מנחם־מענדל פֿון װאַרשע צו זײַן װײַב שײנע־שײנדל
אין כּתרילעװקע
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרת שײנע־שײנדל שתחי'!
ראשית בין איך דיר מודיע, אַז איך בין ב"ה בקו החײם והשלום. השם"
יתברך זאָל העלפֿן מ'זאָל תּמיד האָרכן אײנס פֿון דאָס אַנדערע נאָר גוטס מיט
בשׂורות טובֿות ישועות ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמן.
והשנית זײַ ױסן, זוגתי היקרה, אַז דו קענסט שױן זײַן רױק ―
דעם טערק האָבן מיר דאַנקען גאָט באַװאָרנט. אים װעט שױן קײנער איצט
אַזױ גיך ניט זאַטשעפּען און מער צו אים קײן טענות ניט האָבן, אַז זײַן;האַלבע
לבֿנה" רירט אָן חלילה עמעצנס כּבֿוד.. און מ'װעט שױן ניט זאָגן מער אַז
ער, דער ױלדער אַזיאַט, באַהאַנדלט, חלילה, ניט װי עס געהערט צו זײַן די
;ברידער" די סלאַװיאַנער... און קײנער װועט שױן ניט אַרױסטרעטן מער אָנ"
נעמען זיך די קריװדע פֿון די באַלײידיקטע ― אַן עק! מ'האָט אים
אַרומגענומען דאָרטן אין לאָנדאָן מיט אַ רױטן פֿאָדעם זײַד, אָנגעצײכנט אים אַקוראַט
די נײַע גרענעצן פֿון זײַן אַלטער מדינה, אַזױ אַז די לאַנדקאַרטע האָט שױן
באַקומען איצט גאָר אַן אַנדער פּנים. און דאָס האָט ער צו פֿאַרדאַנקען מײנסטו
װעמען? די באַלקאַנער שותּפֿים, װאָס האָבן אים גובֿר געװען? אָבער גאָר לֹא!
דװקא די ,גדולים", דװקא די ,הױכע פֿענצטער", װאָס האָבן פֿריִער אָפּגעװאַרט
ביז מען װעט אים גוט אָנבױקערן, דערנאָך זענען זײ געװאָרן רודף־שלומניקעס,
אַװועקגעזעצט זיך און אװײסגעאַרבעט אַ שלום צױשן אים און צװױשן די
באַלקאַנער מלכים, אַזױ אַז דו לײיענסט איבער דעם דאָזיקן טראַקטאַט פֿון שלום,
קאָנסטו זיכער מײנען, אַז ניט די באַלקאַנער;ברידער" אַלין האָבן געפֿירט
די דאָזיקע בלוטיקע מלחמה, נאָר זײ, די ,הױכע פֿענצטער" הײסט עס, האָבן
געקאָמאַנדעװעט, געװען די גאַנצע מאַכערס, דעריבער זענען זײ זיך דאָס איצט
עוסק אין דעם אױסטײלן די חלקים. עס װעט זײַן אַ תּענוג, זאָג איך דיר,
אָנצוקוקן, װי מען װעט זיך עס אַװעקזעצן, די שײנע מענטשן, אנשים מכובדים, מיט
פֿאַרקאַטשעטע אַרבל און מ'װעט זיך עס געבן אַ נעם צו דער אַרבעט, אײַנטײלן
דער חבֿרה, ױ מען טײלט אױס לעקעך להבֿדיל בײַ אונדז אין שול ערבֿ יום"
118
|
|
mnHm-mendl fun varshe tsu zayn vayb sheyne-sheyndl
in KTrilevke
lzugosi hikrh hkhokhme htsnueh mores sheyne-sheyndl shTHi'!
reyshes bin ikh dir moydiye, az ikh bin b"h bku hakhayem uhshlum. hashem"
yisborekh zol helfn m'zol tomed horkhn eyns fun dos andere nor guts mit
bsures toyves yeshues unHmuT btokh klaleyshr#l ― omeyn.
vehasheynes zay oysn, zugosi hikrh, az du kenst shoyn zayn royk ―
dem terk hobn mir danken got bavornt. im vet shoyn keyner itst
azoy gikh nit zatshepen un mer tsu im keyn taynes nit hobn, az zayn;halbe
levone" rirt on kholile emetsns koved.. un m'vet shoyn nit zogn mer az
er, der oylder azyat, bahandlt, kholile, nit vi es gehert tsu zayn di
;brider" di slavyaner... un keyner vuet shoyn nit aroystretn mer on"
nemen zikh di krivde fun di baleyidikte ― an ek! m'hot im
arumgenumen dortn in london mit a roytn fodem zayd, ongetseykhnt im akurat
di naye grenetsn fun zayn alter medine, azoy az di landkarte hot shoyn
bakumen itst gor an ander ponem. un dos hot er tsu fardanken meynstu
vemen? di balkaner shutfem, vos hobn im goyver geven? ober gor l^oy#!
davke di ,gedoylem", davke di ,hoykhe fentster", vos hobn frier opgevart
biz men vet im gut onboykern, dernokh zenen zey gevorn rudf-shlumnikes,
avuekgezetst zikh un #veysgearbet a sholem tsoyshn im un tsvoyshn di
balkaner melokhem, azoy az du leyyenst iber dem dozikn traktat fun sholem,
konstu zikher meynen, az nit di balkaner;brider" alin hobn gefirt
di dozike blutike milkhome, nor zey, di ,hoykhe fentster" heyst es, hobn
gekomandevet, geven di gantse makhers, deriber zenen zey zikh dos itst
oysek in dem oysteyln di khalokem. es vet zayn a tayneg, zog ikh dir,
ontsukukn, vi men vet zikh es avekzetsn, di sheyne mentshn, anoshem mekhubodem, mit
farkatshete arbl un m'vet zikh es gebn a nem tsu der arbet, aynteyln
der khevre, oy men teylt oys lekekh lehavdil bay undz in shul orev yom"
118
|
מנחם1מענדלMendel פֿוןfrom; of װאַרשעWarsaw (Poland); Warsaw (English) Warszawa (Polish) צו זײַןbe; his; its װײַבwife; woman; rifle (soldiers argot) שײנעpretty1שײנדל
איןin כּתרילעװקעKasrilevke: from Sholem Aleykhem stories
לזוגתי היקרה החכמה הצנועה מרתMrs. (usually with first name) שײנעpretty1שײנדל שתחי'!
ראשיתbeginning ביןbee (insect); be איךI דירyou מודיעinform (with "zayn"), אַזthat; when; if איךI ביןbee (insect); be ב"ה בקו החײםthe life והשלום. השםGod"
יתברךmay he be blessed זאָלshould העלפֿןhelp מ'זאָלshould תּמידalways האָרכןnotice; listen; obey אײנסone; single; several (in plural) פֿוןfrom; of דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אַנדערעother; next נאָרbut, only גוטסgood; thoroughly מיטexert; with; middle
בשׂורותnews, tidings טובֿותgoodness, favor; favors ישועותsalvation ונחמות בתּוך כּללײשראל ― אָמןamen: expression of pious agreement.
והשניתand secondly זײַbe ױסן, זוגתיmy wife היקרה, אַזthat; when; if דו קענסטbe able, know שױןlook after; care for; already; right away זײַןbe; his; its רױק ―
דעםthe, this טערקTurk; Moslem man האָבןhave; give birth מירme; we דאַנקעןthank; thanks; gratitude גאָטGod, deity באַװאָרנטsafeguard (with "zikh"); safeguard (with "zikh"). איםhim; it װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager שױןlook after; care for; already; right away קײנערnobody איצטnow
אַזױsuch; so; thus; yes גיךquick ניטnot זאַטשעפּעןinterfere אוןand מערproblem; increase; more; carrot צו איםhim; it קײןto; not any טענותcomplaint; claim ניטnot האָבןhave; give birth, אַזthat; when; if זײַןbe; his; its;האַלבעhalf
לבֿנהmoon" רירטmove (physical or emotional) (with "zikh") אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see חלילהGod forfend, God forbid עמעצנסsomeone or something כּבֿודhonor; dignity.. אוןand מ'װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager שױןlook after; care for; already; right away ניטnot זאָגןsay; recite (prayer or religious text) מערproblem; increase; more; carrot אַזthat; when; if
ער, דערthe, this ױלדער אַזיאַטAsian, באַהאַנדלטtreat, חלילהGod forfend, God forbid, ניטnot װי עס געהערטbelong; hear, smell (with "zikh") צו זײַןbe; his; its די
;ברידערbrother; be friendly (with "zikh mit")" די סלאַװיאַנער... אוןand קײנערnobody װועט שױןlook after; care for; already; right away ניטnot אַרױסטרעטןappear for the purpose presenting a speech; revolt; upset מערproblem; increase; more; carrot אָנ"
נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name זיךself די קריװדעgrievance; injustice; injure, wrong פֿוןfrom; of די באַלײידיקטע ― אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware עק! מ'האָטhave; give birth איםhim; it
אַרומגענומעןembrace דאָרטןthere איןin לאָנדאָןLondon (England) מיטexert; with; middle אַ רױטןred פֿאָדעםstring, thread זײַדsilk, אָנגעצײכנטdepict איםhim; it אַקוראַטaccurate
די נײַעnew גרענעצןborder on; border; boundary פֿוןfrom; of זײַןbe; his; its אַלטערold, stale מדינהcountry, אַזױsuch; so; thus; yes אַזthat; when; if די לאַנדcountry; land, come to landקאַרטעticket; map האָטhave; give birth שױןlook after; care for; already; right away
באַקומעןacquire, receive איצטnow גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אַנדערother; next פּניםface. אוןand דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) האָטhave; give birth ער צו פֿאַרדאַנקעןthank מײנסטוintend
װעמעןwhom? די באַלקאַנערthe Balkan region שותּפֿיםpartner, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָבןhave; give birth איםhim; it גובֿרconquer, overcome (with "zayn") געװעןbe? אָבערbut גאָרvery; entirely; surprisingly; whole לֹא!
דװקאactually; only so; necessarily די ,גדוליםsage, great one; defecation (in plural)", דװקאactually; only so; necessarily די ,הױכעhigh; tall; loud פֿענצטערwindow", װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָבןhave; give birth פֿריִערearly אָפּגעװאַרטwait
ביזuntil, at the time (in future) when מעןone (indefinite subject) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager איםhim; it גוטgood; thoroughly; property; possession; estate אָנwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); seeבױקערןslap, thrash, דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) זענעןbe זײ געװאָרןbecome רודףpursue; oppress; pursuer, persecutor; pursue (with "zayn")1שלומניקעס,
אַװועקגעזעצט זיךself אוןand אװײסגעאַרבעט אַ שלוםpeace צױשן איםhim; it אוןand צװױשן די
באַלקאַנערthe Balkan region מלכיםking, אַזױsuch; so; thus; yes אַזthat; when; if דו לײיענסט איבערover; recycle דעםthe, this דאָזיקןhere טראַקטאַטtractate, volume; subject פֿוןfrom; of שלוםpeace,
קאָנסטוbe able זיכערassure; sure; safe מײנעןintend; intention, אַזthat; when; if ניטnot די באַלקאַנערthe Balkan region;ברידערbrother; be friendly (with "zikh mit")" אַלין האָבןhave; give birth געפֿירטcarry; act, behave (with "zikh")
די דאָזיקעhere בלוטיקעbloody מלחמהwar, נאָרbut, only זײ, די ,הױכעhigh; tall; loud פֿענצטערwindow" הײסטorder, tell; be called, be named עס, האָבןhave; give birth
געקאָמאַנדעװעטcommand; lead, געװעןbe די גאַנצעwhole, full, complete מאַכערסbig shot; fixer, דעריבערtherefore זענעןbe זײ זיךself דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איצטnow
עוסקbusy איןin דעםthe, this אױסטײלןapportion; divide; share (with "zikh mit ... ") די חלקיםportion. עס װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its אַ תּענוגpleasure, delight, זאָגsay; recite (prayer or religious text) איךI דירyou,
אָנצוקוקןlook, װי מעןone (indefinite subject) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זיךself עס אַװעקזעצןseat; place, די שײנעpretty מענטשןperson, human, responsible or mature person, אנשיםman מכובדיםhonored person, respected person, dignitary, מיטexert; with; middle
פֿאַרקאַטשעטעroll up (cloth) אַרבלsleeve אוןand מ'װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זיךself עס געבןgive אַ נעםtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") צו דערthe, this אַרבעטwork, labor, אײַנטײלןapportion; divide; share (with "zikh mit ... ")
דערthe, this חבֿרהgang, ױ מעןone (indefinite subject) טײלטapportion; divide; share (with "zikh mit ... ") אױסout; because of לעקעךhoney or sponge cake (food); diamonds ♦ (shape); diamond (playing cards) להבֿדילto make a distinction בײַat, at the home of, by, near; in the opinion of אונדזus איןin שולschool; synagogue ערבֿevening, day before יוםday"
118
|