שײנע־שײנדל פֿון כּתרילעװקע צו איר מאַן מנחס־מענדל
אין װואַרשע
2
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם מענדל נ"י!
ערשטנס קום איך דיר מעלדן אַז מיר זענען אַלע גאָט צו דאַנקען אין
בעסטן געזונט, גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט ערגער,
צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַז איך האָב דערהאַלטן פֿון דײַנע לײַט
װידער אַ מאָל אַ הונדערטער, איצטיקס מאָל שױן ניט קײן גאַנצן, נאָר אַ
צעביטענעם, און װידער אַ מאָל אָן אַן אײַנגעטונקטע פּען, כאָטש צװײ װערטער מ'זאָל
דאָס צושרײַבן, כאָטש פֿון יוצא װעגן, ― איז אױך ניט. צי מ'האָט טאַקע אַזױ
קײן צײַט ניט, װי די מאַמע זאָגט: ,מ'שלאָפֿט אין שלײער"? צי אפֿשר שטײט
ניט אָן דעם טאַטן זײערן מײן ייִחוס? װײס איך ניט. אַז מיר װעלן זיך
אױסרעכענען, בין איך נאָך אפֿשר אַזאַ טאַטנס קינד ױ זײ... און װוײַטער, מענדל,
שרײַב איך דיר, אַז איך האָב מיך נאָכגעפֿרעגט דאָ בײַ די יונגע־לײַט, װאָס איז
דאָס פֿאַר אַ מין זאַך אָט די איצטיקע פּרנסה רײנע, דײַנע שרײַבעכצן ― האָבן
זײ מיר דערפֿון געמאַכט גאָר אַ גאַנצן צימעס. זײ זאָגן, אַז גאַזעטן איז הײַנט די
בעסטע פּרנסה און אַז דײַנע לײַט, װאָס דו שרײַבסט בײַ זײ אין זײער גאַזעט,
גײען גאָר אין גאָלד, זענען מאסף ממון, װאָרעם דער גאַזעט, זאָגן זײ, איז הײַנט
נײטיקער פֿון אַלצדינג, אַפֿילו פֿון עסן. ,מיר ועלן זיך אײַך אָפּזאָגן, זאָגן זײ,
אין דער פֿרי פֿונעם גלעזל טײ, נאָר דער גאַזעט, זאָגן זי דאָס מוז זײַן! און
װער שמועסט, זאָגן זײ, אַז עס קומט אָן דער פֿרײַטיקדיקער גאַזעט און מען
װײסט, אַז עס דאַרף זײַן אײַער מאַנס אַ בריװל, איז דעמאָלט, זאָגן זײ, גאָר
אַ גאַנצער יום־טובֿ!*... ױ באַלד אַזױ, מענדל, אַז דו ביסט יאָ, װי זאָגט די
מאַמע, אין פֿעדערן, פֿאַר װאָס זאָלסטו ניט זען אָפּלעקן בײַ זײ אַ בײנדל? למאַי
זאָלסטו האָבן אַ טבֿע אַלע מאָל זיך פֿאַרלאָזן אױף יענעמס יושר? זאָגסט דאָך
אַלײין, אַז דאָס אַמעריקע, פֿאַרברענט זאָל עס װערן, האָט דיך אַזױי
אױסגעצװיטשעט, אַז דו גלײבסט שױן גאָר הײַנט קײנעם ניט אױף נאמנות, הײַנט
ױ קומט דאָס זאָלסט זיך לאָזן מעלקן ױ אַ ציג אין די נײַן טעג? געשריבן
װאָלט איך זײי? אַ קדחת װאָלט איך זי אָפּגעשריבן! װאָס איז דאָס פֿאַר אַ מין
8
|
|
sheyne-sheyndl fun KTrilevke tsu ir man mnHs-mendl
in vuarshe
2
lekoved baley hikr hkhokhem mufleg hngid hmfursm muhr"r Menakhem mendl n"i!
ershtns kum ikh dir meldn az mir zenen ale got tsu danken in
bestn gezunt, gib got dos nemlekhe fun dir tsu hern oyf vayter nit erger,
tsveytns shrayb ikh dir, baley hikr, az ikh hob derhaltn fun dayne layt
vider a mol a hunderter, itstiks mol shoyn nit keyn gantsn, nor a
tsebitenem, un vider a mol on an ayngetunkte pen, khotsh tsvey verter m'zol
dos tsushraybn, khotsh fun yoytsi vegn, ― iz oykh nit. tsi m'hot take azoy
keyn tsayt nit, vi di mame zogt: ,m'shloft in shleyer"? tsi efsher shteyt
nit on dem tatn zeyern meyn yikhes? veys ikh nit. az mir veln zikh
oysrekhenen, bin ikh nokh efsher aza tatns kind oy zey... un vuayter, mendl,
shrayb ikh dir, az ikh hob mikh nokhgefregt do bay di yunge-layt, vos iz
dos far a min zakh ot di itstike parnose reyne, dayne shraybekhtsn ― hobn
zey mir derfun gemakht gor a gantsn tsimes. zey zogn, az gazetn iz haynt di
beste parnose un az dayne layt, vos du shraybst bay zey in zeyer gazet,
geyen gor in gold, zenen m#sf momen, vorem der gazet, zogn zey, iz haynt
neytiker fun altsding, afile fun esn. ,mir ueln zikh aykh opzogn, zogn zey,
in der fri funem glezl tey, nor der gazet, zogn zi dos muz zayn! un
ver shmuest, zogn zey, az es kumt on der fraytikdiker gazet un men
veyst, az es darf zayn ayer meanes a brivl, iz demolt, zogn zey, gor
a gantser yum-tuv!*... oy bald azoy, mendl, az du bist yo, vi zogt di
mame, in federn, far vos zolstu nit zen oplekn bay zey a beyndl? lemay
zolstu hobn a teve ale mol zikh farlozn oyf yenems yoysher? zogst dokh
aleyin, az dos amerike, farbrent zol es vern, hot dikh azoyi
oysgetsvitshet, az du gleybst shoyn gor haynt keynem nit oyf nemones, haynt
oy kumt dos zolst zikh lozn melkn oya tsig in di nayn teg? geshribn
volt ikh zeyi? a kedakhes volt ikh zi opgeshribn! vos iz dos far a min
8
|
שײנע־שײנדל פֿון כּתרילעװקע צו איר מאַן מנחס־מענדל
אין װואַרשע
2
לכּבֿוד בעלי היקר החכם מופֿלג הנגיד המפֿורסם מוהר"ר מנחם מענדל נ"י!
ערשטנס קום איך דיר מעלדן אַז מיר זענען אַלע גאָט צו דאַנקען אין
בעסטן געזונט, גיב גאָט דאָס נעמלעכע פֿון דיר צו הערן אױף װײַטער ניט ערגער,
צװײטנס שרײַב איך דיר, בעלי היקר, אַז איך האָב דערהאַלטן פֿון דײַנע לײַט
װידער אַ מאָל אַ הונדערטער, איצטיקס מאָל שױן ניט קײן גאַנצן, נאָר אַ
צעביטענעם, און װידער אַ מאָל אָן אַן אײַנגעטונקטע פּען, כאָטש צװײ װערטער מ'זאָל
דאָס צושרײַבן, כאָטש פֿון יוצא װעגן, ― איז אױך ניט. צי מ'האָט טאַקע אַזױ
קײן צײַט ניט, װי די מאַמע זאָגט: ,מ'שלאָפֿט אין שלײער"? צי אפֿשר שטײט
ניט אָן דעם טאַטן זײערן מײן ייִחוס? װײס איך ניט. אַז מיר װעלן זיך
אױסרעכענען, בין איך נאָך אפֿשר אַזאַ טאַטנס קינד ױ זײ... און װוײַטער, מענדל,
שרײַב איך דיר, אַז איך האָב מיך נאָכגעפֿרעגט דאָ בײַ די יונגע־לײַט, װאָס איז
דאָס פֿאַר אַ מין זאַך אָט די איצטיקע פּרנסה רײנע, דײַנע שרײַבעכצן ― האָבן
זײ מיר דערפֿון געמאַכט גאָר אַ גאַנצן צימעס. זײ זאָגן, אַז גאַזעטן איז הײַנט די
בעסטע פּרנסה און אַז דײַנע לײַט, װאָס דו שרײַבסט בײַ זײ אין זײער גאַזעט,
גײען גאָר אין גאָלד, זענען מאסף ממון, װאָרעם דער גאַזעט, זאָגן זײ, איז הײַנט
נײטיקער פֿון אַלצדינג, אַפֿילו פֿון עסן. ,מיר ועלן זיך אײַך אָפּזאָגן, זאָגן זײ,
אין דער פֿרי פֿונעם גלעזל טײ, נאָר דער גאַזעט, זאָגן זי דאָס מוז זײַן! און
װער שמועסט, זאָגן זײ, אַז עס קומט אָן דער פֿרײַטיקדיקער גאַזעט און מען
װײסט, אַז עס דאַרף זײַן אײַער מאַנס אַ בריװל, איז דעמאָלט, זאָגן זײ, גאָר
אַ גאַנצער יום־טובֿ!*... ױ באַלד אַזױ, מענדל, אַז דו ביסט יאָ, װי זאָגט די
מאַמע, אין פֿעדערן, פֿאַר װאָס זאָלסטו ניט זען אָפּלעקן בײַ זײ אַ בײנדל? למאַי
זאָלסטו האָבן אַ טבֿע אַלע מאָל זיך פֿאַרלאָזן אױף יענעמס יושר? זאָגסט דאָך
אַלײין, אַז דאָס אַמעריקע, פֿאַרברענט זאָל עס װערן, האָט דיך אַזױי
אױסגעצװיטשעט, אַז דו גלײבסט שױן גאָר הײַנט קײנעם ניט אױף נאמנות, הײַנט
ױ קומט דאָס זאָלסט זיך לאָזן מעלקן ױ אַ ציג אין די נײַן טעג? געשריבן
װאָלט איך זײי? אַ קדחת װאָלט איך זי אָפּגעשריבן! װאָס איז דאָס פֿאַר אַ מין
8
|