מנחם־מענדל פֿון װין צו זײן װיַב שײנע"שײנדל
אין פֿתרילעװקע
26
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשית בין איך איר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקוֹ החײם והשלום. השם"
יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות ― אָמן
וה שנית זײַ ױסן זוגתי חיקרה, אַז איך בין נאָך אַ היגער, אַ ױנער
הײסט עס, אַלע דעלעגאַטן מיט אַלע געסט זענען זיך צעפֿאָרן באַלד נאָך נעילה,
נאָר אַ סך קאָרעספּאָנדענטן מיט שרײיבערס ― און אױך איך בתוכם ― זענען
פֿאַרבליבן דאָ נאָך אױף אַ פּאָר טעג, ניט צוליב גלאָט אַזױ מען זאָל אַ הוליע
טאָן, מעגסט שױן זיכער זײַן, נאָר צוליב זײער אַ נײטיקער זאַך, צוליב אַ
תּכליתזאַך. דהײַנו, מיר האָבן זיך באַטראַכט אַזױ: אַלצדינג האָט מען אױפֿן קאָנגרעס
ברוך'השם מתּקן געװען ― אַ קאָמיטעט האָבן מיר אױסגעקליבן דאַנקען גאָט
זײער אַ פֿײַנעם, פּרעזידענטן האָבן מיר צװײ ― פּראָפֿעסאָר װאַרבורג און דאָקטאָר
טשלענאָװ ― אַ באַנק האָבן מיר אַן אײגענע, אַן אוניװערסיטעט האָבן מיר אױך, /
און לשון־קודש רעדן מיר, ― אַלעמען הײסט עס באַװאָרנט, פֿאַר װאָס זאָלן מיר
ניט זען אונדזער אײגענעם תּכלית אױך? דאָס הײסט פֿאַר װאָס זאָלן מיר,
שרײַבערס הײסט עס, ניט אַ טראַכט טאָן מכּוח זיך אַלײן טאַקע? פֿאַר װאָס זאָלן
מיר ניט האָבן אַ פֿאָנד, אונדזער אײגענעם פֿאָנד? אַלע שרײַבערס אױף דער
גאַנצער װעלט זענען זיך נוהג זײ האָבן אַ פֿאָנד, און נאָר מיר, ייִדישע שרײַבערס,
האָבן ניט זאָלסט זאָגן אַ סימן פֿון אַ פֿאָנד! מיט װאָס זענען מיר ערגער פֿון
בעל־מלאָכות? בעל־מלאָכות אַפֿילן, שנײַדערס, שוסטערס, קירזשנערס מעגן האָבן
אַ פֿאָנד און מיר ניט? װעסטו דאָך פֿרעגן מן־הסתּם, װאָס איז דאָס אַזעלכעס
;אַ פֿאָנד*" און אױף װאָס באַדאַרף מען דאָס? מוז מען דיר קלאָר מאַכן, זאָלסט
װיסן מיט װאָס מען עסט עס, און אַגבֿ דאַרף מען דיר דערצײלן אַ מעָשֵׂה, ױ
קומט צו אונדז, מיר זאָלן גאָר אָנהױבן טראַכטן מכּוח פֿאָנד! ומעשׂה־שהיה
כּך־הי.
203
|
|
mnHm-mendl fun vin tsu zayen vi�b sheyne"sheyndl
in fTrilevke
26
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
reyshes bin ikh ir moydiye, az ikh bin b"h bku^oy hakhayem uhshlum. hashem"
yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit
bsures toyves yeshues unHmuT ― omeyn
uh sheynes zay oysn zugosi Hikrh, az ikh bin nokh a higer, a oyner
heyst es, ale delegatn mit ale gest zenen zikh tseforn bald nokh nile,
nor a sakh korespondentn mit shreyibers ― un oykh ikh besoykhem ― zenen
farblibn do nokh oyf a por teg, nit tsulib glot azoy men zol a hulye
ton, megst shoyn zikher zayn, nor tsulib zeyer a neytiker zakh, tsulib a
takhleszakh. dehayne, mir hobn zikh batrakht azoy: altsding hot men oyfn kongres
borekh'hashem mWkn geven ― a komitet hobn mir oysgeklibn danken got
zeyer a faynem, prezidentn hobn mir tsvey ― profesor varburg un doktor
tshlenov ― a bank hobn mir an eygene, an universitet hobn mir oykh, /
un lshun-kudsh redn mir, ― alemen heyst es bavornt, far vos zoln mir
nit zen undzer eygenem takhles oykh? dos heyst far vos zoln mir,
shraybers heyst es, nit a trakht ton mikoyekh zikh aleyn take? far vos zoln
mir nit hobn a fond, undzer eygenem fond? ale shraybers oyf der
gantser velt zenen zikh noyeg zey hobn a fond, un nor mir, yidishe shraybers,
hobn nit zolst zogn a simen fun a fond! mit vos zenen mir erger fun
bel-melokhes? bel-melokhes afiln, shnayders, shusters, kirzhners megn hobn
a fond un mir nit? vestu dokh fregn mn-hstam, vos iz dos azelkhes
;a fond*" un oyf vos badarf men dos? muz men dir klor makhn, zolst
visn mit vos men est es, un agev darf men dir dertseyln a me�sh�h, oy
kumt tsu undz, mir zoln gor onhoybn trakhtn mikoyekh fond! umeQh-shehoye
Kkh-hi.
203
|
מנחם1מענדלMendel פֿוןfrom; of װיןVienna (Austria) צו זײןfilter; sift; Hebrew letter zayin װיַב שײנעpretty"שײנדל
איןin פֿתרילעװקע
26
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרתMrs. (usually with first name) שײנעpretty1שײנדל שתחי'!
ראשיתbeginning ביןbee (insect); be איךI אירher; you (pl) מודיעinform (with "zayn"), אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect); be ב"ה בקוֹ החײםthe life והשלום. השםGod"
יתברךmay he be blessed זאָלshould העלפֿןhelp מ'זאָלshould תּמידalways האָרכןnotice; listen; obey אײנסone; single; several (in plural) פֿוןfrom; of דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערעother; next נאָרbut, only גוטסgood; thoroughly מיטexert; with; middle
בשׂורותnews, tidings טובֿותgoodness, favor; favors ישועותsalvation ונחמות ― אָמןamen: expression of pious agreement
וה שניתagain זײַbe ױסן זוגתיmy wife חיקרה, אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect); be נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ היגערlocal; resident of this locality; local person, אַ ױנער
הײסטorder, tell; be called, be named עס, אַלעall דעלעגאַטןdelegate מיטexert; with; middle אַלעall געסטguest זענעןbe זיךself צעפֿאָרןtravel about; be disorganized; disintegrate באַלדsoon; immediately נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) נעילהNeilah prayer on Yom Kippur,
נאָרbut, only אַ סך קאָרעספּאָנדענטןcorrespondent מיטexert; with; middle שרײיבערס ― אוןand אױךalso איךI בתוכםincluded ― זענעןbe
פֿאַרבליבןremain, survive דאָhere נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אױףon; awake אַ פּאָרpair; pair up טעגday, ניטnot צוליבfor גלאָט אַזױsuch; so; thus; yes מעןone (indefinite subject) זאָלshould אַ הוליעhave fun, carouse, party
טאָןtone; ton (weight); do, מעגסטmay שױןlook after; care for; already; right away זיכערassure; sure; safe זײַןbe; his; its, נאָרbut, only צוליבfor זײערtheir; very אַ נײטיקערnecessary זאַךthing; vagina (anatomy), צוליבfor אַ
תּכליתpurpose, result; business; practical considerationsזאַךthing; vagina (anatomy). דהײַנוnamely, מירme; we האָבןhave; give birth זיךself באַטראַכטconsider; examine; consideration; examination אַזױsuch; so; thus; yes: אַלצדינגeverything האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) אױפֿןon; on the קאָנגרעסcongress
ברוךfracture, split'השםGod מתּקן געװעןbe ― אַ קאָמיטעטcommittee האָבןhave; give birth מירme; we אױסגעקליבןselect דאַנקעןthank; thanks; gratitude גאָטGod, deity
זײערtheir; very אַ פֿײַנעםfine, פּרעזידענטןpresident האָבןhave; give birth מירme; we צװײ2; deuce (playing cards) ― פּראָפֿעסאָרprofessor װאַרtrue; boiling waterבורגpalace; chateau; fort אוןand דאָקטאָרdoctor (holder of title)
טשלענאָװ ― אַ באַנקbench; bank האָבןhave; give birth מירme; we אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אײגענעown; same, אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אוניװערסיטעטuniversity האָבןhave; give birth מירme; we אױךalso, /
אוןand לשון־קודשHebrew / Aramaic רעדןspeak מירme; we, ― אַלעמעןeveryone הײסטorder, tell; be called, be named עס באַװאָרנטsafeguard (with "zikh"); safeguard (with "zikh"), פֿאַרfor; before; in the time of װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זאָלןshould מירme; we
ניטnot זעןsee אונדזערour אײגענעםown; same תּכליתpurpose, result; business; practical considerations אױךalso? דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named פֿאַרfor; before; in the time of װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זאָלןshould מירme; we,
שרײַבערסwriter הײסטorder, tell; be called, be named עס, ניטnot אַ טראַכטthink; plan; thought; uterus, womb; clothing טאָןtone; ton (weight); do מכּוחin regard to, about, concerning זיךself אַלײןoneself (with a personal pronoun); only טאַקעindeed, truly, really? פֿאַרfor; before; in the time of װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זאָלןshould
מירme; we ניטnot האָבןhave; give birth אַ פֿאָנדfund, אונדזערour אײגענעםown; same פֿאָנדfund? אַלעall שרײַבערסwriter אױףon; awake דערthe, this
גאַנצערwhole, full, complete װעלטboil milk; world זענעןbe זיךself נוהגbe accustomed (with "zayn") זײ האָבןhave; give birth אַ פֿאָנדfund, אוןand נאָרbut, only מירme; we, ייִדישעYiddish language; Jewish שרײַבערסwriter,
האָבןhave; give birth ניטnot זאָלסטshould זאָגןsay; recite (prayer or religious text) אַ סימןsymbol, abbreviation; sign, indication פֿוןfrom; of אַ פֿאָנדfund! מיטexert; with; middle װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זענעןbe מירme; we ערגערbad; anger; annoy פֿוןfrom; of
בעלmaster1מלאָכותhandcraft? בעלmaster1מלאָכותhandcraft אַפֿילן, שנײַדערסtailor (occupation), שוסטערסcobbler, קירזשנערסhatmaker; furrier מעגןmay האָבןhave; give birth
אַ פֿאָנדfund אוןand מירme; we ניטnot? װעסטוwill (future) דאָךof course; yet, still פֿרעגןask; question מן־הסתּםmost likely, probably, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איזbe; so דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַזעלכעסsuch; so; thus; yes
;אַ פֿאָנדfund*" אוןand אױףon; awake װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) באַדאַרףneed, require מעןone (indefinite subject) דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)? מוזmust; necessity מעןone (indefinite subject) דירyou קלאָרclarify; understand (with "zikh"); clear; sane; well-versed (with "in"); clear; sane; well-versed (with "in"); clear; sane; well-versed (with "in"); clarify; understand (with "zikh") מאַכןmake; defecate (with "mit"), זאָלסטshould
װיסןknow; knowledge מיטexert; with; middle װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מעןone (indefinite subject) עסטeat עס, אוןand אַגבֿby the way דאַרףneed, require מעןone (indefinite subject) דירyou דערצײלןrecount, tell, narrate אַ מעָשֵׂה, ױ
קומטcome צו אונדזus, מירme; we זאָלןshould גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אָנwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); seeהױבןbonnet; mitre (clothing) טראַכטןthink; plan; thought; uterus, womb; clothing מכּוחin regard to, about, concerning פֿאָנדfund! ומעשׂה1שהיהthat was
כּךsuch1הי.
203
|