מנחס־מענדל פֿון װואַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין פֿתרילעװקע
11
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום,
השית"ב זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס
מיט בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז סװצט מיט גאָטס הילף קײן
מלחמה ניט זײַן. דאָס הײסט אַ מלחמה װעט זײַן אַזאַ שטיק גאָלד זאָל איך
האָבן! און ניט אײנע, ― אַ סך מלחמות, און גרױסע מלחמות, ױ איך האָב
דיר שױן געהאַט געשריבן, נאָר די מלחמה, װאָס מ'האָט געמײנט, אַז אָט־אָט
װעט זי אַרױסשפּרינגען צװישן די;גוטע פֿרײַנד", װאָס זענען אִט־יערשט
געגאַנגען האַנט בײַ האַנט אױפֿן טערק, ― אָט די דאָזיקע מלחמה האָט מען
שױן, װי עס זעט אױס, דאַנקען גאָט, כּמעט ױ פֿאַרהיט, סײַדן ס'װעט זיך
טרעפֿן עפּעס אַזעלכעס, עפּעס גאָר אַן אומגערעכטע זאַך ― אַ קשיא אױיף די
באַלקאַנער קלאַפּערס? אַז מען שמועסט ברידער, איז דאָך ניט שײך... דערװײַלע
דאַרף מען האָפֿן אַז ס'װעט זײַן שטיל. און דאָס האָט מען געקאָנט װיסן פֿריִער,
אַז קױם װעלן;מיר" זיך אַרײַנמישן און ,מיר" װעלן אַ זאָג טאָן ס'זאָל זיַן
שטיל, איז גענוג אײן װאָרט, ס'זאָל װערן שטיל! טאַקע גיבורים, טאַקע מזיקים,
טאַקע אײַנגענומען דעם טערק, פֿון דעסטועגן, אַז זײ האָבן נאָר באַקומען די
טעלעגראַם, אַז ס'איז ניט שײן אַז ברידער שותּפֿים זאָלן זיך שלאָגן איבער
אַ ירושה, און אַז ס'װאָלט אַ סך שענער געװוען מ'אָל זיך פֿאַרלאָזץ איף
מענטשן, ― אַזױ האָבן באַלד אָנגעהױבן צו פֿליִען דעפּעשן פֿון די דאָזיקע
שותּפֿים, אַז זײ זענען זײער צופֿרידן, אַז זײ האָבן גאָר אַנדערש ניט געקלערט
דורכצוקומען נאָר בדרך־שלום! אדרבה, זײ װעלן נאָך זאָגן דעם גרעסטן דאַנק..
אמת, דאָס איז נאָר געװען אױף דער הײסער שעה. מיט אַ טאָג שפּעטער, אַז
מ'האָט זײ פֿאָרגעלײגט אַז די ברידער, װאָס האָבן פֿאַרקאַטשעט די אַרבל און
גרײט געװען שױן פּיטש־פּאַטש, זאָלן מחילה אַראָפּקאַטשן די אַרבל צוריק,
האָבן זײ אָנגעהױבן צו רעדן אַנדערע װערטער. און מען קאָן נאָך גאָר ניט
134
|
|
mnHs-mendl fun vuarshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in fTrilevke
11
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum,
hshiT"b zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts
mit bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az svtst mit gots hilf keyn
milkhome nit zayn. dos heyst a milkhome vet zayn aza shtik gold zol ikh
hobn! un nit eyne, ― a sakh milkhomes, un groyse milkhomes, oy ikh hob
dir shoyn gehat geshribn, nor di milkhome, vos m'hot gemeynt, az ot-ot
vet zi aroysshpringen tsvishn di;gute fraynd", vos zenen #�t-yersht
gegangen hant bay hant oyfn terk, ― ot di dozike milkhome hot men
shoyn, vi es zet oys, danken got, kemat oy farhit, saydn s'vet zikh
trefn epes azelkhes, epes gor an umgerekhte zakh ― a kashye oyif di
balkaner klapers? az men shmuest brider, iz dokh nit shayekh... dervayle
darf men hofn az s'vet zayn shtil. un dos hot men gekont visn frier,
az koym veln;mir" zikh araynmishn un ,mir" veln a zog ton s'zol zi�n
shtil, iz genug eyn vort, s'zol vern shtil! take geboyrem, take mazikem,
take ayngenumen dem terk, fun destuegn, az zey hobn nor bakumen di
telegram, az s'iz nit sheyn az brider shutfem zoln zikh shlogn iber
a yerushe, un az s'volt a sakh shener gevuen m'ol zikh farlozts if
mentshn, ― azoy hobn bald ongehoybn tsu flien depeshn fun di dozike
shutfem, az zey zenen zeyer tsufridn, az zey hobn gor andersh nit geklert
durkhtsukumen nor bdrkh-shlum! #drbh, zey veln nokh zogn dem grestn dank..
emes, dos iz nor geven oyf der heyser sho. mit a tog shpeter, az
m'hot zey forgeleygt az di brider, vos hobn farkatshet di arbl un
greyt geven shoyn pitsh-patsh, zoln mekhile aropkatshn di arbl tsurik,
hobn zey ongehoybn tsu redn andere verter. un men kon nokh gor nit
134
|
מנחס1מענדלMendel פֿוןfrom; of װואַרשע צו זײַןbe; his; its װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) שײנעpretty1שײנדל
איןin פֿתרילעװקע
11
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרתMrs. (usually with first name) שײנעpretty1שײנדל שתחי'!
ראשיתbeginning ביןbee (insect, Anthophila); be איךI דירyou מודיעinform (with "zayn"), אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect, Anthophila); be ב"ה בקו החײםthe life והשלום,
השית"ב זאָלshould העלפֿןhelp מ'זאָלshould תּמידalways האָרכןnotice; listen; obey אײנסone; single; several (in plural) פֿוןfrom; of דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערעother; next נאָרbut, only גוטסgood; thoroughly
מיטexert; with; middle בשׂורותnews, tidings טובֿותgoodness, favor; favors ישועותsalvation ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמןamen: expression of pious agreement
והשניתand secondly זײַbe ױסן, זוגתיmy wife היקרה, אַזthat; when; if סװצט מיטexert; with; middle גאָטסGod, deity הילףhelp; assistant קײןto; not any
מלחמהwar ניטnot זײַןbe; his; its. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסטorder, tell; be called, be named אַ מלחמהwar װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its אַזאַsuch שטיקpiece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; pranks, tricks; suffocate; embroider; sew גאָלדgold (Au) זאָלshould איךI
האָבןhave; give birth! אוןand ניטnot אײנעsingle; several (in plural), ― אַ סך מלחמותwar, אוןand גרױסעlarge מלחמותwar, ױ איךI האָבhave; give birth
דירyou שױןlook after; care for; already; right away געהאַטhave; give birth געשריבןwrite, נאָרbut, only די מלחמהwar, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) מ'האָטhave; give birth געמײנטintend, אַזthat; when; if אָטhere; this very; just now1אָטhere; this very; just now
װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זי אַרױסשפּרינגעןjump צװישןbetween די;גוטעgood; thoroughly פֿרײַנדfriend", װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זענעןbe אִט1יערשט
געגאַנגעןgo; plan to (with infinitive) האַנטhand בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of; alongside האַנטhand אױפֿןon; on the טערקTurk; Moslem man, ― אָטhere; this very; just now די דאָזיקעhere מלחמהwar האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject)
שױןlook after; care for; already; right away, װי עס זעטsee; the letter Z; satiety אױסout; because of, דאַנקעןthank; thanks; gratitude גאָטGod, deity, כּמעטalmost ױ פֿאַרהיטprevent, סײַדןunless ס'װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זיךself
טרעפֿןfind, meet; guess; happen, occur (with "zikh") עפּעסsomething; somehow; somewhat; very אַזעלכעסsuch; so; thus; yes, עפּעסsomething; somehow; somewhat; very גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אומגערעכטעwrong זאַךthing; vagina (anatomy) ― אַ קשיאquestion אױיף די
באַלקאַנערthe Balkan region קלאַפּערסbeater; rattle; card player? אַזthat; when; if מעןone (indefinite subject) שמועסטconverse ברידערbrother; be friendly (with "zikh mit"), איזbe; so דאָךof course; yet, still ניטnot שײךrelevant... דערװײַלעmeanwhile
דאַרףneed, require מעןone (indefinite subject) האָפֿןhope אַזthat; when; if ס'װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its שטילquiet, silent; still; silence. אוןand דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) געקאָנטbe able װיסןknow; knowledge פֿריִערearly,
אַזthat; when; if קױםbarely, hardly (often with "vos") װעלןwave; will (future); boil milk; want;מירme; we" זיךself אַרײַנמישןmix in (uninvited) (with "zikh") אוןand ,מירme; we" װעלןwave; will (future); boil milk; want אַ זאָגsay; recite (prayer or religious text) טאָןtone; ton (weight); do ס'זאָלshould זיַן
שטילquiet, silent; still; silence, איזbe; so גענוגenough אײןone; single; several (in plural); single; several (in plural) װאָרטword, ס'זאָלshould װערןbecome; defend; forbid שטילquiet, silent; still; silence! טאַקעindeed, truly, really גיבוריםhero, powerful person, טאַקעindeed, truly, really מזיקיםdamager, damaging; scamp, mischievous brat; destructive elf; accomplished person,
טאַקעindeed, truly, really אײַנגענומעןingest; engulf; quiet (a child); pleasant דעםthe, this טערקTurk; Moslem man, פֿוןfrom; of דעסטועגן, אַזthat; when; if זײ האָבןhave; give birth נאָרbut, only באַקומעןacquire, receive די
טעלעגראַםtelegram, אַזthat; when; if ס'איזbe; so ניטnot שײןpretty אַזthat; when; if ברידערbrother; be friendly (with "zikh mit") שותּפֿיםpartner זאָלןshould זיךself שלאָגןhit, beat; fight (with "zikh") איבערover; recycle
אַ ירושהinheritance, אוןand אַזthat; when; if ס'װאָלטvolt (electrical); would אַ סך שענערpretty געװוען מ'אָל זיךself פֿאַרלאָזץ איף
מענטשןperson, human, responsible or mature person, ― אַזױsuch; so; thus; yes האָבןhave; give birth באַלדsoon; immediately אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") צו פֿליִעןfly; flight (airline) דעפּעשןtelegram פֿוןfrom; of די דאָזיקעhere
שותּפֿיםpartner, אַזthat; when; if זײ זענעןbe זײערtheir; very צופֿרידןsatisfied, glad, pleased, content, אַזthat; when; if זײ האָבןhave; give birth גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַנדערשother; next; change ניטnot געקלערטconsider, think, muse
דורכצוקומעןagree (with "zikh") נאָרbut, only בדרךon the road1שלוםpeace! אדרבה, זײ װעלןwave; will (future); boil milk; want נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) זאָגןsay; recite (prayer or religious text) דעםthe, this גרעסטןlarge דאַנקthank; thanks; gratitude..
אמתtruth; true, דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so נאָרbut, only געװעןbe אױףon דערthe, this הײסערhot; passionate שעהhour. מיטexert; with; middle אַ טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper שפּעטערlate; mocker, אַזthat; when; if
מ'האָטhave; give birth זײ פֿאָרגעלײגטsuggest, propose אַזthat; when; if די ברידערbrother; be friendly (with "zikh mit"), װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָבןhave; give birth פֿאַרקאַטשעטroll up (cloth); roll up (cloth) די אַרבלsleeve אוןand
גרײטprepare; ready געװעןbe שױןlook after; care for; already; right away פּיטש1פּאַטשslap; applaud (with "mit di hent"); slap; blow, זאָלןshould מחילהforgiveness, forgive me, pardon; buttocks אַראָפּקאַטשן די אַרבלsleeve צוריקback,
האָבןhave; give birth זײ אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") צו רעדןspeak אַנדערעother; next װערטערword. אוןand מעןone (indefinite subject) קאָןbe able; dance figure; round of a card game נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) גאָרvery; entirely; surprisingly; whole ניטnot
134
|