אָרעמע און פֿרײלעכע 357
אומגערעכט אױך. קײן עין־הרע, אַזאַ משפּחה פֿון סאַמע נגידים, גבֿירים,
אַדירים, זײַנען זײ קראַנק אױסהאַלטן אַ געפֿאַלענעם קרובֿ אַ קאַליקע, ניט לאָזן
אים גײן איבער די הײַזער, ניט לאָזן אים װאַלגערן זיך אױף דער הױלער
באַנק אין בית־מדרש, אַז פֿרעמדע בחורים זאָלן דאַרפֿן גײן פֿון זײַנעט װעגן
צונױפֿנעמען אַמאָל אױף אַ מלבוש, אַמאָל אױף אַ פּאָר שיך, ― ס'זאָל אַ רוח
אין זײער פֿאָטער און מוטער אַרײַן, טאַקע די דאָזיקע בחורים! אײדער
מע בעט זײ אײַן, זײ זאָלן אים מאַכן אַ נײַע קאַפּאָטע, יענע איז שױן
צעריסן־צעפּיצלט! אָדער אָננעמען זאָנע אױף אַ העמד, נײען װעט ער
שױן אַלײן אַװעקגעבן, נײען זאָל מען זײ תּכריכים אַלעמען, אַלע ייִדן פֿון
שטאָט! אַ שטאָט פֿון סאַמע רשעים! סדום! סדום איז אַ הונט אַקעגן
איר!
אַן אַנדער שטאָט װאָלט אין זינען געהאַט: עס זיצט אַן אַלטער
בחור, אַ יורד ― װאָס װעט ער אױסזיצן? זײ זאָלן זײַן לײַטישע מענטשן,
מיט אַ ברעקל יושר אין האַרצן, װאָלטן זײ געזאָרגט פֿאַר זיסלען עפּעס
אַ שידוך!!!
די משפּחה איז ניט קלײן צו געבן נדן, געבן זאָל זײ גאָט קרענק
מיט קדחת, און אַ כּלה װאָלט זיך שױן געפֿונען... ניטאָ דען קײן
גרעסערע קאַליקעס פֿון אים, קרומע, שטומע, בלינדע? פֿונדעסטװעגן, האָבן
זײ דען ניט חתונה געהאַט?
אױף אים, אױף זיסלען, װאָלטן זיך געפֿונען צען בעלנים פֿאַר אײנעם.
װען־זשע? אַז עמעצער זאָל אים טראָגן אױפֿן קאָפּ, זיך אָפּגעבן מיט אים.
אָט, למשל, דרײט זיך אַרום בײַ געצע דעם שמשׂ אַ מױד, אַסנע
רופֿט מען זי. זי קומט אַמאָל אױסקערן דאָס בית־המדרש, אַמאָל װאַשן
די בענק. אַ געזונטע מױד, אַ שװאַרצע, דער רוח זאָל זי נעמען...
אָן זיסלען װאָלט זיך געצע אָנגעכאַפּט מיט בײדע הענט. װער איז
געצע דער שמשׂ, און װער איז זיסל דער יורד? ער װאָלט נאָך געמעגט
אױסשלאָגן בײַ אים אַ קני ערד, אָט דער שמשׂ, אַ רוח אין זײַן טאַטנס
טאַטן אַרײַן!
בלאָטע! זיסל װעט אָבער ניט גײן צום שמשׂ זיך אָנשלאָגן, ניט
דערהערן װעט דאָס די שטאָט, קומען זאָל אױף איר אַ שׂרפֿה, אַ מגפֿה
און אַ כאָליערע הײַנטיקן טאָג, רבונו של עולם, ס'זאָל זי אױסקײַקלען פֿון
אײן עק ביזן אַנדערן!...
|
|
oreme un freylekhe
357
umgerekht oykh. keyn eyn-hre, aza mishpokhe fun same negidem, gvirem,
adirem, zaynen zey krank oyshaltn a gefalenem korev a kalike, nit lozn
im geyn iber di hayzer, nit lozn im valgern zikh oyf der hoyler
bank in besmedresh, az fremde bokhrem zoln darfn geyn fun zaynet vegn
tsunoyfnemen amol oyf a malbesh, amol oyf a por shikh, ― s'zol a ruekh
in zeyer foter un muter arayn, take di dozike bokhrem! eyder
me bet zey ayn, zey zoln im makhn a naye kapote, yene iz shoyn
tserisn-tsepitslt! oder onnemen zone oyf a hemd, neyen vet er
shoyn aleyn avekgebn, neyen zol men zey takhrikhem alemen, ale yidn fun
shtot! a shtot fun same reshoyem! sdoym! sdoym iz a hunt akegn
ir!
an ander shtot volt in zinen gehat: es zitst an alter
bokher, a yoyred ― vos vet er oyszitsn? zey zoln zayn laytishe mentshn,
mit a brekl yoysher in hartsn, voltn zey gezorgt far zislen epes
a shidekh!!!
di mishpokhe iz nit kleyn tsu gebn nadn, gebn zol zey got krenk
mit kedakhes, un a kale volt zikh shoyn gefunen... nito den keyn
gresere kalikes fun im, krume, shtume, blinde? fundestvegn, hobn
zey den nit khasene gehat?
oyf im, oyf zislen, voltn zikh gefunen tsen balonem far eynem.
ven-zhe? az emetser zol im trogn oyfn kop, zikh opgebn mit im.
ot, lemoshl, dreyt zikh arum bay getse dem shames a moyd, asne
ruft men zi. zi kumt amol oyskern dos bes-hamedresh, amol vashn
di benk. a gezunte moyd, a shvartse, der ruekh zol zi nemen...
on zislen volt zikh getse ongekhapt mit beyde hent. ver iz
getse der shames, un ver iz zisl der yoyred? er volt nokh gemegt
oysshlogn bay im a kni erd, ot der shames, a ruekh in zayn tatns
tatn arayn!
blote! zisl vet ober nit geyn tsum shames zikh onshlogn, nit
derhern vet dos di shtot, kumen zol oyf ir a sreyfe, a mageyfe
un a kholyere hayntikn tog, rbunu shel oylem, s'zol zi oyskayklen fun
eyn ek bizn andern!...
|
אָרעמע און פֿרײלעכע 357
אומגערעכט אױך. קײן עין־הרע, אַזאַ משפּחה פֿון סאַמע נגידים, גבֿירים,
אַדירים, זײַנען זײ קראַנק אױסהאַלטן אַ געפֿאַלענעם קרובֿ אַ קאַליקע, ניט לאָזן
אים גײן איבער די הײַזער, ניט לאָזן אים װאַלגערן זיך אױף דער הױלער
באַנק אין בית־מדרש, אַז פֿרעמדע בחורים זאָלן דאַרפֿן גײן פֿון זײַנעט װעגן
צונױפֿנעמען אַמאָל אױף אַ מלבוש, אַמאָל אױף אַ פּאָר שיך, ― ס'זאָל אַ רוח
אין זײער פֿאָטער און מוטער אַרײַן, טאַקע די דאָזיקע בחורים! אײדער
מע בעט זײ אײַן, זײ זאָלן אים מאַכן אַ נײַע קאַפּאָטע, יענע איז שױן
צעריסן־צעפּיצלט! אָדער אָננעמען זאָנע אױף אַ העמד, נײען װעט ער
שױן אַלײן אַװעקגעבן, נײען זאָל מען זײ תּכריכים אַלעמען, אַלע ייִדן פֿון
שטאָט! אַ שטאָט פֿון סאַמע רשעים! סדום! סדום איז אַ הונט אַקעגן
איר!
אַן אַנדער שטאָט װאָלט אין זינען געהאַט: עס זיצט אַן אַלטער
בחור, אַ יורד ― װאָס װעט ער אױסזיצן? זײ זאָלן זײַן לײַטישע מענטשן,
מיט אַ ברעקל יושר אין האַרצן, װאָלטן זײ געזאָרגט פֿאַר זיסלען עפּעס
אַ שידוך!!!
די משפּחה איז ניט קלײן צו געבן נדן, געבן זאָל זײ גאָט קרענק
מיט קדחת, און אַ כּלה װאָלט זיך שױן געפֿונען... ניטאָ דען קײן
גרעסערע קאַליקעס פֿון אים, קרומע, שטומע, בלינדע? פֿונדעסטװעגן, האָבן
זײ דען ניט חתונה געהאַט?
אױף אים, אױף זיסלען, װאָלטן זיך געפֿונען צען בעלנים פֿאַר אײנעם.
װען־זשע? אַז עמעצער זאָל אים טראָגן אױפֿן קאָפּ, זיך אָפּגעבן מיט אים.
אָט, למשל, דרײט זיך אַרום בײַ געצע דעם שמשׂ אַ מױד, אַסנע
רופֿט מען זי. זי קומט אַמאָל אױסקערן דאָס בית־המדרש, אַמאָל װאַשן
די בענק. אַ געזונטע מױד, אַ שװאַרצע, דער רוח זאָל זי נעמען...
אָן זיסלען װאָלט זיך געצע אָנגעכאַפּט מיט בײדע הענט. װער איז
געצע דער שמשׂ, און װער איז זיסל דער יורד? ער װאָלט נאָך געמעגט
אױסשלאָגן בײַ אים אַ קני ערד, אָט דער שמשׂ, אַ רוח אין זײַן טאַטנס
טאַטן אַרײַן!
בלאָטע! זיסל װעט אָבער ניט גײן צום שמשׂ זיך אָנשלאָגן, ניט
דערהערן װעט דאָס די שטאָט, קומען זאָל אױף איר אַ שׂרפֿה, אַ מגפֿה
און אַ כאָליערע הײַנטיקן טאָג, רבונו של עולם, ס'זאָל זי אױסקײַקלען פֿון
אײן עק ביזן אַנדערן!...
|