268 שלום עליכם
אים באַהאַלטן, אַ בערגל ערד האָט מען אַפֿן פֿרישן קבֿר אָנגעשאָטן. און מען
איז זיך צעגאַנגען. קײנער האָט נישט געװײנט. קײנער האָט קײן הספּד
נישט געמאַכט, קײן קדיש נישט געזאָגט, קײן שבֿעה ניט געזעסן. די ער־
שטע צײַט האָט מען נאָך פֿון אים אין „קלוב“ אַ פּאָר מאָל גערעדט. דער־
נאָך האָט מען אױפֿגעהערט פֿון אים צו רײדן ― און פֿאַרגעסן.
גאָר אין גיכן נאָך דעם איז פֿאַרשװוּנדן געװאָרן אױך בנימינזאָן דער
משורר. אַ שטיק צײַט האָט מען ניט געװוּסט, װוּ ער איז אַהינגעקומען.
דערנאָך האָט מען זיך דערװוּסט, אַז ער איז אין קיִעװ. אין אַ צײַט אַרום
האָט זיך דער נאָמען בנימינזאָן געלאָזט הערן אין דער גרױסער „מלחמה“,
װאָס ס'איז אױסגעבראָכן צװישן די „חכמי קיִעװ“, מיט װעלכע מיר װעלן
זיך נאָך באַגעגענען אין די װײַטערדיקע קאַפּיטלעך. זײַן נאָמען האָט זיך
געלאָזט הערן אינאײנעם מיט די נעמען פֿון משה־אַהרן שאַצקיס, יצחק־
יעקבֿ װײַסבערג, דובזעװיטש, דאַרעװסקי. און גאָר־גאָר שפּעטער איז אַרױס
אַ סלוך, אַז בנימינזאָן איז מגולגל געװאָרן אין אַמעריקע און אַז ער איז
דאָרטן אַ רעװערענט און איז, זעלבסטפֿאַרשטענדלעך, אָלל־רײַט.
און אָט אַזױ איז נתפּרדה החבֿילה געװאָרן. צעשלאָגן געװאָרן די
כּנופֿיה, צעשטערט געװאָרן די זעלטענע גוטפֿרײַנטשאַפֿט. אױס אידיליע.
62
אַ האַלב יאָר נע־ונד
עלנט און פֿאַריתומט ― „דער ייִד פֿון די שמױסן“. ― ער לאָזט זיך אַװעק אין
דער װעלט אַרײַן זוכן גליק ― ניט אײביק איז מען אַ גאַסט ― קאָנקורענץ מיט
מײדלשע שרײַבערס און קלײנשטעטלדיקע קנאה־שׂנאה ― אַבֿרהם דער כּלי־זמר. ―
אַ מין סטעמפּעניו ― ער אַנטלױפֿט פֿון דער „װעלט“ צוריק אַהײם
פֿאַרלױרן אַזעלכע צװײ נאָענטע גוטע פֿרײַנט, װי דער קאָלעקטאָר און
בנימינזאָן, האָט דער העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע זיך קײן אָרט
נישט געקאָנט געפֿינען. ער האָט זיך געפֿילט פֿאַריתומט. נאָך מער עלנט
האָט ער זיך דערפֿילט, װען זײַן אײנציקער איבערגעבליבענער חבֿר אליע
איז אױך אַװעקגעפֿאָרן קײן זשיטאָמיר. דאָ האָט זיך, ניט װילנדיק, צוגע־
מישט אױך אַ געפֿיל פֿון קנאה. ער האָט געװוּסט גאַנץ גוט, אַז ס'איז אַ
מיאוסע מדה, נישט קײן רײן געפֿיל. נאָר װאָס האָט ער געקאָנט טאָן, אַז
עס האָט אים פֿאָרט פֿאַרדראָסן ― פֿאַר װאָס קומט זײַן חבֿר אַזאַ גליק
און אים ניט? מיט װאָס איז ער שולדיק, װאָס ער האָט זיך געכאַפּט גע־
בױרן װערן מיט אַ פּאָר חדשים פֿריִער? איבער אַזאַ נאַרישקײט זאָל ער
פֿאַרלירן זײַן קאַריערע? פֿאַרשפּילן דאָס גאַנצע לעבן? ער האָט באַהאַלטן
|
|
268 sholem aleykhem
im bahaltn, a bergl erd hot men afn frishn keyver ongeshotn. un men
iz zikh tsegangen. keyner hot nisht geveynt. keyner hot keyn hesped
nisht gemakht, keyn kadesh nisht gezogt, keyn shheveh nit gezesn. di er-
shte tsayt hot men nokh fun im in "klub'' a por mol geredt. der-
nokh hot men oyfgehert fun im tsu reydn ― un fargesn.
gor in gikhn nokh dem iz farshvundn gevorn oykh bniminzon der
meshoyrer. a shtik tsayt hot men nit gevust, vu er iz ahingekumen.
dernokh hot men zikh dervust, az er iz in kiev. in a tsayt arum
hot zikh der nomen bniminzon gelozt hern in der groyser "milkhome'',
vos s'iz oysgebrokhn tsvishn di "khokhemi kiev'', mit velkhe mir veln
zikh nokh bagegenen in di vayterdike kapitlekh. zayn nomen hot zikh
gelozt hern in#eynem mit di nemen fun mshh-ahrn shatskis, Yitskhok-
Yankev vaysberg, dubzevitsh, darevski. un gor-gor shpeter iz aroys
a slukh, az bniminzon iz megulgl gevorn in amerike un az er iz
dortn a reverent un iz, zelbstfarshtendlekh, oll-rayt.
un ot azoy iz nTprdh hHBilh gevorn. tseshlogn gevorn di
Knufih, tseshtert gevorn di zeltene gutfrayntshaft. oys idilye.
62
a halb yor navenad
elnt un faryosemt ― "der yid fun di shmoysn''. ― er lozt zikh avek in
der velt arayn zukhn glik ― nit eybik iz men a gast ― konkurents mit
meydlshe shraybers un kleynshtetldike kn#h-Qn#h ― eyvrom der kley-zmr. ―
a min stempenyu ― er antloyft fun der "velt'' tsurik aheym
farloyrn azelkhe tsvey noente gute fraynt, vi der kolektor un
bniminzon, hot der held fun der doziker byografye zikh keyn ort
nisht gekont gefinen. er hot zikh gefilt faryosemt. nokh mer elnt
hot er zikh derfilt, ven zayn eyntsiker ibergeblibener khaver #lye
iz oykh avekgeforn keyn zhitomir. do hot zikh, nit vilndik, tsuge-
misht oykh a gefil fun kn#h. er hot gevust gants gut, az s'iz a
mi#use mdh, nisht keyn reyn gefil. nor vos hot er gekont ton, az
es hot im fort fardrosn ― far vos kumt zayn khaver aza glik
un im nit? mit vos iz er shuldik, vos er hot zikh gekhapt ge-
boyrn vern mit a por khadoshem frier? iber aza narishkayt zol er
farlirn zayn karyere? farshpiln dos gantse lebn? er hot bahaltn
|
268 שלוםpeace עליכםto you
איםhim; it באַהאַלטןhide; bury (euphamism); hide; bury (euphamism), אַ בערגלhill ערדearth האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) אַפֿן פֿרישןfresh; freshen קבֿרgrave אָנגעשאָטןpour (dry material). אוןand מעןone (indefinite subject)
איזbe; so זיךself צעגאַנגעןmelt; grow. קײנערnobody האָטhave; give birth נישטnot געװײנטcry, weep. קײנערnobody האָטhave; give birth קײןto; not any הספּדeulogy; funeral lament
נישטnot געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial, קײןto; not any קדישKaddish prayer; son נישטnot געזאָגטsay; recite (prayer or religious text), קײןto; not any שבֿעה ניטnot געזעסןsit; seat; buttocks. די
ערשטעfirst צײַטtime; menstrual period (with "di") האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) פֿוןfrom; of איםhim; it איןin „קלובclub“ אַ פּאָרpair; pair up מאָלmoth (insect, Heterocera); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time גערעדטspeak.
דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) אױפֿגעהערטstop, cease פֿוןfrom; of איםhim; it צו רײדןspeak ― אוןand פֿאַרגעסןforget.
גאָרvery; entirely; surprisingly; whole איןin גיכןquick נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) דעםthe, this איזbe; so פֿאַרשװוּנדןdisappear געװאָרןbecome אױךalso בנימינזאָן דערthe, this
משוררsinger; choir-boy; poet. אַ שטיקpiece (of substance); small amount of; piece (in a performance); gimmick; pranks, tricks; suffocate; embroider; sew צײַטtime; menstrual period (with "di") האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) ניטnot געװוּסטknow, װוּwhere ער איזbe; so אַהינגעקומעןdisappear.
דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) האָטhave; give birth מעןone (indefinite subject) זיךself דערװוּסטget wind of, learn, find out (with "zikh"), אַזthat; when; if ער איזbe; so איןin קיִעװKiev (Ukraine). איןin אַ צײַטtime; menstrual period (with "di") אַרוםaround
האָטhave; give birth זיךself דערthe, this נאָמעןname בנימינזאָן געלאָזטlet הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister איןin דערthe, this גרױסערlarge „מלחמהwar“,
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ס'איזbe; so אױסגעבראָכןvomit צװישןbetween די „חכמי קיִעװKiev (Ukraine)“, מיטexert; with; middle װעלכעwhich מירme; we װעלןwave; will (future); boil milk; want
זיךself נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) באַגעגענעןmeet (with "zikh mit") איןin די װײַטערדיקעnext קאַפּיטלעךchapter. זײַןbe; his; its נאָמעןname האָטhave; give birth זיךself
געלאָזטlet הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister אינאײנעםtogether מיטexert; with; middle די נעמעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun"); name פֿוןfrom; of משה1אַהרןAaron שאַצקיס,
יצחקיעקבֿ װײַסwhite; whitewashבערגmountain, דובזעװיטש, דאַרעװסקי. אוןand גאָרvery; entirely; surprisingly; whole1גאָרvery; entirely; surprisingly; whole שפּעטערlate; mocker איזbe; so אַרױסout
אַ סלוךrumor, אַזthat; when; if בנימינזאָן איזbe; so מגולגלreincarnated (with "vern") געװאָרןbecome איןin אַמעריקעAmerica אוןand אַזthat; when; if ער איזbe; so
דאָרטןthere אַ רעװערענט אוןand איזbe; so, זעלבסטפֿאַרשטענדלעךself-evident, אָלל1רײַטride.
אוןand אָטhere; this very; just now אַזױsuch; so; thus; yes איזbe; so נתפּרדה החבֿילה געװאָרןbecome. צעשלאָגןhit; whip (food, such as egg whites); hit; whip (food, such as egg whites) געװאָרןbecome די
כּנופֿיה, צעשטערטdestroy געװאָרןbecome די זעלטענעunusual, rare גוטפֿרײַנטשאַפֿט. אױסout; because of אידיליעidyll; bucolic episode.
62
אַ האַלבhalf יאָרyear נע־ונדhomeless; homelessness; wanderer
עלנטlonely אוןand פֿאַריתומטophaned ― „דערthe, this ייִדJew; person (Jewish); anonymous male stranger פֿוןfrom; of די שמױסןlambskin (clothing); fool; female genitalia“. ― ער לאָזטlet זיךself אַװעקaway איןin
דערthe, this װעלטboil milk; world אַרײַןinto זוכןseek גליקhappiness; luck; joyous event; be lucky; be successful ― ניטnot אײביקeternal איזbe; so מעןone (indefinite subject) אַ גאַסטguest ― קאָנקורענץrivalry מיטexert; with; middle
מײדלשעgirl-like שרײַבערסwriter אוןand קלײנשטעטלדיקעsmall-town קנאה1שׂנאה ― אַבֿרהם דערthe, this כּליvessels of; glue1זמרsong. ―
אַ מיןspecies; genus (taxonomy); heretic; minute (abbreviation) סטעמפּעניו ― ער אַנטלױפֿטrun away פֿוןfrom; of דערthe, this „װעלטboil milk; world“ צוריקback אַהײםhomeward
פֿאַרלױרןlose אַזעלכעsuch; such; so; thus; yes צװײ2; deuce (playing cards) נאָענטעnear גוטעgood; thoroughly פֿרײַנטrelative, װי דערthe, this קאָלעקטאָרcollector אוןand
בנימינזאָן, האָטhave; give birth דערthe, this העלדhero פֿוןfrom; of דערthe, this דאָזיקערhere ביאָגראַפֿיעbiography זיךself קײןto; not any אָרטplace; position
נישטnot געקאָנטbe able געפֿינעןfind. ער האָטhave; give birth זיךself געפֿילטfeel; fill; stuff פֿאַריתומטophaned. נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) מערproblem; increase; more; carrot עלנטlonely
האָטhave; give birth ער זיךself דערפֿילטfeel, װעןwhen; when (interrogative); if (contrary to fact) זײַןbe; his; its אײנציקערonly; single; several (in plural) איבערגעבליבענערremain; be decided (with "bay") חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend אליע
איזbe; so אױךalso אַװעקגעפֿאָרןtravel (by vehicle) קײןto; not any זשיטאָמיר. דאָhere האָטhave; give birth זיךself, ניטnot װילנדיקintentional,
צוגעמישט אױךalso אַ געפֿילfeeling פֿוןfrom; of קנאה. ער האָטhave; give birth געװוּסטknow גאַנץwhole, full, complete גוטgood; thoroughly; property; possession; estate, אַזthat; when; if ס'איזbe; so אַ
מיאוסעugly, obscene, loathsome, dirty מדה, נישטnot קײןto; not any רײןpure, clean געפֿילfeeling. נאָרbut, only װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָטhave; give birth ער געקאָנטbe able טאָןtone; ton (weight); do, אַזthat; when; if
עס האָטhave; give birth איםhim; it פֿאָרטtravel (by vehicle); after all; still, nonetheless; fort פֿאַרדראָסןannoy, exasperate; resent, regret (reverse construction); annoyance, vexation, resentment; chagrin ― פֿאַרfor; before; in the time of װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) קומטcome זײַןbe; his; its חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend אַזאַsuch גליקhappiness; luck; joyous event; be lucky; be successful
אוןand איםhim; it ניטnot? מיטexert; with; middle װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) איזbe; so ער שולדיקguilty; indebted, in arrears, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) ער האָטhave; give birth זיךself געכאַפּטcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh")
געבױרןbear a child װערןbecome; defend; forbid מיטexert; with; middle אַ פּאָרpair; pair up חדשיםmonth פֿריִערearly? איבערover; recycle אַזאַsuch נאַרישקײטfoolishness זאָלshould ער
פֿאַרלירןlose זײַןbe; his; its קאַריערעcareer? פֿאַרשפּילןlose (contest) דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) גאַנצעwhole, full, complete לעבןlive; life; dear (after a name); near? ער האָטhave; give birth באַהאַלטןhide; bury (euphamism); hide; bury (euphamism)
|