לײען בוך 18 זײַט 0025

שלוסיעליכם צו מנחם־מענדלען

לכּבֿוד ידידי היקר וֹכו, וכו, וכו, מוהר"ר מנחם־מגדל ב"י,

אײַער בריװל האָב איך מקבל געװען און ענטפֿער אײַך תּיכּף־ומיד, אַזױ
ױ איר פֿאַרלאַנגט, על ראשון ראשון ועל אַחרון אַחרון, פֿון אַלע;מלאָכות? און
;פּרנסות", װאָס איר האָט מיר אױסגערעכנט, זע איך ניט אַרױס, אַז איר זאָלט
זיך קאָנען דורך זײ צעפֿירן די הענט. איך על אײַך זאָגן מיט אַ טעם. איך מײן,
אַז ניט קײן רב, ניט קײן שוחט קאָנט איר זײַן, דערפֿאַר װײַל איר האָט שױן,
פֿאַרשטײט איר מיך, פֿאַרזוכט פֿונעם עץ"הדעת, געכאָפּט אַ קוק אין די זיַטיקע
ספֿרים, געלערנט זיך שרײיבן און געװען אַ ביסל אין דער װעלט ― דאָס פּאַסט
ניט פֿאַר אַ;כּלי־קודש"... דערצו װאָלט איר באַדאַרפֿט זיך איבעראַנדערשן, 
אַראָפּװאַרפֿן פֿון זיך דעם פֿריִעריקן מנחם־מענדל און אָנציֶען אױף זיך אַ נײַעם
לבֿוש, אַ מין מאַסקע, און װעדליק איך קען אײַך פֿאַר אַן ערלעכן מענטשן
זענט איר דערצו ניט מסוגל. דאָס אײגענע װאָלט איר באַדאַרפֿט טאָן, װען איר
זאָלט זיך פֿאַרשטעלן פֿאַר אַ מלמד, װײַל אַ מלמד בײַ ייִדן קאָן אַנדערש
קײן מלמד ניט װערן, ביז ער שלעפּט ניט אַרױף אױף זיך די צורה פֿון אַ;
כּליקודש"; טאָמער טוט ער דאָס ניט, הײסט ער שױן ,לערער", און אַ לערער װעט
איר ניט זײַן, װאָרעם די הײַנטיקע לערערס לערנען ניט, זײ 2געבן שטונדף.
דאָס הײסט, זײ גײען אַרײַן אַלע טאָג, טוען אַ קוק אױפֿן זײגער און גײען װײַטער,
חוץילזה מוז אַ לערער זײַן אַ שטיקל אינטריגאַנט, הײַנו: ער באַדאַרף ױסן,
ױ אַזױ צו פֿירן זיך מיט די בעלי־בתּים, בכדי זײ זאָלן באַצײַטנס 
אַרױסװאַרפֿן די איבעריקע לערערס, װאָרעם אַז ניט.װעלן יענע לערערס אים 
אַרױסװאַרפֿן, ― און װעדליק איך פֿאַרשטײ אײַך, איז דאָס ניט אײַער אַרֹבעט..
קײן שטעלע פֿון אײַערט װעגן זע איך ניט אַרױס, איבער צװײ טעמים: ערשטנס
איז הײַנט ניטאָ קײן שטעלעס: אַ סך בעלי"בתּים, זאַװאָדטשיקעס, באַנקירן
װאָלטן הײַנט אַלײן געװען בעלנים אױף רעכטע שטעלעס: און צױיטנס, מײן
איך, אַז פֿון אײַערע אַלע דרײענישן, װאָס איר האָט געדרײט ביז אַהער מיט
,לאָנדאָן* און מיט יקנה"ז, האָט איר ניט גענאַשט, איר זאָלט מיר מוחל זײַן

18


shlusyelikhm tsu mnHm-mendlen

lekoved ididi hikr u^oykhu, ukhu, ukhu, muhr"r mnHm-megadl b"i,

ayer brivl hob ikh mekabl geven un entfer aykh WiKf-umiyad, azoy
oy ir farlangt, el rishen rishen uel akhren akhren, fun ale;melokhes? un
;parnoses", vos ir hot mir oysgerekhnt, ze ikh nit aroys, az ir zolt
zikh konen durkh zey tsefirn di hent. ikh el aykh zogn mit a tam. ikh meyn,
az nit keyn reb, nit keyn shoykhet kont ir zayn, derfar vayl ir hot shoyn,
farshteyt ir mikh, farzukht funem eyts"hdas, gekhopt a kuk in di zi�tike
sforem, gelernt zikh shreyibn un geven a bisl in der velt ― dos past
nit far a;kleykoydesh"... dertsu volt ir badarft zikh iberandershn, 
aropvarfn fun zikh dem frierikn mnHm-mendl un ontsi�en oyf zikh a nayem
levush, a min maske, un vedlik ikh ken aykh far an erlekhn mentshn
zent ir dertsu nit mesugl. dos eygene volt ir badarft ton, ven ir
zolt zikh farshteln far a melamed, vayl a melamed bay yidn kon andersh
keyn melamed nit vern, biz er shlept nit aroyf oyf zikh di tsure fun a;
Klikoydesh"; tomer tut er dos nit, heyst er shoyn ,lerer", un a lerer vet
ir nit zayn, vorem di hayntike lerers lernen nit, zey 2gebn shtundf.
dos heyst, zey geyen arayn ale tog, tuen a kuk oyfn zeyger un geyen vayter,
HuCilzh muz a lerer zayn a shtikl intrigant, hayne: er badarf oysn,
oy azoy tsu firn zikh mit di balebatem, bkhdi zey zoln batsaytns 
aroysvarfn di iberike lerers, vorem az nit.veln yene lerers im 
aroysvarfn, ― un vedlik ikh farshtey aykh, iz dos nit ayer ar^oybet..
keyn shtele fun ayert vegn ze ikh nit aroys, iber tsvey taymem: ershtns
iz haynt nito keyn shteles: a sakh baley"batem, zavodtshikes, bankirn
voltn haynt aleyn geven balonem oyf rekhte shteles: un tsoyitns, meyn
ikh, az fun ayere ale dreyenishn, vos ir hot gedreyt biz aher mit
,london* un mit iknh"z, hot ir nit genasht, ir zolt mir moykhl zayn

18


שלוסיעליכם צו מנחם1מענדלען‪Mendel

לכּבֿוד‪for the sake of; in honor of ידידי היקר וֹכו, וכו, וכו, מוהר"ר מנחם1מגדל‪raise (a child) (with "zayn") ב"י,

אײַער‪you (pl); you (pl) בריװל‪epistle, letter האָב‪have; give birth איך‪I מקבל‪charity recipient געװען‪be און‪and ענטפֿער‪answer אײַך‪you (pl) תּיכּף־ומיד‪immediately, אַזױ‪such; so; thus; yes
ױ איר‪her; you (pl) פֿאַרלאַנגט‪desire, על ראשון‪first, early sage ראשון‪first, early sage ועל אַחרון‪last אַחרון‪last, פֿון‪from; of אַלע‪all;מלאָכות‪handcraft? און‪and
;פּרנסות‪income, livelihood", װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איר‪her; you (pl) האָט‪have; give birth מיר‪me; we אױסגערעכנט‪calculate, plan, זע איך‪I ניט‪not אַרױס‪out, אַז‪that; when; if איר‪her; you (pl) זאָלט‪should
זיך‪self קאָנען‪be able דורך‪through; see זײ צעפֿירן‪lead astray; start hitting (with "di hent") די הענט‪hand. איך‪I על אײַך‪you (pl) זאָגן‪say; recite (prayer or religious text) מיט‪exert; with; middle אַ טעם‪taste; reason. איך‪I מײן‪mostly; intend; intention,
אַז‪that; when; if ניט‪not קײן‪to; not any רב, ניט‪not קײן‪to; not any שוחט‪ritual slaughterer קאָנט‪be able איר‪her; you (pl) זײַן‪be; his; its, דערפֿאַר‪therefore װײַל‪during, as long as; because; stay; enjoy oneself (with "zikh") איר‪her; you (pl) האָט‪have; give birth שױן‪look after; care for; already; right away,
פֿאַרשטײט‪understand איר‪her; you (pl) מיך‪me, פֿאַרזוכט‪taste פֿונעם‪from; of עץ"הדעת, געכאָפּט אַ קוק‪look אין‪in די זיַטיקע
ספֿרים‪religious book, געלערנט‪teach; study (religious texts); study (with "zikh"); learned, educated זיך‪self שרײיבן און‪and געװען‪be אַ ביסל‪bit אין‪in דער‪the, this װעלט‪boil milk; world ― דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) פּאַסט‪be appropriate; fit
ניט‪not פֿאַר‪for; before; in the time of אַ;כּלי־קודש‪religious functionary"... דערצו‪too, in addition; thereto װאָלט‪volt (electrical); would איר‪her; you (pl) באַדאַרפֿט‪need, require זיך‪self איבעראַנדערשן‪change, 
אַראָפּװאַרפֿן‪throw, pitch, cast; toss about (with "zikh") פֿון‪from; of זיך‪self דעם‪the, this פֿריִעריקן‪early מנחם1מענדל‪Mendel און‪and אָנציֶען אױף‪on זיך‪self אַ נײַעם‪new
לבֿוש‪clothing; exterior (figurative), אַ מין‪species; genus (taxonomy); heretic; minute (abbreviation) מאַסקע‪mask, און‪and װעדליק‪according to; concerning איך‪I קען‪be able, know אײַך‪you (pl) פֿאַר‪for; before; in the time of אַן‪a; foresee, predict, anticipate; become aware ערלעכן‪honest, upright; in good faith; religiously observant מענטשן‪person, human, responsible or mature person
זענט‪be איר‪her; you (pl) דערצו‪too, in addition; thereto ניט‪not מסוגל‪charmed; able, capable. דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) אײגענע‪own; same װאָלט‪volt (electrical); would איר‪her; you (pl) באַדאַרפֿט‪need, require טאָן‪tone; ton (weight); do, װען‪when; when (interrogative); if (contrary to fact) איר‪her; you (pl)
זאָלט‪should זיך‪self פֿאַרשטעלן‪hide; obstruct; disguise; imagine (with "zikh") פֿאַר‪for; before; in the time of אַ מלמד‪teacher (kheder), װײַל‪during, as long as; because; stay; enjoy oneself (with "zikh") אַ מלמד‪teacher (kheder) בײַ‪at, at the home of, by, near; in the opinion of; alongside ייִדן‪Jew; person (Jewish); anonymous male stranger קאָן‪be able; dance figure; round of a card game אַנדערש‪other; next; change
קײן‪to; not any מלמד‪teacher (kheder) ניט‪not װערן‪become; defend; forbid, ביז‪until, at the time (in future) when ער שלעפּט‪drag; pay late (jewelers argot) ניט‪not אַרױף‪up (preposition) אױף‪on זיך‪self די צורה‪face; appearance פֿון‪from; of אַ;
כּלי‪vessels of; glueקודש‪; sanctify"; טאָמער‪perhaps; lest; if perchance; in case טוט‪do; paper bag ער דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) ניט‪not, הײסט‪order, tell; be called, be named ער שױן‪look after; care for; already; right away ,לערער‪empty; good for nothing; teacher", און‪and אַ לערער‪empty; good for nothing; teacher װעט‪will (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager
איר‪her; you (pl) ניט‪not זײַן‪be; his; its, װאָרעם‪because; worm די הײַנטיקע‪today לערערס‪teacher לערנען‪teach; study (religious texts); study (with "zikh") ניט‪not, זײ 2געבן שטונדף.
דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) הײסט‪order, tell; be called, be named, זײ גײען‪go; plan to (with infinitive) אַרײַן‪into אַלע‪all טאָג‪day; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper, טוען‪do אַ קוק‪look אױפֿן‪on; on the זײגער‪clock און‪and גײען‪go; plan to (with infinitive) װײַטער‪far; further, next (as "vayter"); separate,
חוץילזה מוז‪must; necessity אַ לערער‪empty; good for nothing; teacher זײַן‪be; his; its אַ שטיקל‪piece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; foreskin discarded after circumcision אינטריגאַנט‪plotter, הײַנו‪namely: ער באַדאַרף‪need, require ױסן,
ױ אַזױ‪such; so; thus; yes צו פֿירן‪carry; act, behave (with "zikh") זיך‪self מיט‪exert; with; middle די בעלי־בתּים‪boss, householder, owner, בכדי‪in order that זײ זאָלן‪should באַצײַטנס‪on time 
אַרױסװאַרפֿן‪throw, pitch, cast; toss about (with "zikh") די איבעריקע‪extra לערערס‪teacher, װאָרעם‪because; worm אַז‪that; when; if ניט‪not.װעלן‪wave; will (future); boil milk; want יענע‪that לערערס‪teacher אים‪him; it 
אַרױסװאַרפֿן‪throw, pitch, cast; toss about (with "zikh"), ― און‪and װעדליק‪according to; concerning איך‪I פֿאַרשטײ‪understand אײַך‪you (pl), איז‪be; so דאָס‪the, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) ניט‪not אײַער‪you (pl); you (pl) אַרֹבעט..
קײן‪to; not any שטעלע‪position פֿון‪from; of אײַערט‪for your (pl) sake (in "far ayert vegn") װעגן‪cart, buggy; way; road, path; weigh זע איך‪I ניט‪not אַרױס‪out, איבער‪over; recycle צװײ‪2; deuce (playing cards) טעמים‪taste; reason: ערשטנס‪first
איז‪be; so הײַנט‪today; now consider; so then? ניטאָ‪not present; not existing קײן‪to; not any שטעלעס‪position: אַ סך בעלי‪masters of"בתּים‪house; tefillin box, זאַװאָדטשיקעס, באַנקירן‪banker
װאָלטן‪volt (electrical); would הײַנט‪today; now consider; so then? אַלײן‪oneself (with a personal pronoun); only געװען‪be בעלנים‪eager person, interested person אױף‪on רעכטע‪right (direction) שטעלעס‪position: און‪and צױיטנס, מײן‪mostly; intend; intention
איך‪I, אַז‪that; when; if פֿון‪from; of אײַערע‪you (pl) אַלע‪all דרײענישן‪twirling, confusion, װאָס‪what, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איר‪her; you (pl) האָט‪have; give birth געדרײט‪twirl; turn; twist ביז‪until, at the time (in future) when אַהער‪hither מיט‪exert; with; middle
,לאָנדאָן‪London (England)* און‪and מיט‪exert; with; middle יקנה"ז, האָט‪have; give birth איר‪her; you (pl) ניט‪not גענאַשט‪snack; plagiarize, איר‪her; you (pl) זאָלט‪should מיר‪me; we מוחל‪forgive (with "zayn") זײַן‪be; his; its

18