אַ גליקלעכע רײַזע
אַ בילד אין אײן אַקט
די פּאַרשױנען:
דער װועצג ― אַ יונגער־מאַנטשיק, נאָר װאָס פֿון אונטער
דער חופּה,
דער פֿרײַנד ― זײַנער אַן אמתער גוטער פֿרײַנד,
דער טאָג ― ניט קײן פֿרײַנד, ניט קײן פֿײַנט, אַ
נעכטיקער טאָג,
די יודישע צוקונפֿט־ אַ ציניסט,
דאָס יודישע וװאָרט ― אַן עזות־מחוצף פּנים,
װ אַר שע ― אַן אױסגעשלײערט װײַבל,
װױלנע ― אַ ליטװאַטשקע.
דאָס פֿאָלק ― אַ פּראָסטער מענטש, זעט אױס א
בעלמלאָכה, פֿאַרשטײט ניט קײן אַנדער שפּראַך,
אַזוץ זשאַרגאָן.
די געשיכטע קומט פֿאָר דעם 1טן אױגוסט 1905טן יאָר אױפֿן באַנהױף.
דער װעג: שטײט אָנגעטאָן מיט אַ רײַזעטאַש איבער די
פּלײצעס. ― אױף דער ערד ליגן אָנגעװאָרפֿן טשעמאָדאַנעס, פֿעקלעך,
ביכער, צײַטונגען, כּתבֿים, פּאַפּיר און פּענעס גאַנצע בערג. ― דער
עולם שטײט און מען װאַרט, אַז עמעצער זאָל שױן עפּעס אָנהײבן.
װילנע שטײט נעבן װאַר שע אַן מאַכט איר צו רעכט דעם
שלײער, עס זאָלן זיך ניט אַרױסזען צו פֿיל די אײגלוע האָר. דאָס
פֿאָלק קוקט אַרום און װיל האָרכן אַ גוט װאָרט,
דער פֿרײַנד: הוסט זיך אָפּ( רבותי! עס איז געשען אַ געשעעניש בײַ
אונדו!; אין אונדזער ליטעראַריש געזינדל, אין אונדזער קלײן ייִדיש װעלטל:
123
|
|
a gliklekhe rayze
a bild in eyn akt
di parshoynen:
der vuetsg ― a yunger-mantshik, nor vos fun unter
der khupe,
der fraynd ― zayner an emeser guter fraynd,
der tog ― nit keyn fraynd, nit keyn faynt, a
nekhtiker tog,
di yudishe tsukunft- a tsinist,
dos yudishe uvort ― an ezuT-mekhutsef ponem,
v ar she ― an oysgeshleyert vaybl,
voylne ― a litvatshke.
dos folk ― a proster mentsh, zet oys #
belmlokhh, farshteyt nit keyn ander shprakh,
azuts zhargon.
di geshikhte kumt for dem 1tn oygust 1905tn yor oyfn banhoyf.
der veg: shteyt ongeton mit a rayzetash iber di
pleytses. ― oyf der erd lign ongevorfn tshemodanes, feklekh,
bikher, tsaytungen, ksovem, papir un penes gantse berg. ― der
oylem shteyt un men vart, az emetser zol shoyn epes onheybn.
vilne shteyt nebn var she an makht ir tsu rekht dem
shleyer, es zoln zikh nit aroyszen tsu fil di eyglue hor. dos
folk kukt arum un vil horkhn a gut vort,
der fraynd: hust zikh op( raboysay! es iz geshen a gesheenish bay
undu!; in undzer literarish gezindl, in undzer kleyn yidish veltl:
123
|
אַ גליקלעכעlucky, happy רײַזעvoyage
אַ בילדpicture; paint; educate איןin אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) אַקטact
די פּאַרשױנעןperson:
דערthe, this װועצג ― אַ יונגערyoung1מאַנטשיקman, נאָרbut, only װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) פֿוןfrom; of אונטערunder; jack (playing cards)
דערthe, this חופּהwedding canopy,
דערthe, this פֿרײַנדfriend ― זײַנערhis אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אמתערtrue גוטערgood; thoroughly פֿרײַנדfriend,
דערthe, this טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper ― ניטnot קײןto; not any פֿרײַנדfriend, ניטnot קײןto; not any פֿײַנטappear in a good light (with "zikh"); despise, hate (with "hobn" or "krign"), אַ
נעכטיקערof yesterday; confused, depressed, anemic (person) טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper,
די יודישע צוקונפֿטfuture1 אַ ציניסט,
דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) יודישע וװאָרט ― אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware עזותeffrontery, impertinence; gall1מחוצףimpudent person פּניםface,
װ אַרbother שע ― אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אױסout; because ofגעשלײערטveil װײַבלfemale; feminine,
װױלנע ― אַ ליטװאַטשקע.
דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פֿאָלקnation ― אַ פּראָסטערsimple, unrefined, crude; ordinary; tacky, vulgar מענטשperson, human, responsible or mature person, זעטsee; the letter Z; satiety אױסout; because of א
בעלmasterמלאָכהhandcraft, פֿאַרשטײטunderstand ניטnot קײןto; not any אַנדערother; next שפּראַךlanguage,
אַזוץ זשאַרגאָןjargon; Yiddish.
די געשיכטעhistory; story קומטcome פֿאָרtravel (by vehicle) דעםthe, this 1טן אױגוסטAugust 1905טן יאָרyear אױפֿןon; on the באַנהױףtrain station.
דערthe, this װעגway; road, path; weigh: שטײטstand אָנגעטאָןwear, get dressed (with "zikh") מיטexert; with; middle אַ רײַזעטאַשtravel case איבערover; recycle די
פּלײצעסshoulder (including the scapula) (anatomy). ― אױףon; awake דערthe, this ערדearth ליגןlie; falsehood אָנגעװאָרפֿןattempt; scatter טשעמאָדאַנעסvalise; suitcase, פֿעקלעך,
ביכערbook, צײַטונגעןnewspaper, כּתבֿיםwriting; writ, document, פּאַפּירpaper (material) אוןand פּענעסpen גאַנצעwhole, full, complete בערגmountain. ― דערthe, this
עולםworld; eternity; congregation שטײטstand אוןand מעןone (indefinite subject) װאַרטwait, אַזthat; when; if עמעצערsomeone or something זאָלshould שױןlook after; care for; already; right away עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אָנהײבןbegin; confront (with "zikh mit"); start.
װילנעVilnius (Lithuania); Vilnius (Lithuanian) שטײטstand נעבןnear װאַרtrue; boiling water שע אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware מאַכטmake; defecate (with "mit"); power; regime אירher; you (pl) צו רעכטright (privilege); right (direction); right (direction) דעםthe, this
שלײערveil; veil (clothing), עס זאָלןshould זיךself ניטnot אַרױסזעןappearance צו פֿילfeel; fill; stuff; many (German) די אײגלוע האָרhair; mainspring. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
פֿאָלקnation קוקטlook אַרוםaround אוןand װילwant האָרכןnotice; listen; obey אַ גוטgood; thoroughly; property; possession; estate װאָרטword,
דערthe, this פֿרײַנדfriend: הוסטcough זיךself אָפּfinishing; up (as separable part of verb)( רבותיgentlemen, my masters (direct address)! עס איזbe; so געשעןoccur אַ געשעענישevent בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of
אונדו!; איןin אונדזערour ליטעראַרישliterary געזינדלhousehold members; gang, איןin אונדזערour קלײןsmall ייִדישYiddish language; Jewish װעלטלworld:
123
|