I
צו מײַן ביאָגראַפֿיע
(געשריבן אין יאָר 1903 צו מײַן אינטימסטן פֿרײַנט י. ח. ראװניצקי)
ליבסטער חבֿר, טײַערסטער פֿרײַנט ראַװניצקי!
איר װילט, איך זאָל אײַך געבן כאָטש אַ ביסל רשימות צו מײַן ביאָ־
גראַפֿיע? איך האָב זײער מורא, צי איז בכלל ניט קײן איבעריקע זאַך די
ביאָגראַפֿיע מײַנע? אפֿשר איז נאָך אַ ביסל צו פֿרי? דאָס איז נומער אײנס.
והשנית, האָב איך חשק אַלײן אָנשרײַבן די געשיכטע פֿון מײַן לעבן ―
אַ גאַנצן ספֿר *. און דריטנס, בין איך איצט, לא עליכם, שטאַרק פֿאַרטאָן
אין עסק. טאַקע אין ליטעראַטור. זינט איך שרײַב בין איך נאָך קײנמאָל
נישט געװען אַזױ פּראָדוקטיװ, אַזױ פֿרוכטבאַר, װי אַצינד. צי גוט, צי
שלעכט ― נאָר סע שרײַבט זיך אַ סך. און איר װײסט דאָך, װי אַזױ איך
בין מסוגל צו שרײַבן ― אַפֿילו אַף אַ שפּיץ פֿון אַ נאָדל און אַף אַ שאַרף
פֿון אַ שװערד!... אַ חסרון ― די צײַט איז ניט גוט, און באַ אונדזער פֿאָלק
אין דרױסן איז כמאַרנע, גלוסט זיך ניט לאַכן, און אַז סע לאַכט זיך ―
לאַכט זיך מיט יאַשטשערקעס... הײַנט דאָס איבערשרײַבן זיך מיט אונד־
זערע גדולים, די ייִדן און, להבֿדיל, די גױיִם ― נעמט צו באַ מיר אַ גוזמא
צײַט. און דאָך האָב איך זיך אָפּגעריסן פֿון אײַערטװעגן אַ גאַנצע שעה
(רוצח!), און נאַט אײַך נאָך אַ ביסל רשימות. אפֿשר װעלן זײ אײַך צונוץ
קומען באַ אײַער אַרבעט? און גאָט לאָז אײַך זײַן צו הילף!
אײַער איבערגעבנסטער חבֿר
ש ל ו ם ־ ע ל י כ ם.
... אין אַ קלײן שטעטל װאָראָנקאָ, װי אַ טל־ומטר די גרױס, ניט װײַט
פֿון דער שטאָט פּערעיאַסלאַװ (װוּ איך בין אינעם יאָר 1859 געבױרן) ―
דאָרט האָב איך פֿאַרבראַכט די בעסטע גילדענע יאָרן, מײַנע ערשטע גוטע
נאַרישע קינדערשע יאָרן. אין דעם דאָזיקן קלײנעם װאָראָנקאָ איז מײַן פֿאָ־
טער געװען דער מיוחס, דער גבֿיר, דער גבאי ראשון פֿון אַלע חבֿרות ―
„רב נחום װעװיקס“! און מיר, רב נחום װעװיקס קינדער, ― אױך נישט
――――
דעם ספֿר האָב איך טאַקע אָנגעהױבן נאָכדעם צו שרײַבן אין איטאַליע מיטן
נאָמען „שלום עליכמס ביאָגראַפֿיע, פֿון אים אַלײן געשריבן“.
אָנגעמערקט (פֿון שלום עליכם) אין 1913.
|
|
ay
tsu mayn byografye
(geshribn in yor 1903 tsu mayn intimstn fraynt i. H. r#vnitski)
libster khaver, tayerster fraynt ravnitski!
ir vilt, ikh zol aykh gebn khotsh a bisl reshimes tsu mayn byo-
grafye? ikh hob zeyer moyre, tsi iz bekhlal nit keyn iberike zakh di
byografye mayne? efsher iz nokh a bisl tsu fri? dos iz numer eyns.
vehasheynes, hob ikh kheyshek aleyn onshraybn di geshikhte fun mayn lebn ―
a gantsn seyfer *. un dritns, bin ikh itst, loy aleykhem, shtark farton
in eysek. take in literatur. zint ikh shrayb bin ikh nokh keynmol
nisht geven azoy produktiv, azoy frukhtbar, vi atsind. tsi gut, tsi
shlekht ― nor se shraybt zikh a sakh. un ir veyst dokh, vi azoy ikh
bin mesugl tsu shraybn ― afile af a shpits fun a nodl un af a sharf
fun a shverd!... a khesorn ― di tsayt iz nit gut, un ba undzer folk
in droysn iz khmarne, glust zikh nit lakhn, un az se lakht zikh ―
lakht zikh mit yashtsherkes... haynt dos ibershraybn zikh mit und-
zere gedoylem, di yidn un, lehavdil, di goyim ― nemt tsu ba mir a guzme
tsayt. un dokh hob ikh zikh opgerisn fun ayertvegn a gantse sho
(retseyekh!), un nat aykh nokh a bisl reshimes. efsher veln zey aykh tsunuts
kumen ba ayer arbet? un got loz aykh zayn tsu hilf!
ayer ibergebnster khaver
sholem - elikh m.
... in a kleyn shtetl voronko, vi a tl-umtr di groys, nit vayt
fun der shtot pereyaslav (vu ikh bin inem yor 1859 geboyrn) ―
dort hob ikh farbrakht di beste gildene yorn, mayne ershte gute
narishe kindershe yorn. in dem dozikn kleynem voronko iz mayn fo-
ter geven der meyukhes, der gevir, der gabe rishen fun ale khevres ―
"reb Nokhem veviks''! un mir, reb Nokhem veviks kinder, ― oykh nisht
――――
dem seyfer hob ikh take ongehoybn nokhdem tsu shraybn in italye mitn
nomen "sholem elikhms byografye, fun im aleyn geshribn''.
ongemerkt (fun sholem aleykhem) in 1913.
|
I
צו מײַןmy ביאָגראַפֿיעbiography
(געשריבןwrite איןin יאָרyear 1903 צו מײַןmy אינטימסטןintimate; private פֿרײַנטrelative י. ח. ראװניצקי)
ליבסטערdear חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend, טײַערסטערdear; expensive פֿרײַנטrelative ראַװניצקי!
אירher; you (pl) װילטwant, איךI זאָלshould אײַךyou (pl) געבןgive כאָטשalthough; at least; you might as well (with imperative); Chodecz (Polish) (Congress Poland) אַ ביסלbit רשימותlist צו מײַןmy
ביאָגראַפֿיעbiography? איךI האָבhave; give birth זײערtheir; very מוראfear, צי איזbe; so בכללgenerally ניטnot קײןto; not any איבעריקעextra זאַךthing; vagina (anatomy) די
ביאָגראַפֿיעbiography מײַנעmy? אפֿשרmaybe איזbe; so נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ ביסלbit צו פֿריearly? דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so נומערnumber; issue (journal) אײנסone; single; several (in plural).
והשניתand secondly, האָבhave; give birth איךI חשקeagerness; desire אַלײןoneself (with a personal pronoun); only אָנשרײַבןregister, check in (with "zikh") די געשיכטעhistory; story פֿוןfrom; of מײַןmy לעבןlive; life; dear (after a name); near ―
אַ גאַנצןwhole, full, complete ספֿרreligious book *. אוןand דריטנס3rd, ביןbee (insect, Anthophila); be איךI איצטnow, לא עליכםto you, שטאַרקstrengthen; strong, powerful; very; overpower, vanquish פֿאַרטאָןoccupy, use up, spend, get engrossed (with "zikh"); occupy, use up, spend, get engrossed (with "zikh")
איןin עסקbusiness; matter, concern. טאַקעindeed, truly, really איןin ליטעראַטורliterature. זינטsince איךI שרײַבwrite ביןbee (insect, Anthophila); be איךI נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) קײנמאָלnever
נישטnot געװעןbe אַזױsuch; so; thus; yes פּראָדוקטיװproductive, אַזױsuch; so; thus; yes פֿרוכטבאַרfruitful, װי אַצינדnow. צי גוטgood; thoroughly; property; possession; estate, צי
שלעכטbad ― נאָרbut, only סע שרײַבטwrite זיךself אַ סך. אוןand אירher; you (pl) װײסטknow דאָךof course; yet, still, װי אַזױsuch; so; thus; yes איךI
ביןbee (insect, Anthophila); be מסוגלcharmed; able, capable צו שרײַבןwrite ― אַפֿילוeven, only אַף אַ שפּיץmake a tip; tat (make lace); tip, point; top; punchline פֿוןfrom; of אַ נאָדלneedle; pierce (with dative) אוןand אַף אַ שאַרףscarf (clothing); sharp; blade; sharpen
פֿוןfrom; of אַ שװערדsword (weapon)!... אַ חסרוןdefect ― די צײַטtime; menstrual period (with "di") איזbe; so ניטnot גוטgood; thoroughly; property; possession; estate, אוןand באַ אונדזערour פֿאָלקnation
איןin דרױסןoutdoors; outside; exterior איזbe; so כמאַרנעdreary, gloomy; cloudy, גלוסטdesire זיךself ניטnot לאַכןlaugh, אוןand אַזthat; when; if סע לאַכטlaugh זיךself ―
לאַכטlaugh זיךself מיטexert; with; middle יאַשטשערקעסlizard... הײַנטtoday; now consider; so then? דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איבערשרײַבןwrite זיךself מיטexert; with; middle
אונדזערעour גדוליםsage, great one; defecation (in plural), די ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger אוןand, להבֿדילto make a distinction, די גױיִם ― נעמטtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") צו באַ מירme; we אַ גוזמאexaggeration
צײַטtime; menstrual period (with "di"). אוןand דאָךof course; yet, still האָבhave; give birth איךI זיךself אָפּגעריסןpull; tear; ragged, tattered, in shreds פֿוןfrom; of אײַערטfor your (pl) sake (in "far ayert vegn")װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh אַ גאַנצעwhole, full, complete שעהhour
(רוצחbrutal person; murderer!), אוןand נאַטtake אײַךyou (pl) נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַ ביסלbit רשימותlist. אפֿשרmaybe װעלןwave; will (future); boil milk; want זײ אײַךyou (pl) צונוץ
קומעןcome באַ אײַערyou (pl); you (pl) אַרבעטwork, labor? אוןand גאָטGod, deity לאָזlet אײַךyou (pl) זײַןbe; his; its צו הילףhelp; assistant!
אײַערyou (pl); you (pl) איבערגעבנסטער חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend
ש ל ו ם ־ ע ל י כ ם.
... איןin אַ קלײןsmall שטעטלtown װאָראָנקאָ, װי אַ טל1ומטר די גרױסgray; large; size, ניטnot װײַטfar; further, next (as "vayter"); far; further, next (as "vayter")
פֿוןfrom; of דערthe, this שטאָטreserved seat or place in synagogue; town פּערעיאַסלאַװ (װוּwhere איךI ביןbee (insect, Anthophila); be אינעםin יאָרyear 1859 געבױרןbear a child) ―
דאָרטthere האָבhave; give birth איךI פֿאַרבראַכטpass the time pleasantly די בעסטעgood; thoroughly גילדענעgolden יאָרןyear, מײַנעmy ערשטעfirst גוטעgood; thoroughly
נאַרישעfoolish קינדערשעchildlike יאָרןyear. איןin דעםthe, this דאָזיקןhere קלײנעםsmall װאָראָנקאָ איזbe; so מײַןmy
פֿאָטערfather (German) געװעןbe דערthe, this מיוחסaristocrat, דערthe, this גבֿירwealthy person, דערthe, this גבאיcharity overseer (Jewish religious functionary) ראשוןfirst, early sage פֿוןfrom; of אַלעall חבֿרותgang ―
„רב נחום װעװיקס“! אוןand מירme; we, רב נחום װעװיקס קינדערchild, ― אױךalso נישטnot
――――
דעםthe, this ספֿרreligious book האָבhave; give birth איךI טאַקעindeed, truly, really אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") נאָכדעםafterward צו שרײַבןwrite איןin איטאַליעItaly מיטןwith; middle
נאָמעןname „שלוםpeace עליכמסSholem Aleykhem (Sholom Rabinovitz, 1859-1916) ביאָגראַפֿיעbiography, פֿוןfrom; of איםhim; it אַלײןoneself (with a personal pronoun); only געשריבןwrite“.
אָנגעמערקטnotice (פֿוןfrom; of שלוםpeace עליכםto you) איןin 1913.
|