מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל.
אין פֿתרילעװקע +
22
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
רא שית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השם"
יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז איך פֿאָר. ניט איך זאָג אַז איך
פֿאָר, נײן, איך פֿאָר טאַקע! אין עטלעכע שעה אַרום גײט אַװעק דער קוריער
קײן װין און איך האָב שױן אַפֿילו אַ בילעט אױך. דאָס הײסט האָבן האָב איך
אים נאָך ניט. נאָר ס'איז גלײַך ױ בײַ מיר אין קעשענע. די רעדאַקציע,
פֿאַרשטײסטו מיך, האָט מיר צוגעזאָגט נעמען אַ בילעט, װאָרעם איך פֿאָר אױף אירע
הוצאָות פֿאַר איך. מײנסט אפֿשר אַז נאָר איך אַלײן? נײן, עס פֿאָרן מיט מיר
נאָך עטלעכע שרײַבערס פֿון דער רעדאַקציע, אַזױ ױ איך, אױך אױף אירע
הוצאָות, אַ גאַנצע כאַליאַסטרע,. בקאָמפּאַניע הײסט עס פֿאָרן מיר. און בקאָמפּאַניע
פֿאָרט זיך גאָר אַנדערש. דו זיצסט מיט מענטשן, רעדט מען, שמועסט מען, פֿון
דעם, פֿון יענעם, מען דערצײלט מעשׂיות, נעכטיקע טעג, אױפֿן הימל אַ יריד ―
דערװײַל פֿאָרסטו אײַן אַ שטיק װעג און דו קוקסט זיך גאָר ניט אַרום ױ די
צײַט איז אַװעק. הקיצור, מיר פֿאָרן קײן װין אױפֿן קאָנגרעס. דאָס הײסט מיר
זענען גרײט צו פֿאָרן. מיר פּאַקעװען זיך שױן אין װעג אַרײַן. ניט איך, מײנע
קאָלעגן פּאַקעװען זיך, נעמען מיט איטלעכער זײַנע כּלײמכשירין מיט זײַנע
שפּאַרגאַלן. איך, ברוך'השם, בין שױן לאַנג אַ פֿאַרטיקער. איך דאַרף מיך ניט
פּאַקן, איך האָב ניט קײן שפּאַרגאַלן. איך נעם מיר דעם טליתיותּפֿילין און די
פּען ― איך האָב אַ פּען װאָס זי שרײַבט אַלײן ― און זײַ געזונט! דער עיקר
― איך פֿיר מיט זיך אַ זאַך װאָס איז נײטיקער פֿון אַלע זײערע שפּאַרגאַלן און
שרײבערײעכצן, איך מײן דאָס דעם פּראָיעקט פֿון נעמען ארץ־ישׂראל אין דער
אַרענדע. איך האָב אים אײַנגענײט אין אַ זיכערן אָרט און פֿאָר מיר מיט אַ קלאָרן
קאָפּ. ערשטנס פֿאָרט מען דאָך אין באַן. אַפֿילו טאַקע צו די דײַטשן אין
אױסענלאַנד, נאָר אַ קשיא אױף אַ מעשׂה. און צװײטנס װיל איך ניט אַז די כאַליאַסטרע
236
|
|
mnHm-mendl fun varshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl.
in fTrilevke +
22
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
r# shiT bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum. hashem"
yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit
bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az ikh for. nit ikh zog az ikh
for, neyn, ikh for take! in etlekhe sho arum geyt avek der kuryer
keyn vin un ikh hob shoyn afile a bilet oykh. dos heyst hobn hob ikh
im nokh nit. nor s'iz glaykh oy bay mir in keshene. di redaktsye,
farshteystu mikh, hot mir tsugezogt nemen a bilet, vorem ikh for oyf ire
hoytsoes far ikh. meynst efsher az nor ikh aleyn? neyn, es forn mit mir
nokh etlekhe shraybers fun der redaktsye, azoy oy ikh, oykh oyf ire
hoytsoes, a gantse khalyastre,. bkompanye heyst es forn mir. un bkompanye
fort zikh gor andersh. du zitsst mit mentshn, redt men, shmuest men, fun
dem, fun yenem, men dertseylt mayses, nekhtike teg, oyfn himl a yarid ―
dervayl forstu ayn a shtik veg un du kukst zikh gor nit arum oy di
tsayt iz avek. hakitser, mir forn keyn vin oyfn kongres. dos heyst mir
zenen greyt tsu forn. mir pakeven zikh shoyn in veg arayn. nit ikh, meyne
kolegn pakeven zikh, nemen mit itlekher zayne Kleymakhsherin mit zayne
shpargaln. ikh, borekh'hashem, bin shoyn lang a fartiker. ikh darf mikh nit
pakn, ikh hob nit keyn shpargaln. ikh nem mir dem tliTyutfilen un di
pen ― ikh hob a pen vos zi shraybt aleyn ― un zay gezunt! der iker
― ikh fir mit zikh a zakh vos iz neytiker fun ale zeyere shpargaln un
shreybereyekhtsn, ikh meyn dos dem proyekt fun nemen #rts-yisroel in der
arende. ikh hob im ayngeneyt in a zikhern ort un for mir mit a klorn
kop. ershtns fort men dokh in ban. afile take tsu di daytshn in
oysenland, nor a kashye oyf a mayse. un tsveytns vil ikh nit az di khalyastre
236
|
מנחם1מענדלMendel פֿוןfrom; of װאַרשעWarsaw (Poland); Warsaw (English) Warszawa (Polish) צו זײַןbe; his; its װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) שײנעpretty1שײנדל.
איןin פֿתרילעװקע +
22
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרתMrs. (usually with first name) שײנעpretty1שײנדל שתחי'!
רא שית ביןbee (insect); be איךI דירyou מודיעinform (with "zayn"), אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect); be ב"ה בקו החײםthe life והשלום. השםGod"
יתברךmay he be blessed זאָלshould העלפֿןhelp מ'זאָלshould תּמידalways האָרכןnotice; listen; obey אײנסone; single; several (in plural) פֿוןfrom; of דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערעother; next נאָרbut, only גוטסgood; thoroughly מיטexert; with; middle
בשׂורותnews, tidings טובֿותgoodness, favor; favors ישועותsalvation ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמןamen: expression of pious agreement
והשניתand secondly זײַbe ױסן, זוגתיmy wife היקרה, אַזthat; when; if איךI פֿאָרtravel (by vehicle). ניטnot איךI זאָגsay; recite (prayer or religious text) אַזthat; when; if איךI
פֿאָרtravel (by vehicle), נײןno, איךI פֿאָרtravel (by vehicle) טאַקעindeed, truly, really! איןin עטלעכעseveral שעהhour אַרוםaround גײטgo; plan to (with infinitive) אַװעקaway דערthe, this קוריערcourier, runner; herald
קײןto; not any װיןVienna (Austria) אוןand איךI האָבhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away אַפֿילוeven, only אַ בילעטticket אױךalso. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named האָבןhave; give birth האָבhave; give birth איךI
איםhim; it נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) ניטnot. נאָרbut, only ס'איזbe; so גלײַךstraight, even; direct; similar; right away; equate; compare; straighten; like (English) ױ בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of מירme; we איןin קעשענעpocket. די רעדאַקציעeditorial staff,
פֿאַרשטײסטוunderstand מיךme, האָטhave; give birth מירme; we צוגעזאָגטpromise נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name אַ בילעטticket, װאָרעםbecause; worm איךI פֿאָרtravel (by vehicle) אױףon; awake אירעher; people
הוצאָותexpenses פֿאַרfor; before; in the time of איךI. מײנסטmostly; intend אפֿשרmaybe אַזthat; when; if נאָרbut, only איךI אַלײןoneself (with a personal pronoun); only? נײןno, עס פֿאָרןtravel (by vehicle) מיטexert; with; middle מירme; we
נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) עטלעכעseveral שרײַבערסwriter פֿוןfrom; of דערthe, this רעדאַקציעeditorial staff, אַזױsuch; so; thus; yes ױ איךI, אױךalso אױףon; awake אירעher; people
הוצאָותexpenses, אַ גאַנצעwhole, full, complete כאַליאַסטרעgang,. בקאָמפּאַניע הײסטorder, tell; be called, be named עס פֿאָרןtravel (by vehicle) מירme; we. אוןand בקאָמפּאַניע
פֿאָרטtravel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort זיךself גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַנדערשother; next; change. דו זיצסטsit מיטexert; with; middle מענטשןperson, human, responsible or mature person, רעדטspeak מעןone (indefinite subject), שמועסטconverse מעןone (indefinite subject), פֿוןfrom; of
דעםthe, this, פֿוןfrom; of יענעםthat, מעןone (indefinite subject) דערצײלטrecount, tell, narrate מעשׂיותstory; genitalia (vulgar), נעכטיקעof yesterday; confused, depressed, anemic (person) טעגday, אױפֿןon; on the הימלsky; heaven אַ ירידfair (for selling goods) ―
דערװײַלmeanwhile פֿאָרסטוtravel (by vehicle) אײַןin (separable converb); take in (clothing); limit; reduce; nest; see אַ שטיקpiece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; pranks, tricks; suffocate; embroider; sew װעגway; road, path; weigh אוןand דו קוקסטlook זיךself גאָרvery; entirely; surprisingly; whole ניטnot אַרוםaround ױ די
צײַטtime; menstrual period (with "di") איזbe; so אַװעקaway. הקיצורin short, מירme; we פֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any װיןVienna (Austria) אױפֿןon; on the קאָנגרעסcongress. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named מירme; we
זענעןbe גרײטprepare; ready צו פֿאָרןtravel (by vehicle). מירme; we פּאַקעװעןpack זיךself שױןlook after; care for; already; right away איןin װעגway; road, path; weigh אַרײַןinto. ניטnot איךI, מײנעmostly
קאָלעגןcolleague פּאַקעװעןpack זיךself, נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name מיטexert; with; middle איטלעכערeach זײַנעhis כּלײמכשירין מיטexert; with; middle זײַנעhis
שפּאַרpress; dispute, debate (with "zikh")גאַלןgall, bile; gall bladder. איךI, ברוךfracture, split'השםGod, ביןbee (insect); be שױןlook after; care for; already; right away לאַנגlong; for (duration); long; for (duration) אַ פֿאַרטיקערready. איךI דאַרףneed, require מיךme ניטnot
פּאַקןpack; catch, איךI האָבhave; give birth ניטnot קײןto; not any שפּאַרpress; dispute, debate (with "zikh")גאַלןgall, bile; gall bladder. איךI נעםtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") מירme; we דעםthe, this טליתיותּפֿילין אוןand די
פּעןthe letter P; pen ― איךI האָבhave; give birth אַ פּעןthe letter P; pen װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זי שרײַבטwrite אַלײןoneself (with a personal pronoun); only ― אוןand זײַbe געזונטhealthy; health! דערthe, this עיקרmain point
― איךI פֿירcarry; act, behave (with "zikh"); fourth מיטexert; with; middle זיךself אַ זאַךthing; vagina (anatomy) װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איזbe; so נײטיקערnecessary פֿוןfrom; of אַלעall זײערעtheir שפּאַרpress; dispute, debate (with "zikh")גאַלןgall, bile; gall bladder אוןand
שרײבערײעכצן, איךI מײןmostly; intend; intention דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) דעםthe, this פּראָיעקטproject פֿוןfrom; of נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name ארץ־ישׂראלland of Israel איןin דערthe, this
אַרענדעleasehold. איךI האָבhave; give birth איםhim; it אײַנגענײטsew; embroider איןin אַ זיכערןassure; sure; safe אָרטplace; position אוןand פֿאָרtravel (by vehicle) מירme; we מיטexert; with; middle אַ קלאָרןclarify; understand (with "zikh"); clear; sane; well-versed (with "in"); clear; sane; well-versed (with "in"); clarify; understand (with "zikh")
קאָפּhead (anatomy). ערשטנסfirst פֿאָרטtravel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort מעןone (indefinite subject) דאָךof course; yet, still איןin באַןtrain. אַפֿילוeven, only טאַקעindeed, truly, really צו די דײַטשןGerman person; German Jew; Germany איןin
אױסענלאַנד, נאָרbut, only אַ קשיאquestion אױףon; awake אַ מעשׂהstory; genitalia (vulgar). אוןand צװײטנסsecondly; on second thought װילwant איךI ניטnot אַזthat; when; if די כאַליאַסטרעgang
236
|