angry; indignant; fierce, severe; become angry (with "zikh") זיךself אַ מאָלmoth (insect); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time, יאַדען, עסןthe letter S; eat; food, זידלעןrevile, name-call, scold,
שעלטןcurse ― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) טרעפֿטfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh"): דערױףabove איזbe; so זי דאָךof course; yet, still אַ װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) אוןand איךI ביןbee (insect); be אַ מאַןman; husband. נאָרbut, only
זי זאָלshould אױפֿהײבןraise, lift; exalt אױףon; awake מירme; we אַ האַנטhand ― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) האָטhave; give birth זי שױןlook after; care for; already; right away געמוזטmust אַ פּניםface
שטאַרקstrengthen; strong, powerful; very; overpower, vanquish אַרױסout פֿוןfrom; of די כּליםvessel; utensil. דאָhere האָטhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away געמוזטmust פֿאָרקומעןhappen, occur עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אַזעלכעסsuch; so; thus; yes,
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) טרעפֿטfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh") זיךself אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) מאָלmoth (insect); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time איןin הונדערטhundred יאָרyear. אוןand בכדיin order that אירher; you (pl) זאָלטshould פֿאַרשטײןunderstand
אַקוראַטaccurate װי אַזױsuch; so; thus; yes דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) האָטhave; give birth זיךself געטראָפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh"), מוזmust; necessity מעןone (indefinite subject) אײַךyou (pl) אַ פּניםface דערצײלןrecount, tell, narrate די
גאַנצעwhole, full, complete מעשׂהstory; genitalia (vulgar) פֿונעםfrom; of אָנהײבstart ביזןuntil, at the time (in future) when סוףReed sea (with "yam{|ym}") מיטexert; with; middle אַלעall פֿלעטערלעך, מיטexert; with; middle אַלעall
פֿעלlack; be dead (with "zikh"); skin; hideדעלעךkindling wood or straw אוןand מיטexert; with; middle אַלעall צושניטלעך. אפֿשרmaybe געפֿינטfind זיךself בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of אײַךyou (pl) אַ פּאַפּיראָסלcigarette?
180
|