214 שלום עליכם
שטערט שלומען די שׂמחה. ערשטנס, האָט ער באַװיזן די ייִדן, אַז זײ
זײַנען בהמות, זײ װײסן ניט װאָס זײ רײדן. די פּענסיע איז ניט קײן
פּענסיע, נאָר אַ סטיפּענדיע. פּענסיע איז פּענסיע, און סטיפּענדיע איז
סטיפּענדיע. והשנית, איז שלום ניט קײן אײנציקער ― ס'איז דאָ נאָך
אײנער אין דער אױעזדנע, װאָס האָט באַקומען אַ סטיפּענדיע, אױך אַף
הונדערט צװאַנציק רובל, און דאָס איז געװען שלומס נײַער חבֿר פֿון
דער אױעזדנע. אליע האָט ער געהײסן. נאָר װעגן אים שפּעטער. דערװײַל
איז דער העלד פֿון אונדזער באַשרײַבונג געװען אַפֿן זיבעטן הימל. ער
האָט אַרױסגעזען בחוש, אַז זײַנע אַמאָליקע חלומות װעגן זײַן חבֿר
שמואליקס „אוצר“ הײבן־אָן פּאַװאָלינקע מקױם צו װערן... און זײַן פֿאַנ־
טאַזיע כאַפּט אים אױף אַף אירע פֿליגלען און פֿאַרטראָגט אים װײַט־װײַט,
אין עולם־הדמיון אַרײַן. און ער זעט זיך אַרומגערינגלט מיט זײַנע חבֿרים,
װאָס קוקן אַף אים מיט שטראַלנדיקע אױגן און זײַנען אים מקנא. און
דעם טאַטן זעט ער, נאָך גאָר אַ יונגערמאַנטשיק עפּעס. װוּ איז אַהינגע־
קומען דער אױסגעבױגענער רוקן? די טיפֿע קנײטשן אַפֿן שטערן? דאָס
געלע פֿאַרזאָרגטע פּנים? גאָר אַן אַנדער מענטש געװאָרן! און ער זיפֿצט
שױן גאָר ניט מער. און די גאַנצע משפּחה ― שטעלט זיך אים פֿאָר ―
רינגלט אים אַרום, גיט אים אָפּ גרױס כּבֿוד, אים און זײַן שלומען,
דעם אױסדערװײלטן, דעם גליקלעכן, װאָס פֿון אים װײסן הײַנט אַלע,
אַפֿילו „קאַזנאַ“ און אַפֿילו די „נאַראָדנע פּראָסװיעשטשעניע“ ― אַלע,
אַלע, אפֿשר טאַקע ביזן קיסר ― װער װײס?...
52
חבֿר אליע
אליע דאָדעס ― די ערשטע באַקאַנטשאַפֿט אַף אַ שׂרפֿה ― שמועסן װעגן קאָס־
מאָגראפֿיע מיטן פֿעטער פּיניע ― דער העלד איז מחלל שבת בפֿרהסיה ― ער
װערט געקרױנט מיטן נאָמען „פּיסאַטעל“.
אַ פּנים אַ װײַס, אַ קײַלעכיקס, אַביסעלע אַ געשטופּלטס. האָר שטײ־
ענדיקע, האַרטע, שװאַרצע, געדיכטע, שטעכעדיקע ― אַ גאַנצע גריװע.
אױגן לאַכנדיקע, צײן געזונטע, װײַסע. פֿינגער קורצע. אַ געלעכטער אַ היל־
כיקער, אַ שיסנדיקער. אַ טעמפּעראַמענט אַ פֿײַעריקער. ― אָט דאָס איז
דער פּאָרטרעט פֿון שלומס חבֿר אליע, פֿון דער ערשטער קלאַס אױעזדנע
ביזן סוף.
|
|
214 sholem aleykhem
shtert shlumen di shimkhe. ershtns, hot er bavizn di yidn, az zey
zaynen beheymes, zey veysn nit vos zey reydn. di pensye iz nit keyn
pensye, nor a stipendye. pensye iz pensye, un stipendye iz
stipendye. vehasheynes, iz sholem nit keyn eyntsiker ― s'iz do nokh
eyner in der oyezdne, vos hot bakumen a stipendye, oykh af
hundert tsvantsik rubl, un dos iz geven shlums nayer khaver fun
der oyezdne. #lye hot er geheysn. nor vegn im shpeter. dervayl
iz der held fun undzer bashraybung geven afn zibetn himl. er
hot aroysgezen bkhush, az zayne amolike khaloymes vegn zayn khaver
shmu#liks "oytser'' heybn-on pavolinke mkoym tsu vern... un zayn fan-
tazye khapt im oyf af ire fliglen un fartrogt im vayt-vayt,
in eulm-hdmyun arayn. un er zet zikh arumgeringlt mit zayne khaveyrem,
vos kukn af im mit shtralndike oygn un zaynen im mekane. un
dem tatn zet er, nokh gor a yungermantshik epes. vu iz ahinge-
kumen der oysgeboygener rukn? di tife kneytshn afn shtern? dos
gele farzorgte ponem? gor an ander mentsh gevorn! un er ziftst
shoyn gor nit mer. un di gantse mishpokhe ― shtelt zikh im for ―
ringlt im arum, git im op groys koved, im un zayn shlumen,
dem oysderveyltn, dem gliklekhn, vos fun im veysn haynt ale,
afile "kazna'' un afile di "narodne prosvyeshtshenye'' ― ale,
ale, efsher take bizn keyser ― ver veys?...
52
khaver #lye
#lye dodes ― di ershte bakantshaft af a sorefh ― shmuesn vegn kos-
mogr#fye mitn feter pinye ― der held iz mekhalel shabes befresye ― er
vert gekroynt mitn nomen "pisatel''.
a ponem a vays, a kaylekhiks, abisele a geshtuplts. hor shtey-
endike, harte, shvartse, gedikhte, shtekhedike ― a gantse grive.
oygn lakhndike, tseyn gezunte, vayse. finger kurtse. a gelekhter a hil-
khiker, a shisndiker. a temperament a fayeriker. ― ot dos iz
der portret fun shlums khaver #lye, fun der ershter klas oyezdne
bizn suf.
|
214 שלוםpeace עליכםto you
שטערטprevent שלומען די שׂמחהSimchah. ערשטנסfirst, האָטhave; give birth ער באַװיזןappear; show, prove; indicate; succeed (with infinitive) די ייִדןJew; person (Jewish); anonymous male stranger, אַזthat; when; if זײ
זײַנעןbe בהמותcow; beast; fool; uncouth person, זײ װײסןknow ניטnot װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) זײ רײדןspeak. די פּענסיעpension איזbe; so ניטnot קײןto; not any
פּענסיעpension, נאָרbut, only אַ סטיפּענדיעstipend; scholarship. פּענסיעpension איזbe; so פּענסיעpension, אוןand סטיפּענדיעstipend; scholarship איזbe; so
סטיפּענדיעstipend; scholarship. והשניתand secondly, איזbe; so שלוםpeace ניטnot קײןto; not any אײנציקערonly; single; several (in plural) ― ס'איזbe; so דאָhere נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only)
אײנערsingle; several (in plural); one איןin דערthe, this אױעזדנע, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָטhave; give birth באַקומעןacquire, receive אַ סטיפּענדיעstipend; scholarship, אױךalso אַף
הונדערטhundred צװאַנציק20 רובלruble (Russian currency), אוןand דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so געװעןbe שלומס נײַערnew חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend פֿוןfrom; of
דערthe, this אױעזדנע. אליע האָטhave; give birth ער געהײסןorder, tell; be called, be named. נאָרbut, only װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh איםhim; it שפּעטערlate; mocker. דערװײַלmeanwhile
איזbe; so דערthe, this העלדhero פֿוןfrom; of אונדזערour באַשרײַבונגdepiction, description געװעןbe אַפֿן זיבעטן7th הימלsky; heaven. ער
האָטhave; give birth אַרױסגעזעןappear בחוש, אַזthat; when; if זײַנעhis אַמאָליקעformer; in former days חלומותdream װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh זײַןbe; his; its חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend
שמואליקסSamuel „אוצרtreasure“ הײבןraise, lift; exalt1אָןwithout, upon (as separable part of verb); apply (with "in"); see פּאַװאָלינקעslow (Ukrainian поволє) מקױם צו װערןbecome; defend; forbid... אוןand זײַןbe; his; its
פֿאַנטאַזיעfantasy כאַפּטcatch, grab; excite; realize (with "zikh"); hasten (with "zikh") איםhim; it אױףon אַף אירעher; people פֿליגלעןwing אוןand פֿאַרטראָגטcarry away; bear, tolerate איםhim; it װײַטfar; further, next (as "vayter"); far; further, next (as "vayter")1װײַטfar; further, next (as "vayter"); far; further, next (as "vayter"),
איןin עולםworld; eternity; congregation1הדמיון אַרײַןinto. אוןand ער זעטsee; the letter Z; satiety זיךself אַרומגערינגלטsurround מיטexert; with; middle זײַנעhis חבֿריםfriend, comrade (male); boyfriend,
װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) קוקןlook אַף איםhim; it מיטexert; with; middle שטראַלנדיקעshine אױגןeye (anatomy) אוןand זײַנעןbe איםhim; it מקנאjealous. אוןand
דעםthe, this טאַטןfather; deed זעטsee; the letter Z; satiety ער, נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַ יונגערמאַנטשיקyouth עפּעסsomething; somehow; somewhat; very. װוּwhere איזbe; so
אַהינגעקומעןdisappear דערthe, this אױסגעבױגענערdroop רוקןturn away; back? די טיפֿעdeep קנײטשןwrinkle; crease אַפֿן שטערןprevent; sturgeon (fish, Acipenseridae); star; forehead (anatomy)? דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite)
געלעyellow; red (hair) פֿאַרזאָרגטעsupply, provide; worry פּניםface? גאָרvery; entirely; surprisingly; whole אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אַנדערother; next מענטשperson, human, responsible or mature person געװאָרןbecome! אוןand ער זיפֿצטsigh
שױןlook after; care for; already; right away גאָרvery; entirely; surprisingly; whole ניטnot מערproblem; increase; more; carrot. אוןand די גאַנצעwhole, full, complete משפּחהfamily, clan ― שטעלטplace; become bankrupt (with "zikh") זיךself איםhim; it פֿאָרtravel (by vehicle) ―
רינגלטsurround איםhim; it אַרוםaround, גיטgive איםhim; it אָפּfinishing; up (as separable part of verb) גרױסgray; large; size כּבֿודhonor; dignity, איםhim; it אוןand זײַןbe; his; its שלומען,
דעםthe, this אױסדערװײלטןselect, דעםthe, this גליקלעכןlucky, happy, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) פֿוןfrom; of איםhim; it װײסןknow הײַנטtoday; now consider; so then? אַלעall,
אַפֿילוeven, only „קאַזנאַstate treasury (Russian казна)“ אוןand אַפֿילוeven, only די „נאַראָדנע פּראָסװיעשטשעניע“ ― אַלעall,
אַלעall, אפֿשרmaybe טאַקעindeed, truly, really ביזןuntil, at the time (in future) when קיסרKaiser, emperor ― װערbecome; defend; forbid; who װײסknow?...
52
חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend אליע
אליע דאָדעס ― די ערשטעfirst באַקאַנטשאַפֿטacquaintance אַף אַ שׂרפֿה ― שמועסןconverse; conversation װעגןcart, buggy; way; road, path; weigh
קאָסמאָגראפֿיע מיטןwith; middle פֿעטערfat; off-color (jokes); uncle פּיניעfroth, foam; Pinye ― דערthe, this העלדhero איזbe; so מחללdesecrate (with "zayn") שבתSabbath בפֿרהסיהin public (usually sinning in public) ― ער
װערטbecome; defend; forbid; value; worth געקרױנטcrown מיטןwith; middle נאָמעןname „פּיסאַטעל“.
אַ פּניםface אַ װײַסwhite; whitewash, אַ קײַלעכיקסround, אַביסעלע אַ געשטופּלטסpit, pockmark; mark with a wheel; perforate. האָרhair; mainspring
שטײענדיקעstanding, האַרטעhard, שװאַרצעblack; Negro; brunette, געדיכטעwrite poetry; dense, thick; heavy; dense, שטעכעדיקעsharp; barbed; prickly; pungent, caustic ― אַ גאַנצעwhole, full, complete גריװעmane (horse); bangs.
אױגןeye (anatomy) לאַכנדיקעlaugh, צײןtooth געזונטעhealthy, װײַסעwhite. פֿינגערfinger; touch, feel; drum fingers on קורצעshort. אַ געלעכטערlaughter אַ
הילכיקערloud, resounding, אַ שיסנדיקערshoot, fire. אַ טעמפּעראַמענטtemperament אַ פֿײַעריקערfire. ― אָטhere; this very; just now דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so
דערthe, this פּאָרטרעטportrait פֿוןfrom; of שלומס חבֿרfriend, comrade (male); boyfriend; befriend אליע, פֿוןfrom; of דערthe, this ערשטערfirst קלאַסclass אױעזדנע
ביזןuntil, at the time (in future) when סוףend.
|