98 שלום עליכם
ס'חאָט געװאָרפֿן. טער־טער־טער־טער! עס האָט אױסגעװיזן, אַז ס'װעט
אײביק אַזױ טערקען, עס װעט גאָר קײנמאָל ניט אױפֿהערן. און עס האָט
זיך אָנגעהױבן װעלן אַראָפּקריכן, און עס האָט זיך אָנגעהױבן בענקען נאָך
דער ערד, בענקען אַהײם, בענקען נאָכן שטעטעלע, נאָך װאָראָנקאָ. און דער
העלד פֿון דער דאָזיקער ביאָגראַפֿיע האָט זיך פֿאַרשלאָגן אין אַ װינקעלע
באַ מאיר־װעלװלען אין בױד, אָפּגעזיפֿצט פֿון דער גרינג און מיט האַרץ
געזעגנט זיך מיט דעם נאָכאַמאָל און נאָכאַמאָל און געשעפּטשעט שטילער־
הײט, זײַנע ברידער זאָלן עס ניט הערן:
― זײַ געזונט, װאָראָנקאָ! זײַ געזונט, זײַ געזונט!...
25
אין דער נײַער הײם
פּערעיאַסלאַװ אַ כּרך ― אַ קאַלט באַגעגעניש. ― דאָס זילבער איז פֿאַרזעצט,
פּרנסה געשלאָגן. ― דער טאַטע איז פֿאַרזאָרגט.
נאָך צװײ טעג טרײסלען זיך און העצקען זיך, װאַרפֿן זיך און
קאַטשען זיך, און אָנגעגעסן זיך מיט שטױב, און אָנגעהערט זיך מיט בעל־
עגלה־מעשׂיות, האָבן די יונגע רײַזנדע אַפֿן צװײטן טאָג פֿאַרנאַכט דער־
פֿילט, אַז זײ זײַנען שױן אָט־אָט אינדערהײם. נאָך אַביסעלע און עס האָבן
זיך אין דער פֿינצטערער נאַכט אָנגעהױבן באַװײַזן קלײנע פֿײַערלעך ―
סימנים פֿון אַ שטאָט. דערנאָך האָבן די רעדער גענומען קלאַפּן איבער
שטײנער, און די בױד האָט געטראַסקעט נאָך ערגער װי פֿריִער. דאָס איז
שױן געװען די אמתע שטאָט, די גרױסע שטאָט פּערעיאַסלאַװ. מיט אַ
רעש און מיט אַ האַרמידער האָט זיך מאיר־װעלװלס בױד צוגעקאַטשעט
צו אַ פֿינצטערן הױף, װוּ ס'איז געהאַנגען איבערן טױער אַ פֿאַררײ־
כערטע לאַמטערנע מיט אַ בעזעמל פֿון הײ ― אַ סימן אַף אַן אײַנפֿאָר־הױז.
אַז זײערע עלטערנס פּרנסה איז איצט אַן אײַנפֿאָר־הױז ― דאָס איז
פֿאַר די קינדער געװען אַ סורפּריז און אַ באַלײדיקונג. סטײַטש, זײער
טאַטע נחום װעט אױפֿנעמען געסט? זײער מאַמע חיה־אסתּר װעט קאָכן
פֿאַר זײ װאַרעמעס? זײער באָבע מינדע װעט זײ באַדינען? קײן שטאַרקערן
אַראָפּפֿאַל, קײן גרעסערן בזיון האָבן זײ זיך ניט געקאָנט פֿאָרשטעלן.
און דער טרױמער שלום, װאָס האָט שטענדיק געחלומט פֿון בעסערע
צײַטן, װאָס האָט זיך אַרומגעטראָגן מיט זײַן אוצר, האָט דערנאָך אין דער
שטיל געטרױערט, געװײנט אין דער פֿאַרבאָרגעניש און שטאַרק געבענקט
צוריק צום ליבן קלײנעם װאָראָנקאָ. ער האָט ניט פֿאַרשטאַנען, פֿאַרװאָס
|
|
98 sholem aleykhem
s'Hot gevorfn. ter-ter-ter-ter! es hot oysgevizn, az s'vet
eybik azoy terken, es vet gor keynmol nit oyfhern. un es hot
zikh ongehoybn veln aropkrikhn, un es hot zikh ongehoybn benken nokh
der erd, benken aheym, benken nokhn shtetele, nokh voronko. un der
held fun der doziker byografye hot zikh farshlogn in a vinkele
ba m#ir-velvlen in boyd, opgeziftst fun der gring un mit harts
gezegnt zikh mit dem nokhamol un nokhamol un gesheptshet shtiler-
heyt, zayne brider zoln es nit hern:
― zay gezunt, voronko! zay gezunt, zay gezunt!...
25
in der nayer heym
pereyaslav a Krkh ― a kalt bagegenish. ― dos zilber iz farzetst,
parnose geshlogn. ― der tate iz farzorgt.
nokh tsvey teg treyslen zikh un hetsken zikh, varfn zikh un
katshen zikh, un ongegesn zikh mit shtoyb, un ongehert zikh mit bel-
eglh-mayses, hobn di yunge rayznde afn tsveytn tog farnakht der-
filt, az zey zaynen shoyn ot-ot inderheym. nokh abisele un es hobn
zikh in der fintsterer nakht ongehoybn bavayzn kleyne fayerlekh ―
simonem fun a shtot. dernokh hobn di reder genumen klapn iber
shteyner, un di boyd hot getrasket nokh erger vi frier. dos iz
shoyn geven di emese shtot, di groyse shtot pereyaslav. mit a
rash un mit a harmider hot zikh m#ir-velvls boyd tsugekatshet
tsu a fintstern hoyf, vu s'iz gehangen ibern toyer a farrey-
kherte lamterne mit a bezeml fun hey ― a simen af an aynfor-hoyz.
az zeyere elterns parnose iz itst an aynfor-hoyz ― dos iz
far di kinder geven a surpriz un a baleydikung. staytsh, zeyer
tate Nokhem vet oyfnemen gest? zeyer mame Hih-Ester vet kokhn
far zey varemes? zeyer bobe minde vet zey badinen? keyn shtarkern
aropfal, keyn gresern bizoyen hobn zey zikh nit gekont forshteln.
un der troymer sholem, vos hot shtendik gekholemt fun besere
tsaytn, vos hot zikh arumgetrogn mit zayn oytser, hot dernokh in der
shtil getroyert, geveynt in der farborgenish un shtark gebenkt
tsurik tsum libn kleynem voronko. er hot nit farshtanen, farvos
|
98 שלוםpeace עליכםto you
ס'חאָט געװאָרפֿןthrow, pitch, cast; toss about (with "zikh"). טערטערטער1טער! עס האָטhave; give birth אױסגעװיזןshow, אַזthat; when; if ס'װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager
אײביקeternal אַזױsuch; so; thus; yes טערקען, עס װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager גאָרvery; entirely; surprisingly; whole קײנמאָלnever ניטnot אױפֿהערןstop, cease; stopping. אוןand עס האָטhave; give birth
זיךself אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") װעלןwave; will (future); boil milk; want אַראָפּקריכןcreep, crawl, אוןand עס האָטhave; give birth זיךself אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") בענקעןyearn, long (with "nokh") נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only)
דערthe, this ערדearth, בענקעןyearn, long (with "nokh") אַהײםhomeward, בענקעןyearn, long (with "nokh") נאָכןafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) שטעטעלעtown, נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) װאָראָנקאָ. אוןand דערthe, this
העלדhero פֿוןfrom; of דערthe, this דאָזיקערhere ביאָגראַפֿיעbiography האָטhave; give birth זיךself פֿאַרשלאָגןbeat איןin אַ װינקעלעcorner; angle
באַ מאיר1װעלװלען איןin בױדbuggy, covered wagon (vehicle), אָפּגעזיפֿצטsigh פֿוןfrom; of דערthe, this גרינגeasy; light; frivolous אוןand מיטexert; with; middle האַרץheart; heart ♥ (playing cards); breast
געזעגנטbid farewell (with "zikh"); bid farewell (with "zikh") זיךself מיטexert; with; middle דעםthe, this נאָכאַמאָלagain אוןand נאָכאַמאָלagain אוןand געשעפּטשעטwhisper
שטילערהײטsilently, זײַנעhis ברידערbrother; be friendly (with "zikh mit") זאָלןshould עס ניטnot הערןhear, smell (with "zikh"); Mister; gentleman; mister:
― זײַbe געזונטhealthy; health, װאָראָנקאָ! זײַbe געזונטhealthy; health, זײַbe געזונטhealthy; health!...
25
איןin דערthe, this נײַערnew הײםhome
פּערעיאַסלאַװ אַ כּרך ― אַ קאַלטcold באַגעגענישmeeting, encounter. ― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) זילבערsilver (Ag) איזbe; so פֿאַרזעצטplant; pawn,
פּרנסהincome, livelihood געשלאָגןhit, beat; fight (with "zikh"). ― דערthe, this טאַטעfather איזbe; so פֿאַרזאָרגטsupply, provide; worry.
נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) צװײ2; deuce (playing cards) טעגday טרײסלעןquiver; shake זיךself אוןand העצקעןswindle, gull; mock; bounce, jump (with "zikh") זיךself, װאַרפֿןthrow, pitch, cast; toss about (with "zikh") זיךself אוןand
קאַטשעןcrawl around זיךself, אוןand אָנגעגעסןeat זיךself מיטexert; with; middle שטױבdust, pollen; remove dust, אוןand אָנגעהערטconnect; hear, smell (with "zikh") זיךself מיטexert; with; middle
בעלעגלה1מעשׂיותstory; genitalia (vulgar), האָבןhave; give birth די יונגעyoung רײַזנדע אַפֿן צװײטן2nd טאָגday; become day, dawn; Vilner Tog, Yiddish daily newspaper פֿאַרנאַכטdusk
דערפֿילטfeel, אַזthat; when; if זײ זײַנעןbe שױןlook after; care for; already; right away אָטhere; this very; just now1אָטhere; this very; just now אינדערהײם. נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) אַביסעלע אוןand עס האָבןhave; give birth
זיךself איןin דערthe, this פֿינצטערערdark נאַכטnight אָנגעהױבןbegin; confront (with "zikh mit") באַװײַזןappear; show, prove; indicate; succeed (with infinitive); proof; evidence (in plural) קלײנעsmall פֿײַערלעךfire; celebratory; solemn ―
סימניםsymbol, abbreviation; sign, indication פֿוןfrom; of אַ שטאָטreserved seat or place in synagogue; town. דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) האָבןhave; give birth די רעדערspeaker; wheel; circle גענומעןtake; begin (with infinitive); derive from (with "zikh fun") קלאַפּןknock, beat; blow איבערover; recycle
שטײנערstone, אוןand די בױדbuggy, covered wagon (vehicle) האָטhave; give birth געטראַסקעטhit נאָךafter; yet, still; even; more (in positive constructions only) ערגערbad; anger; annoy װי פֿריִערearly. דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so
שױןlook after; care for; already; right away געװעןbe די אמתעtrue שטאָטreserved seat or place in synagogue; town, די גרױסעlarge שטאָטreserved seat or place in synagogue; town פּערעיאַסלאַװ. מיטexert; with; middle אַ
רעשastound, surprise; make a commotion אוןand מיטexert; with; middle אַ האַרמידערnoisy gathering האָטhave; give birth זיךself מאיר1װעלװלסcheap בױדbuggy, covered wagon (vehicle) צוגעקאַטשעט
צו אַ פֿינצטערןdark; waste (with "lebn" or "yugnt") הױףyard; court; heap up, װוּwhere ס'איזbe; so געהאַנגעןhang איבערןover; recycle טױערgate; goal (sport) אַ
פֿאַררײכערטעsmoke לאַמטערנעlantern מיטexert; with; middle אַ בעזעמלbroom פֿוןfrom; of הײ ― אַ סימןsymbol, abbreviation; sign, indication אַף אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אײַנפֿאָרentrance, driveway1הױזhouse; dwell.
אַזthat; when; if זײערעtheir עלטערנסparents פּרנסהincome, livelihood איזbe; so איצטnow אַןa; foresee, predict, anticipate; become aware אײַנפֿאָרentrance, driveway1הױזhouse; dwell ― דאָסthe, this; buttocks; in this way; just now; defecate (slang, impolite) איזbe; so
פֿאַרfor; before; in the time of די קינדערchild געװעןbe אַ סורפּריזcause of alarm אוןand אַ באַלײדיקונגinsult. סטײַטשhow can it be?, זײערtheir; very
טאַטעfather נחום װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager אױפֿנעמעןgreet, receive; host; reception; conception, perception געסטguest? זײערtheir; very מאַמעmother; mare (balegole-loshn) חיהrevive; refresh (with "zikh"); beast; animal1אסתּרEsther װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager קאָכןcook, bake
פֿאַרfor; before; in the time of זײ װאַרעמעסdinner? זײערtheir; very באָבעgrandmother מינדע װעטwill (future); wager, bet (with "zikh"); wager, bet (with "zikh"); bet, wager זײ באַדינעןserve, wait on? קײןto; not any שטאַרקערןstrong, powerful; very
אַראָפּפֿאַלrespect, קײןto; not any גרעסערןlarge בזיוןembarrassment, shame; insult האָבןhave; give birth זײ זיךself ניטnot געקאָנטbe able פֿאָרשטעלןintroduce; present; perform; imagine (with "zikh").
אוןand דערthe, this טרױמערdreamer שלוםpeace, װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָטhave; give birth שטענדיקcontinual געחלומטdream (with "es ... zikh" +dative) פֿוןfrom; of בעסערעgood; thoroughly
צײַטןtime; menstrual period (with "di"), װאָסwhat, why (interrogative); that (conj); something, someone (pronoun); as ... as possible (with a comparative adverb) האָטhave; give birth זיךself אַרומגעטראָגןcarry; be pregnant מיטexert; with; middle זײַןbe; his; its אוצרtreasure, האָטhave; give birth דערנאָךthereafter; afterwards; after; yet, still; even; more (in positive constructions only) איןin דערthe, this
שטילquiet, silent; still; silence געטרױערטbe sad, mourn (with "iber"), grieve, געװײנטcry, weep איןin דערthe, this פֿאַרבאָרגענישhidden place אוןand שטאַרקstrengthen; strong, powerful; very; overpower, vanquish געבענקטyearn, long (with "nokh")
צוריקback צוםtowards ליבןlove; dear קלײנעםsmall װאָראָנקאָ. ער האָטhave; give birth ניטnot פֿאַרשטאַנעןunderstand, פֿאַרװאָסwhy (interrogative)
|