264 שלום עליכם
װאַקאַציעס, װעט מען פֿאָרן בײדע אַהײם ― און אַך! װי זײ װעלן דאָס
איבערראַשן זײערע געװעזענע חבֿרים מיט זײערע זשיטאָמירער אוניפֿאָ־
רעם, זיך האַלטן פֿון זײ פֿון דער װײַטן, און רײדן פֿון פּושקין און פֿון
לערמאָנטאָװ, פֿון בײַראָן און פֿון שעקספּיר, הױך אַף אַ קול, אַלע זאָלן
הערן און װיסן, אַז דאָס רײדן ניט קײן פּאַרכעס... די חבֿרים װעלן דאָס
הערן און שטױנען, מקנא זײַן. מײדלעך װעלן זיך רױטלען, דרײען אַרום
זײ, כּלומרשט פֿאַרריכטן די הענטשקעלעך, װאַרפֿן מיט אױגלעך, װעלן
זיך װעלן באַקענען נענטער ― קורץ, דאָס װעט זײַן אַ גן־עדן!
און מיטאַמאָל האָט זיך פֿון די אַלע חלומות אױסגעלאָזט אַ טײַך.
אױס זשיטאָמיר! אױס לערער־אינסטיטוט! אױס באָדן זיך, שיפֿן זיך!
אױס װאַקאַציעס! אױס חבֿרים! אױס מײדלעך! אױס גן־עדן! אױס קאַ־
ריערע! און דאָ דעם טאַטנס פּנים ― אַ רחמנות אַ קוק צו טאָן. געל,
װי אַ װאַקס. נײַע קנײטשן, נײַע זאָרגן, נײַע זיפֿצן: „גװאַלד, װאָס טוט
מען? װאָס הײבט מען אָן צו טאָן?“... בנימינזאָן דער פּאָעט פֿילט זיך ניט
גוט. ער װיל ברענגען אַ טרײסט כאָטש מיט אַ נײַעם שיר, נאָר ― אױ־
װײ! עס זינגט זיך ניט!
דעם קאָלעקטאָר זעט מען עפּעס ניט. ער האָט זיך אַ פּאָר מאָל גע־
האַט באַװיזן אַף אַ פּאָר מינוט, געזאָגט, אַז ער האָט עפּעס זײער אַ גוטן
פּלאַן פֿאַרן קונדס, װאָס װעט אים פֿאַרזאָרגן אַפֿן גאַנצן לעבן מיט קינ־
דער און קינדס־קינדער, נאָר ער האָט איצט זײער קײן צײַט ניט. און ער
איז אַװעק, און פֿון דעמאָלט־אָן הערט מען ניט פֿון אים און מע זעט
ניט.
61
דער סוף פֿון דער אידיליע
װער איז געװען דער קאָלעקטאָר? ― דרײַ רובל מיט „גראַמאַטיקע“ אַף יום־טובֿ
― דעם קאָלעקטאָרס טױט ― די לװיה ― „געװען אַ מאָדנער מענטש“ ― דער
משורר בנימינזאָן פֿאַרשװינדט און װערט מגולגל קײן אַמעריקע.
ניטאָ קײן אײביקע זאַך אַף דער װעלט. געקומען אַ סוף צו דער אױבן־
באַשריבענער אידיליע. אײנער פֿון די אױסגערעכנטע פֿרײַנט איז אַװעק
פֿאַר דער צײַט, און באַלד נאָך אים ― דער אַנדערער, און די כּנופֿיה
איז צעפֿאַלן געװאָרן. דעם ערשטן פּעטשאַטעק האָט געמאַכט אונדזער
אַלטער באַקאַנטער קאָלעקטאָר מיט די שװאַרצע ברילן און מיט די גרױסע
|
|
264 sholem aleykhem
vakatsyes, vet men forn beyde aheym ― un akh! vi zey veln dos
iberrashn zeyere gevezene khaveyrem mit zeyere zhitomirer unifo-
rem, zikh haltn fun zey fun der vaytn, un reydn fun pushkin un fun
lermontov, fun bayron un fun shekspir, hoykh af a kol, ale zoln
hern un visn, az dos reydn nit keyn parkhes... di khaveyrem veln dos
hern un shtoynen, mekane zayn. meydlekh veln zikh roytlen, dreyen arum
zey, kloymersht farrikhtn di hentshkelekh, varfn mit oyglekh, veln
zikh veln bakenen nenter ― kurts, dos vet zayn a gn-edn!
un mitamol hot zikh fun di ale khaloymes oysgelozt a taykh.
oys zhitomir! oys lerer-institut! oys bodn zikh, shifn zikh!
oys vakatsyes! oys khaveyrem! oys meydlekh! oys gn-edn! oys ka-
ryere! un do dem tatns ponem ― a rakhmones a kuk tsu ton. gel,
vi a vaks. naye kneytshn, naye zorgn, naye ziftsn: "gvald, vos tut
men? vos heybt men on tsu ton?''... bniminzon der poet filt zikh nit
gut. er vil brengen a treyst khotsh mit a nayem shir, nor ― oy-
vey! es zingt zikh nit!
dem kolektor zet men epes nit. er hot zikh a por mol ge-
hat bavizn af a por minut, gezogt, az er hot epes zeyer a gutn
plan farn kundes, vos vet im farzorgn afn gantsn lebn mit kin-
der un kinds-kinder, nor er hot itst zeyer keyn tsayt nit. un er
iz avek, un fun demolt-on hert men nit fun im un me zet
nit.
61
der suf fun der idilye
ver iz geven der kolektor? ― dray rubl mit "gramatike'' af yum-tuv
― dem kolektors toyt ― di levaye ― "geven a modner mentsh'' ― der
meshoyrer bniminzon farshvindt un vert megulgl keyn amerike.
nito keyn eybike zakh af der velt. gekumen a suf tsu der oybn-
bashribener idilye. eyner fun di oysgerekhnte fraynt iz avek
far der tsayt, un bald nokh im ― der anderer, un di Knufih
iz tsefaln gevorn. dem ershtn petshatek hot gemakht undzer
alter bakanter kolektor mit di shvartse briln un mit di groyse
|
264 שלוםpeace עליכםto you
װאַקאַציעסvacation, װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager מעןone (indefinite subject) פֿאָרןtravel (by vehicle) בײדעboth אַהײםhomeward ― אוןand אַךah: expression of disgust or wonder! װי זײ װעלןwave; will (future); boil milk; want דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
איבערראַשןastound, surprise זײערעtheir געװעזענעbe; former חבֿריםfriend, comrade (male); boyfriend מיטexert; with; middle זײערעtheir זשיטאָמירער
אוניפֿאָרעםuniform, זיךself האַלטןhold, contain; think; keep; stop (imperative) פֿוןfrom; of זײ פֿוןfrom; of דערthe, this װײַטןfar; further, next (as "vayter"); distance; distant, אוןand רײדןspeak פֿוןfrom; of פּושקין אוןand פֿוןfrom; of
לערמאָנטאָװ, פֿוןfrom; of בײַראָן אוןand פֿוןfrom; of שעקספּיר, הױךhigh; tall; loud; raise; rise (with "zikh"); breathe; exhale; breath אַף אַ קולKuliai (Lithuanian), אַלעall זאָלןshould
הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister אוןand װיסןknow; knowledge, אַזthat; when; if דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) רײדןspeak ניטnot קײןto; not any פּאַרכעסscalp canker, mange, scab (disease); nasty person... די חבֿריםfriend, comrade (male); boyfriend װעלןwave; will (future); boil milk; want דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister אוןand שטױנעןastound, מקנאjealous זײַןbe; his; its. מײדלעךgirl װעלןwave; will (future); boil milk; want זיךself רױטלעןbecome red (with "zikh"), דרײעןtwirl; turn; twist; twirling; subterfuge אַרוםaround
זײ, כּלומרשטtell all פֿאַרריכטןfix, repair; correct די הענטשקעלעךglove, װאַרפֿןthrow, pitch, cast; toss about (with "zikh") מיטexert; with; middle אױגלעךeye (anatomy), װעלןwave; will (future); boil milk; want
זיךself װעלןwave; will (future); boil milk; want באַקענעןrecognize; introduce to or acquaint with (with "mit"); meet (with "zikh mit") נענטערapproach ― קורץshort, דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײַןbe; his; its אַ גן־עדןparadise!
אוןand מיטאַמאָלsuddenly האָטhave; give birth זיךself פֿוןfrom; of די אַלעall חלומותdream אױסגעלאָזטlet אַ טײַךriver; lake (NY).
אױסout; because of זשיטאָמיר! אױסout; because of לערערempty; good for nothing; teacher1אינסטיטוטinstitute! אױסout; because of באָדןbathe; wallow (with "zikh"); punishment; terrain, ground, soil זיךself, שיפֿןship; go boating; aslant, oblique זיךself!
אױסout; because of װאַקאַציעסvacation! אױסout; because of חבֿריםfriend, comrade (male); boyfriend! אױסout; because of מײדלעךgirl! אױסout; because of גן־עדןparadise! אױסout; because of
קאַריערעcareer! אוןand דאָhere דעםthe, this טאַטנסfather פּניםface ― אַ רחמנותmercy, pity אַ קוקlook צו טאָןtone; ton (weight); do. געלyellow; red (hair); yellow; red (hair),
װי אַ װאַקסgrow; wax (substance). נײַעnew קנײטשןwrinkle; crease, נײַעnew זאָרגןworry; worry; care, נײַעnew זיפֿצןsigh: „גװאַלדforce; violence; scream; hue and cry; help!, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) טוטdo; paper bag
מעןone (indefinite subject)? װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) הײבטraise, lift; exalt מעןone (indefinite subject) אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see צו טאָןtone; ton (weight); do?“... בנימינזאָן דערthe, this פּאָעטpoet פֿילטfeel; fill; stuff זיךself ניטnot
גוטgood; thoroughly; property; possession; estate. ער װילwant ברענגעןbring אַ טרײסטcomfort, console; comfort, consolation כאָטשalthough; at least; you might as well (with imperative); Chodecz (Polish) (Congress Poland) מיטexert; with; middle אַ נײַעםnew שירsong, נאָרbut, only ―
אױװײ! עס זינגטsing זיךself ניטnot!
דעםthe, this קאָלעקטאָרcollector זעטsee; the letter Z; satiety מעןone (indefinite subject) עפּעסsomething; somehow; somewhat; very ניטnot. ער האָטhave; give birth זיךself אַ פּאָרpair; pair up מאָלmoth (insect); pier; grind; paint, imagine (with "zikh"); time
געהאַטhave; give birth באַװיזןappear; show, prove; indicate; succeed (with infinitive) אַף אַ פּאָרpair; pair up מינוטminute, געזאָגטsay; recite (prayer or religious text), אַזthat; when; if ער האָטhave; give birth עפּעסsomething; somehow; somewhat; very זײערtheir; very אַ גוטןgood; thoroughly
פּלאַןplan; map פֿאַרןfor; before; in the time of קונדסprankster, wise guy; brat, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager איםhim; it פֿאַרזאָרגןsupply, provide; worry אַפֿן גאַנצןwhole, full, complete לעבןlive; life; dear (after a name); near מיטexert; with; middle
קינדערchild אוןand קינדס1קינדערchild, נאָרbut, only ער האָטhave; give birth איצטnow זײערtheir; very קײןto; not any צײַטtime; menstrual period (with "di") ניטnot. אוןand ער
איזbe; so אַװעקaway, אוןand פֿוןfrom; of דעמאָלטthen1אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see הערטhear, smell (with "zikh") מעןone (indefinite subject) ניטnot פֿוןfrom; of איםhim; it אוןand מע זעטsee; the letter Z; satiety
ניטnot.
61
דערthe, this סוףReed sea (with "yam{|ym}") פֿוןfrom; of דערthe, this אידיליעidyll; bucolic episode
װערbecome; defend; forbid; who איזbe; so געװעןbe דערthe, this קאָלעקטאָרcollector? ― דרײַ3 רובלruble (Russian currency) מיטexert; with; middle „גראַמאַטיקע“ אַף יום־טובֿreligious holiday
― דעםthe, this קאָלעקטאָרסcollector טױטdead; death ― די לװיהfuneral ― „געװעןbe אַ מאָדנערstrange מענטשperson, human, responsible or mature person“ ― דערthe, this
משוררsinger; choir-boy; poet בנימינזאָן פֿאַרשװינדטdisappear אוןand װערטbecome; defend; forbid; value; worth מגולגלreincarnated (with "vern") קײןto; not any אַמעריקעAmerica.
ניטאָnot present; not existing קײןto; not any אײביקעeternal זאַךthing; vagina (anatomy) אַף דערthe, this װעלטboil milk; world. געקומעןcome אַ סוףReed sea (with "yam{|ym}") צו דערthe, this
אױבןaboveבאַשריבענערdepict, describe אידיליעidyll; bucolic episode. אײנערsingle; several (in plural); one פֿוןfrom; of די אױסגערעכנטעcalculate, plan פֿרײַנטrelative איזbe; so אַװעקaway
פֿאַרfor; before; in the time of דערthe, this צײַטtime; menstrual period (with "di"), אוןand באַלדsoon; immediately נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) איםhim; it ― דערthe, this אַנדערערother; next, אוןand די כּנופֿיה
איזbe; so צעפֿאַלןattack; distintegrate געװאָרןbecome. דעםthe, this ערשטןfirst פּעטשאַטעקbusiness deal האָטhave; give birth געמאַכטmake; defecate (with "mit"); artificial אונדזערour
אַלטערold, stale באַקאַנטערrecognize; introduce to or acquaint with (with "mit"); meet (with "zikh mit"); famous, well known קאָלעקטאָרcollector מיטexert; with; middle די שװאַרצעblack; Negro; brunette ברילןeyeglass (clothing); roar (sound of a lion, bear, or slaughtered ox) אוןand מיטexert; with; middle די גרױסעlarge
|